Κρίση στο Μιντανάο
Ο Duterte μάχεται το ISIS
Richard Javad Heydarian
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Μετά από ένα χρόνο στο αξίωμα, ο πρόεδρος των Φιλιππίνων, Ροντρίγκο Ντουτέρτε [2] αντιμετωπίζει μια ολομέτωπη κρίση στο νησί του Μιντανάο. Για σχεδόν ένα μήνα, οι κυβερνητικοί στρατιώτες προσπάθησαν να απελευθερώσουν την Marawi, την μεγαλύτερη πόλη μουσουλμανικής πλειοψηφίας στην χώρα, από μαχητές συνδεδεμένους με το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) [3] και με επικεφαλής την διαβόητη Maute Group [4], μια φιλιππινέζικη τζιχαντιστική οργάνωση που πολιόρκησε την πόλη στις 23 Μαΐου [5].
Η επίθεση ήταν μάλλον εκδικητική, που πραγματοποιήθηκε λίγο μετά από μια αδέξια κυβερνητική επιδρομή [6] σε ένα ασφαλές σπίτι που ανήκε στον Isnilon Hapilon, έναν Φιλιππινέζο τρομοκράτη ο οποίος πρόσφατα ανακηρύχθηκε εμίρης των μαχητών του ISIS στη Νοτιοανατολική Ασία [7].
Μια βόμβα εκρήγνυται κατά την διάρκεια κυβερνητικού αεροπορικού χτυπήματος στο Μιντανάο, τον Ιούνιο του 2017. ROMEO RANOCO / REUTERS
Η πολιορκία της Marawi αποτελεί μέρος ενός κύματος επιθέσεων από ομάδες που συνδέονται με το ISIS και επιδιώκουν να δημιουργήσουν ένα wilayat (βιλαέτι) ή αλλιώς μια επαρχία του Ισλαμικού Κράτους στις Φιλιππίνες. Τις τελευταίες ημέρες, άλλες ομάδες που έχουν δεσμούς με το ISIS, ήτοι οι περιβόητοι Bangsamoro Islamic Freedom Fighters (BIFF), έχουν ξεκινήσει ταυτόχρονα χτυπήματα [8] σε άλλα μέρη του Mindanao, εγείροντας την προοπτική ότι η τρομοκρατία θα εξαπλωθεί πέρα από την Marawi. Ο Ντουτέρτε προειδοποίησε μάλιστα για την πιθανότητα εμφύλιου πολέμου [9] στο Μιντανάο, εάν και όταν οι χριστιανικές κοινότητες επιλέξουν να πάρουν τα όπλα απέναντι στους Μουσουλμάνους εξτρεμιστές όπως έκαναν κατά την διάρκεια προηγούμενων γύρων σεχταριστικών συγκρούσεων στο νησί.
Δεδομένης της ισχυρής παρουσίας των ξένων μαχητών στις τάξεις της Maute [10], συμπεριλαμβανομένων των τζιχαντιστών [11] από τα αραβικά έθνη και τον ρωσικό Καύκασο, η κυβέρνηση των Φιλιππίνων απεικόνισε την κρίση στο Μιντανάο ως ξένη εισβολή -και απάντησε ανάλογα. Τον Μάιο, αμέσως μετά τις πρώτες επιθέσεις στο Μιντανάο, ο Duterte κήρυξε στρατιωτικό νόμο [12] σε ολόκληρο το νησί και έδωσε εκτεταμένο νομικό περιθώριο στις δυνάμεις ασφαλείας να τσακίσουν τους τρομοκράτες. (Απειλούσε επίσης να επεκτείνει τον στρατιωτικό νόμο [13] σε ολόκληρη την χώρα για να «προστατεύσει τον λαό» από την τρομοκρατία).
Ωστόσο, μέσα σε λίγες μέρες που τα κυβερνητικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Marawi, οι μάχες μεταξύ αυτών και των τρομοκρατών μετατράπηκαν σε μια αργή αστική μάχη, αντανακλώντας τις τρομακτικές σκηνές στο Χαλέπι και στην Μοσούλη. Οι δυνάμεις των Φιλιππίνων προσπάθησαν να απομακρύνουν τους τζιχαντιστές, οι οποίοι έχουν κάνει αποτελεσματική χρήση αυτοσχέδιων εκρηκτικών συσκευών (improvised explosive devices, IED) [14] και ελεύθερων σκοπευτών. Η εκτεταμένη χρήση των αεροπορικών επιδρομών εκ μέρους της κυβέρνησης δημιούργησε επίσης ανησυχίες σχετικά με τα φιλικά πυρά [15] και τις απώλειες αμάχων. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία [16], τουλάχιστον 70 στρατιώτες και 290 μαχητές έχουν σκοτωθεί στις μάχες.
Έχοντας υποσχεθεί να ακολουθήσει μια «ανεξάρτητη» εξωτερική πολιτική [17], ο Duterte αρχικά αρνήθηκε να ζητήσει στρατιωτική βοήθεια εναντίον του ISIS από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον μοναδικό συμβατικό σύμμαχο των Φιλιππίνων, και τον κύριο εταίρο της χώρας στις μακρόχρονες αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις [18] στον ταραγμένο νότο της. Όμως, καθώς οι μάχες συνεχίστηκαν, έγινε ολοένα και πιο σαφές ότι ο φιλιππινέζικος στρατός, ο οποίος έχει εκπαιδευτεί σε μεγάλο βαθμό για πόλεμο σε ανοιχτά εδάφη και στην ζούγκλα (αντί για αστικό πόλεμο), χρειαζόταν απεγνωσμένα βοήθεια. Τελικά, οι στρατιωτικοί ζήτησαν από τους Αμερικανούς βοήθεια [19], την οποία έλαβαν. Είτε το ήθελε είτε όχι, ο Duterte δεν είχε άλλη επιλογή παρά να συμφωνήσει. Σε αυτή την περίεργη στροφή των γεγονότων, οι φόβοι σχετικά με την προοπτική ενός απομακρυσμένου χαλιφάτου στο Μιντανάο έφεραν κοντά τους αποξενωμένους συμμάχους.
ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΒΙΑΣ
Για δεκαετίες, το νησί Μιντανάο έχει δει αιματηρές συγκρούσεις [20] μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης στην Μανίλα και διαφόρων επαναστατικών ομάδων, ισλαμιστικών και κομμουνιστικών. Η μακρόχρονη σύγκρουση πήρε την ζωή εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, εκτόπισε εκατομμύρια περισσότερους και καταδίκασε μεγάλα τμήματα του νησιού σε απελπιστική φτώχεια και υπανάπτυξη. Αυτό έχει δημιουργήσει γόνιμο έδαφος για ριζοσπαστικές ιδεολογίες και εξτρεμιστικές ομάδες. Το τελευταίο κύμα βίας στο Mindanao, ωστόσο, σηματοδοτεί την ανησυχητική σύγκλιση δύο βασικών παραγόντων.
Ο πρώτος είναι η στροφή του ISIS στην Ασία υπό το φως των βαριών στρατιωτικών υποχωρήσεων στην Μέση Ανατολή. Χάρη στους αυστηρότερους συνοριακούς ελέγχους στη νότια Τουρκία και στις διευρυμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις υπό την ηγεσία των ΗΠΑ κατά του ISIS στο Ιράκ και την Συρία, έχει γίνει όλο και πιο δύσκολο για τους συμπαθούντες το ISIS να μεταναστεύσουν στο χαλιφάτο. Σε απάντηση, η οργάνωση κάλεσε τους υποστηρικτές της [21] να δημιουργήσουν δορυφορικά χαλιφάτα στις περιοχές τους, ιδίως στη Νότια και Νοτιοανατολική Ασία, όπου κατοικούν οι περισσότεροι Μουσουλμάνοι στον κόσμο. Έτσι, το ISIS ακολουθεί τα βήματα του προδρόμου του, της Αλ Κάιντα, που επεκτάθηκε στη Νοτιοανατολική Ασία [22] την δεκαετία του 1990, καθώς βρέθηκε υπό πίεση στο βασικό του οχυρό, το Αφγανιστάν.
Ειδικά το Mindanao είναι ένας ιδιαίτερα ελκυστικός προορισμός για τα διακρατικά τζιχαντιστικά κινήματα, χάρη στην φτώχεια, την ανεργία και την περιθωριοποίηση [23] των Μουσουλμάνων του νησιού, που αποτελούν το 20% του πληθυσμού του. Εξίσου σημαντικό είναι ότι το Mindanao έχει διάτρητα θαλάσσια σύνορα με τα μουσουλμανικής πλειοψηφίας έθνη της Μαλαισίας [24] και της Ινδονησίας [25], τα οποία αμφότερα έχουν μεγάλο πληθυσμό συμπαθούντων το ISIS.
Ο δεύτερος παράγοντας πίσω από την τρέχουσα κρίση είναι το ανησυχητικό αδιέξοδο στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ της κυβέρνησης των Φιλιππίνων και των τοπικών μουσουλμανικών ανταρτικών ομάδων, ιδιαίτερα του Ισλαμικού Απελευθερωτικού Μετώπου Μόρο (Moro Islamic Liberation Front), το οποίο καυχάται για 12.000 στρατιώτες και ελέγχει μεγάλα τμήματα του κεντρικού Μιντανάο. Ως ο πρώτος πρόεδρος από το Mindanao, ο Duterte, ο οποίος υποσχέθηκε να εκπροσωπήσει [26] τους Μουσουλμάνους των Φιλιππίνων, υποστήριξε αρχικά ένα γρήγορο και αποφασιστικό τέλος στην σύγκρουση μέσω της ομοσπονδοποίησης [27], η οποία θα παρείχε μεγαλύτερη πολιτική αυτονομία στις μουσουλμανικής πλειονότητας περιοχές του νησιού.
Ωστόσο, ο Duterte δεν μπόρεσε να πραγματοποιήσει τις υποσχέσεις του. Αφιέρωσε μεγάλο μέρος της πρώτης θητείας του σε μια βίαιη εκστρατεία κατά των παράνομων ναρκωτικών [28], υπονομεύοντας στην πορεία τις διπλωματικές του σχέσεις με την Δύση και φοβίζοντας τους ξένους επενδυτές που ανησυχούν για το κράτος δικαίου στην χώρα. Ο πρόεδρος των Φιλιππίνων έδωσε επίσης προτεραιότητα στην επανέναρξη των από μακρού χρόνου βαλτωμένων διαπραγματεύσεων με τους κομμουνιστές αντάρτες [29], οι οποίες μέχρι στιγμής έχουν παράγει λίγα αποτελέσματα. Για να είμαστε δίκαιοι, ο Duterte κληρονόμησε επίσης τις αποτυχίες των προκατόχων του. Συγκεκριμένα, η μαζική σφαγή του Mamasapano του 2015 [30], κατά την οποία οι Ισλαμιστές επαναστάτες σφαγίασαν 44 αστυνομικούς κατά την διάρκεια μιας κακοστημένης αντιτρομοκρατικής ενέργειας, υπονόμευσε την υποστήριξη του κοινού [31] για τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με την ομάδα που ήταν υπεύθυνη για την σφαγή, το Ισλαμικό Απελευθερωτικό Μέτωπο Moro. Έκτοτε, η έλλειψη προόδου στο Μιντανάο έδωσε γόνιμο έδαφος στις θυγατρικές του ISIS να επεκτείνουν το αποτύπωμά τους και να κινητοποιήσουν την υποστήριξη μεταξύ απογοητευμένων εξεγερμένων και αμάχων.
ΠΑΡΑΞΕΝΟΙ ΣΥΜΜΑΧΟΙ
Μετά την επίθεση εναντίον της Marawi, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, προσέγγισε γρήγορα τον Φιλιππινέζο ομόλογό του, υποσχόμενος να παράσχει [6] «υποστήριξη και βοήθεια στις προσπάθειες των Φιλιππίνων για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας» ως ένας «υπερήφανος σύμμαχος» των Φιλιππίνων. Εβδομάδες αργότερα, ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Τζέιμς Μάττις, εξέφρασε την «συμπάθεια και υποστήριξη» [32] για την χώρα και διαβεβαίωσε τους Φιλιππινέζους ότι η Ουάσινγκτον θα «σταθεί με τις Φιλιππίνες» στον αγώνα κατά των τρομοκρατικών στοιχείων στο Μιντανάο. Σε απάντηση, ο εκπρόσωπος του Duterte, Ernesto Abella, δήλωσε ότι οι Φιλιππίνες [33] «είναι ανοικτές σε βοήθεια από άλλες χώρες αν την προσφέρουν».
Αλλά ο πρόεδρος των Φιλιππίνων, γνωστός για τους συχνούς αντι-αμερικανικούς κομπασμούς του [34] και μια προηγούμενη απειλή [35] να απομακρύνει τις αμερικανικές δυνάμεις από το Μιντανάο, δήλωσε ότι «ποτέ δεν προσέγγισε την Αμερική» [36] για βοήθεια, υπονοώντας ότι ο στρατός της χώρας του την ζήτησε μονομερώς χωρίς την έγκρισή του. Όπως έγραψα στο Foreign Affairs τον Απρίλιο [37], ο Duterte έπρεπε επανειλημμένα να υποταχθεί [38] στο φιλοαμερικανικό αμυντικό κατεστημένο της χώρας του για ευαίσθητα ζητήματα εθνικής ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεων με την Ουάσινγκτον, και αυτό φαίνεται να συμβαίνει και εδώ. Τον Ιούνιο, ο Duterte μάλιστα μισο-αστεία θρήνησε ότι οι Φιλιππινέζοι στρατιώτες «είναι πραγματικά φιλοαμερικανοί, δεν μπορώ να το αρνηθώ». Έτσι, ο στρατός φαίνεται να έχει αποκτήσει μεγαλύτερη επιρροή [38] στην διαμόρφωση της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής της χώρας, ειδικά τώρα που ο Duterte έχει διορίσει μεγάλο αριθμό πρώην αξιωματικών του στρατού και της επιβολής του νόμου σε ανώτερες κυβερνητικές θέσεις.
Και πράγματι, παρά τον σκεπτικισμό του Duterte, η Ουάσινγκτον, από τις αρχές Ιουνίου, βοήθησε τις επιχειρήσεις του στρατού των Φιλιππίνων στην Marawi, παρέχοντας στην Μανίλα ένα νέο πακέτο προηγμένων όπλων [39] και τακτικών πληροφοριών που συγκεντρώθηκαν με την χρήση drones [40]. Ένα τμήμα των Ειδικών Δυνάμεων των ΗΠΑ [41] παρέχει επίσης εκπαίδευση αστικού πολέμου στους Φιλιππινέζους ομολόγους του. Άλλοι Δυτικοί σύμμαχοι, ιδίως η Αυστραλία, έχουν επίσης εντείνει την στρατιωτική τους βοήθεια προς τις Φιλιππίνες. Τον Ιούνιο, η Canberra ανέπτυξε [42] δύο αεροσκάφη παρακολούθησης AP-3C Orion στο Mindanao για να βοηθήσει στις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις στην περιοχή. Ενισχυμένος από την βοήθεια, ο στρατός των Φιλιππίνων κατάφερε να ανακτήσει μεγάλο μέρος του Μαλάουι, πιέζοντας τους μαχητές μέσα σε λίγες γειτονιές [43].
Παρά τις καλύτερες προσπάθειες του Duterte να αναπροσανατολίσει την εξωτερική πολιτική των Φιλιππίνων και να μειώσει την εξάρτησή της από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η κρίση στο νησί που είναι και η ιδιαίτερη πατρίδα του τον ανάγκασε να επανεκτιμήσει τις σχέσεις με την Δύση. Σιγά-σιγά αλλά σίγουρα, η Μανίλα και η Ουάσινγκτον καλύπτουν τις διαφορές τους, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες υποβαθμίζουν τις ανησυχίες [44] για τις επιδόσεις του Ντουτέρτε επί των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι Φιλιππίνες καλωσορίζουν την μεγαλύτερη στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ εναντίον ενός κοινού εχθρού. Η σε αργή κίνηση επανεκκίνηση των φιλιππινο-αμερικανικών διμερών σχέσεων θα μπορούσε να δώσει την δυνατότητα να αναζωογονηθεί η συνεργασία σε άλλους, ευρύτερους τομείς στρατηγικής σημασίας, συμπεριλαμβανομένης της Θάλασσας της Νότιας Κίνας. Μετά από μια αρχική προεδρία που καθορίστηκε από την εχθρότητα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, το σκεπτικό της εξωτερικής πολιτικής του Duterte μπορεί να υποβάλλεται σε μια ακόμη μετεξέλιξη.
(Στην πρώτη φωτογραφία : Μέλη της Ειδικής Δύναμης Δράσης της Εθνικής Αστυνομίας των Φιλιππίνων στην πόλη Μαλάουι, τον Ιούνιο του 2017. ROMEO RANOCO / REUTERS)
Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/philippines/2017-06-28/crisis-mi...
Σύνδεσμοι:
[1] http://www.amazon.com/Asias-New-Battlefield-Struggle-Western/dp/1783603127
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/philippines/2017-01-18/filipino-fox
[3] https://www.foreignaffairs.com/tags/isis
[4] http://www.rappler.com/thought-leaders/173037-maute-group-rise-family-te...
[5] http://news.abs-cbn.com/news/05/25/17/timeline-maute-attack-in-marawi-city
[6] https://www.usatoday.com/story/news/world/2017/05/25/duterte-philippines...
[7] http://edition.cnn.com/2017/05/28/asia/isis-threat-southeast-asia/index....
[8] http://www.philstar.com/nation/2017/06/21/1712245/biff-take-3-families-n...
[9] http://newsinfo.inquirer.net/907262/duterte-warns-of-civil-war-in-mindanao
[10] http://www.abc.net.au/news/2017-05-26/philippines-says-foreign-fighters-...
[11] http://www.sunstar.com.ph/manila/local-news/2017/06/01/8-foreign-fighter...
[12] http://www.aljazeera.com/news/2017/05/duterte-declares-martial-law-minda...
[13] https://www.nytimes.com/2017/05/24/world/asia/philippines-duterte-martia...
[14] http://www.gmanetwork.com/news/news/regions/612024/afp-snipers-and-ieds-...
[15] http://newsinfo.inquirer.net/900317/afp-to-continue-precise-air-strikes-...
[16] https://www.reuters.com/article/us-philippines-militants-idUSKBN19I0QV
[17] http://www.telesurtv.net/english/news/Philippines-Duterte-Backs-Away-Fro...
[18] https://esoc.princeton.edu/files/philippines-counter-insurgency-vs-count...
[19] http://www.rappler.com/nation/172105-us-technical-assistance-ph-troops-m...
[20] http://www.bbc.com/news/world-asia-17038024
[21] https://www.nytimes.com/2017/02/04/world/asia/isis-messaging-app-terror-...
[22] https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/assessingisisexpansion_...
[23] http://www.rappler.com/business/economy-watch/35053-luzon-mindanao-human...
[24] http://www.aljazeera.com/news/2015/12/malaysia-minister-50000-isil-sympa...
[25] https://www.voanews.com/a/is-presence-in-indonesia-growing/3146369.html
[26] http://www.rappler.com/nation/politics/elections/2016/129082-duterte-arm...
[27] http://www.mindanews.com/peace-process/2017/03/pimentel-urges-btc-to-wor...
[28] https://www.nytimes.com/2017/06/10/world/asia/duterte-philippines-isis-m...
[29] http://newsinfo.inquirer.net/885865/duterte-sets-4-conditions-for-resump...
[30] http://www.rappler.com/nation/82286-pnp-saf-slain-maguindanao-clash
[31] http://asiafoundation.org/publication/filipino-public-opinion-on-the-ban...
[32] http://www.rappler.com/world/regions/asia-pacific/171827-marawi-us-suppo...
[33] http://news.abs-cbn.com/news/06/11/17/palace-ph-welcomes-help-from-other...
[34] http://fortune.com/2016/10/25/philippines-rodrigo-duterte-us/
[35] http://www.rappler.com/nation/145981-duterte-united-states-special-force...
[36] http://news.abs-cbn.com/news/06/11/17/duterte-i-did-not-seek-us-support-...
[37] https://www.foreignaffairs.com/articles/philippines/2017-04-26/dutertes-...
[38] https://www.nytimes.com/2017/06/14/opinion/rodrigo-duterte-philippines-m...
[39] https://www.dawn.com/news/1337581
[40] http://news.abs-cbn.com/news/06/12/17/look-americans-spotted-flying-dron...
[41] http://www.rappler.com/nation/172556-us-special-forces-help-ph-troops-ma...
[42] http://www.rappler.com/nation/173738-australia-sends-spy-planes-mindanao
[43] http://news.abs-cbn.com/news/06/14/17/maute-fighters-holed-up-in-4-maraw...
[44] http://thehill.com/policy/international/334858-trump-praised-philippines...
