Πώς η ρωσική κυριαρχία έχει αλλάξει την Κριμαία
Το σχέδιο μαζικής κοινωνικής μηχανικής της Μόσχας στην χερσόνησο
Ilan Berman
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Από τότε που η Ρωσία [1] προσάρτησε την Κριμαία [2] τον Μάρτιο του 2014, η ουκρανική χερσόνησος έχει γίνει κάτι παρόμοιο με μια «μαύρη τρύπα», με ελάχιστα διαθέσιμα επαληθεύσιμα στοιχεία σχετικά με τις συνθήκες [που επικρατούν εκεί], ώστε να αντισταθμιστεί η επίσημη ρωσική αφήγηση ότι όλα είναι καλά στο νεότερο εδαφικό απόκτημα του Κρεμλίνου.
Τώρα, όμως, μια νέα μελέτη έδωσε ίσως την πιο λεπτομερή ματιά μέχρι σήμερα για την πραγματική κατάσταση του πολιτικού και οικονομικού παιχνιδιού στην χερσόνησο. Δημοσιευμένη από το Ουκρανικό Ινστιτούτο για το Μέλλον (Ukrainian Institute for the Future), ένα νέο, αλλά καλά διασυνδεδεμένο think tank με έδρα το Κίεβο, η έκθεση με τίτλο «Κριμαία: Τρία Χρόνια Κατοχής» [3], βασισμένη σε στοιχεία από τοπικές πηγές και στην ανάλυση εξειδικευμένων ανθρώπων, σκιαγραφεί μια καταστροφική εικόνα του ανθρώπινου και οικονομικού κόστους της ρωσικής κυριαρχίας και κάνει αναγκαστική την υπόθεση ότι το έργο του Κρεμλίνου επί της Κριμαίας αποτελεί απειλή για τους ίδιους τους Κριμαιάτες, καθώς και για όλους τους άλλους.
Ο έλεγχος της Ρωσίας στην Κριμαία, σημειώνει η έκθεση, αντιπροσωπεύει μια πρωτοβουλία μαζικής κοινωνικής μηχανικής. Υπό την διοίκηση της Μόσχας, η Κριμαία είδε την επιβολή μιας σειράς νέων δρακόντειων νόμων [4] που διέπουν τα πάντα από την στρατολόγηση έως την κατανάλωση αλκοόλ, την αύξηση στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την «συστημική δίωξη» [6] του ιθαγενούς πληθυσμού των Τατάρων (των οποίων ο διοικητικός οργανισμός, η Mejlis, έχει απαγορευτεί επισήμως [7] ως «τρομοκρατική οργάνωση»). Ο στόχος αυτής της προσπάθειας είναι διττός: Να υποτάξει τον αυτόχθονα πληθυσμό της περιοχής και να την προσδέσει πιο στενά με την Μόσχα.
Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Μέχρι σήμερα, περίπου το 10% του συνολικού πληθυσμού της Κριμαίας (που ήταν πάνω από δύο εκατομμύρια το 2014) την έχουν εγκαταλείψει. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν αντικατασταθεί από μια εισροή Ρώσων -κυρίως δημοσίων υπαλλήλων, στρατιωτικών ή συνταξιούχων- οι οποίοι έχουν λάβει σημαντικά οικονομικά προνόμια από την ρωσική κυβέρνηση για την επανεγκατάστασή τους εκεί. Και αυτή η μετατόπιση του πληθυσμού εξακολουθεί να είναι ένα σχέδιο εν εξελίξει. Όπως σημειώνει η μελέτη, τα επίσημα σχέδια της Ρωσίας για την περιοχή προβλέπουν αύξηση του πληθυσμού της Κριμαίας κατά ένα ακόμη εκατομμύριο Ρώσους τα επόμενα πέντε χρόνια.
Οι οικονομικές συνθήκες στην χερσόνησο, εν τω μεταξύ, έχουν επιδεινωθεί σημαντικά υπό την ρωσική κυριαρχία. Η γεωργία, άλλοτε ο στυλοβάτης της τοπικής οικονομίας, κατέρρευσε, με την παραγωγή πρώτων υλών όπως το ρύζι, η σόγια και το καλαμπόκι τώρα να έχουν «σχεδόν πλήρως καταστραφεί» και με μια σημαντική αύξηση εισαγωγών εισαγωγές προϊόντων όπως το γάλα, το κρέας και τα αυγά στην άλλοτε σε μεγάλο βαθμό αυτάρκη περιοχή. (Σε ένα μόνο παράδειγμα, η παραγωγή κρέατος στην Κριμαία μειώθηκε [8] κατά περίπου 84% στην διάρκεια του 2016). Ο τραπεζικός τομέας της περιοχής, εν τω μεταξύ, έχει βουλιάξει, κατεστραμμένος από τις Δυτικές κυρώσεις και από την έξοδο των ουκρανικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, γεγονός που οδήγησε σε μια οικονομία που χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο μετρητά [9].
Αυτό που έχει αυξηθεί, ωστόσο, είναι το μέγεθος του κράτους. Η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 ακολουθούμενη μια έγχυση χρηματοδότησης από το Κρεμλίνο είχε στόχο να φθάσουν οι συνθήκες στην επικράτεια (όπως οι υποδομές και οι συντάξεις) στο ίδιο επίπεδο με εκείνες των άλλων περιοχών της Ρωσίας. Σύμφωνα με το ουκρανικό Κέντρο Razumkov, η Ρωσία τώρα πληρώνει τον λογαριασμό για περίπου τα τρία τέταρτα των δημοσιονομικών δαπανών της Κριμαίας -που αντιπροσώπευσε το υπερβολικό ποσό των 1,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2016. (Το Κρεμλίνο, αντιθέτως, έχει σταδιακά σφίξει το δημοσιονομικό ζωνάρι σε άλλα ομοσπονδιακά υποκείμενα της Ρωσίας -οδηγώντας σε όλο και πιο δύσκολες οικονομικές συνθήκες σε εκείνες τις περιοχές [10]). Όλα αυτά έχουν έρθει με υψηλό κόστος˙ η Μόσχα αναγκάστηκε να ακυρώσει [11] μια σειρά από έργα υψηλού προφίλ σε άλλες περιοχές προκειμένου να πληρώσει για την περιπέτεια της Κριμαίας. Τίποτε από αυτά δεν φαίνεται να έχει ωθήσει τους Ρώσους αξιωματούχους να επανεξετάσουν τις πολιτικές τους.
Για το Κρεμλίνο, ο έλεγχος της Κριμαίας είναι επίσης ένα ξεκάθαρα στρατιωτικό σχέδιο. Η πόλη της Κριμαίας, Σεβαστούπολη, έχει λειτουργήσει εδώ και πολύ καιρό ως το λιμάνι της Ρωσίας για τον στόλο της Μαύρης Θάλασσας (μέσω μακροχρόνιας μίσθωσης από την ουκρανική κυβέρνηση) και η περιοχή είναι ζωτικής σημασίας για την ικανότητα της Ρωσίας να προβάλει ναυτική δύναμη. Η προσάρτηση της επικράτειας από την Μόσχα ακολουθήθηκε από μια σημαντική, συστηματική επέκταση της στρατιωτικής παρουσίας της Ρωσίας εκεί -και κατ' επέκταση στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
Από την εποχή της προσάρτησης, σύμφωνα με τη μελέτη, η Ρωσία ενίσχυσε τον υπάρχοντα στόλο πλοίων της στην Μαύρη Θάλασσα με την εγκατάσταση τουλάχιστον έξι νέων πλοίων, καθώς και νέα χερσαία τάγματα πυραύλων. Παράλληλα, έχει διπλασιάσει τον αριθμό των ναυτικών που έχει σταθμεύσει στην Σεβαστούπολη (από 12.500 άτομα το 2014 σε πάνω από 25.000 σήμερα). Με άλλα λόγια, «η προσάρτηση της Κριμαίας επέτρεψε στον [Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ] Πούτιν όχι μόνο να "σώσει" το Πολεμικό Ναυτικό της Μαύρης Θάλασσας, αλλά να το μετατρέψει σε απειλή ... για ολόκληρη την περιοχή».
Η Ρωσία προσπάθησε να απεικονίσει την προσάρτηση της χερσονήσου με ιστορικούς όρους, ως την ανάκτηση χαμένων εδαφών και μια κορύφωση του πεπρωμένου της. Τα στοιχεία, ωστόσο, δείχνουν ότι η Κριμαία έχει γίνει ένα τεράστιο οικονομικό φορτίο για το Κρεμλίνο -ένα φορτίο που η Ρωσία, η οποία εξακολουθεί να εξασθενεί υπό το βάρος των πολυμερών κυρώσεων και των χαμηλών τιμών του πετρελαίου παγκοσμίως, δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά. Όπως αναφέρει ο υπεύθυνος της μελέτης, Taras Beresovets, «η Κριμαία είναι μια ωρολογιακή βόμβα για την Ρωσία» -κάτι που θα μπορούσε, αργά ή γρήγορα, να απειλήσει την κοινωνία της και να θέσει σε κίνδυνο το «νεο-αυτοκρατορικό» σχέδιό της, με το να εξαντλήσει τους ήδη φορολογημένους εθνικούς πόρους της χώρας.
Για τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, εν τω μεταξύ, η κατάσταση της Κριμαίας θα πρέπει να χρησιμεύσει ως προειδοποιητική ιστορία. Η ρωσική κυβέρνηση προώθησε σταθερά μια επεκτατική αφήγηση σε ολόκληρη την επικράτεια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, επιδιώκοντας να προσελκύσει εθνοτικούς «συμπατριώτες» (έναν όρο που χρησιμοποιεί πολύ γενικά) σε χώρες όπως το Καζακστάν και η Μολδαβία για να επανενταχθούν στην Ρωσική Ομοσπονδία. Η Κριμαία δείχνει τι σημαίνει να είναι [κάποια περιοχή] μέρος της νέας Ρωσίας -και δίνει μια ακόμη υπενθύμιση του γιατί, έχοντας αγωνιστεί τόσο σκληρά για να κερδίσουν την ανεξαρτησία τους από την Μόσχα πριν από 25 χρόνια, τα έθνη αυτά δεν θα ήθελαν τίποτα τέτοιο.
* Ο ILAN BERMAN είναι ανώτερος αντιπρόεδρος στο American Foreign Policy Council στην Ουάσινγκτον.
(Στην φωτογραφία : Άνθρωποι κρατούν μια γιγαντιαία ρωσική σημαία κατά την διάρκεια εορτασμού που σηματοδοτεί την δεύτερη επέτειο της προσάρτησης της Κριμαίας από την Ρωσία, στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας, τον Μάρτιο του 2016. MAXIM SHEMETOV / REUTERS)
Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/eastern-europe-caucasus/2017-07-...
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2017-02-13/tr...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2016-04-18/why-putin-too...
[3] https://uifuture.org/en/post/ukraine-three-years-without-crimea_316
[4] https://mic.com/articles/86595/11-russian-laws-that-will-change-life-for...
[5] https://www.hrw.org/news/2016/03/18/ukraine-fear-repression-crimea
[6] https://www.rferl.org/a/ukraine-crimea-tatars-amnesty-russia/28178323.html
[7] https://www.rt.com/politics/340994-crimean-supreme-court-bans-tatar/
[8] http://qha.com.ua/en/economics/crimea-meat-production-fell-by-84-brandy-...
[9] https://www.theguardian.com/world/2015/apr/07/money-crisis-in-crimea-how...
[10] http://www.reuters.com/article/us-russia-regions-debt-idUSKCN0WJ2FA
[11] https://themoscowtimes.com/articles/crimea-sucks-funds-from-infrastructu...
