Διαζύγιο στον Κόλπο
Τι σημαίνει για το Κατάρ η διαμάχη στο Συμβούλιο Συνεργασίας τού Κόλπου
Bilal Y. Saab
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Στις 5 Μαρτίου, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και το Μπαχρέιν ανακοίνωσαν ότι απέσυραν τους πρεσβευτές τους από το Κατάρ, υποστηρίζοντας ότι η Ντόχα είχε παραβιάσει την ρήτρα στο καταστατικό τού Συμβουλίου Συνεργασίας τού Κόλπου (Gulf Cooperation Council, GCC) περί απαγόρευσης παρέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις των άλλων μελών του Συμβουλίου.
Η απόφαση, άνευ προηγουμένου στην ιστορία του Συμβουλίου, παραπέμπει σε σημαντικές αλλαγές που έρχονται για το ΣΣΚ και την ισορροπία δυνάμεων στον Κόλπο.
Η διαφωνία μεταξύ των μελών τού ΣΣΚ υπέβοσκε για κάποιο καιρό, και ήταν απλώς θέμα χρόνου πότε θα ξεχείλιζε το ποτήρι. Τον Δεκέμβριο, κατά την διάρκεια της συνόδου κορυφής τού ΣΣΚ στο Κουβέιτ, το Ριάντ και το Abu Dhabi ήταν σχεδόν έτοιμοι να καταδείξουν το Κατάρ ως υπεύθυνο για χρηματοδότηση της τρομοκρατίας στην Συρία και αλλού. Όμως, την τελευταία στιγμή, οι Σαουδάραβες έκαναν πίσω για να αποφευχθεί η αμηχανία τού Κουβέιτ που ήταν ο οικοδεσπότης τους. Επέλεξαν αντί γι’ αυτό να απευθύνουν στην Ντόχα μια αυστηρή προειδοποίηση ιδιωτικά. Μια-δυο εβδομάδες πριν από αυτό, οι Σαουδάραβες ηγέτες επέπληξαν τον νέο εμίρη τού Κατάρ Sheikh Tamim κατά την διάρκεια συνάντησης στο Ριάντ, που οργανώθηκε από τον ηγέτη τού Κουβέιτ Sheikh Sabah Al Ahmad. Από τον 33χρονο Ταμίμ ζητήθηκε να κάνει σοβαρές προσαρμογές στην εξωτερική πολιτική τής χώρας του, συμπεριλαμβανομένου του να σταματήσει η χώρα την υποτιθέμενη χρηματοδότηση των συνδεδεμένων με την αλ Κάιντα ομάδων στην Συρία. Ο νεαρός Ταμίμ φέρεται να συμφώνησε, αλλά ζήτησε λίγο χρόνο για να κάνει τις απαραίτητες αλλαγές.
Ο Ταμίμ τελικά κατάφερε να μειώσει την συμμετοχή τής Ντόχα στη συριακή σύγκρουση. Αλλά, συνειδητοποιώντας ότι είχε χάσει στην Συρία, η Ντόχα διπλασίασε τις επαφές της με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και τα παρακλάδια της στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς. Επιπλέον, συνέχισε τις προσπάθειες για να βοηθήσει το Ιράν και την Τουρκία, υποστήριξε τους αντάρτες Αλ Χούθι στην Υεμένη, και δοκίμασε το κλίμα με την Χεζμπολάχ. Με αυτό τον τρόπο, η Ντόχα ερέθισε κάθε νεύρο και χτύπησε κάθε κώδωνα κινδύνου στο Αμπού Ντάμπι και το Ριάντ, όπου οι αξιωματούχοι έκαναν ό, τι μπορούσαν για να τελειώνουν τη Μουσουλμανική Αδελφότητα (συμπεριλαμβανομένης της κατηγοριοποίησής της ως τρομοκρατικής οργάνωσης και της ενδυνάμωσης του στρατιωτικού ηγέτη τής Αιγύπτου, στρατάρχη Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, ανοίγοντας τον δρόμο για την προεδρία του).
Δεν υπάρχει απορία, λοιπόν, γιατί το Μπαχρέιν, τα Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία σύντομα κατηγόρησαν το Κατάρ ότι προσπαθεί να υπονομεύσει το ΣΣΚ και ανακάλεσαν τους πρεσβευτές τους. Αλλά αυτά πού αφήνουν το Κατάρ; Ο Ταμίμ έχει δύο επιλογές, καμία από τις οποίες δεν είναι καλή. Μπορεί είτε να συμμορφωθεί πλήρως με τις επιθυμίες τής Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων – κάτι που θα του κοστίσει την σχέση του με την παλιά φρουρά τού Κατάρ, συμπεριλαμβανομένου του πατέρα του – είτε να εδραιώσει τον ρόλο του σε συνεργασία με τους συμμάχους τού πατέρα του και να απελευθερώσει την χώρα του μια για πάντα από τα δεσμά τής Σαουδικής επιρροής και ενός όλο και πιο αδιάφορου ΣΣΚ.
Ο Ταμίμ δεν θα μπορούσε να επιβιώσει στο πρώτο σενάριο, με δεδομένο το πόσο δύσκολο θα ήταν να αντιμετωπίσει όχι μόνο την οικογένειά του αλλά και την τεράστια επιρροή τού πρώην πρωθυπουργού και νυν υπουργού Εξωτερικών αλ Θάνι (Hamad Bin Jassim Al Thani). Αλλά ούτε η δεύτερη επιλογή θα είναι εύκολη. Σε αυτό το σενάριο, το Κατάρ θα συμμαχήσει πιο δυναμικά με το Ιράν, με το οποίο έχει ήδη ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς. Επίσης θα πρέπει να βρεθεί πολιτικά και οικονομικά πιο κοντά στο Ομάν, το οποίο έχει ήδη φιλικές σχέσεις με την Τεχεράνη. Αλλά ούτε αυτό θα έρθει χωρίς κόστος. Το Σουλτανάτο είναι ουσιαστικά στην δυσμένεια του ΣΣΚ επειδή αρνήθηκε να υιοθετήσει την θεσμική στάση τής ομάδας κατά του Ιράν. Σε περίπτωση που το Κατάρ γίνει μέλος αυτού του κλαμπ, θα είναι δύσκολο να επιστρέψει ποτέ στο ΣΣΚ.
Σε περίπτωση που το Κατάρ γίνει πιο φιλικό με το Ιράν και το Ομάν, θα σηματοδοτήσει τον θάνατο του ΣΣΚ και θα αναγγείλει μια νέα εξισορρόπηση δυνάμεων στον Κόλπο. Επίσης, θα περιπλέξει σοβαρά τα σχέδια των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Εδώ και αρκετό καιρό, οι Ηνωμένες Πολιτείες ενθάρρυναν τα αραβικά κράτη τού Κόλπου να σκέπτονται και να δρουν πιο συλλογικά ώστε να ενισχυθεί η ασφάλεια στον Κόλπο. Αλλά με την αύξηση των εντάσεων μεταξύ των μελών τού ΣΣΚ, συμπεριλαμβανομένων των πιθανών διαζυγίων, ο στόχος αυτός φαίνεται όλο και λιγότερο ρεαλιστικός. Η Ουάσιγκτον μπορεί να καταλήξει να θεωρεί ότι οι σύμμαχοί της στον Κόλπο δεν θα είναι σε θέση να παρέχουν περιφερειακή ασφάλεια οποτεδήποτε σύντομα και, ως εκ τούτου, να σκεφτεί δύο φορές τα σχέδιά της για την μείωση του πολιτικού και στρατιωτικού αμερικανικού αποτυπώματος στην περιοχή.
Οι διαξιφισμοί τού Κατάρ με τους γείτονές του, την Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, δημιουργούν επίσης ένα άλλο δίλημμα για την πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Ουάσιγκτον έχει στρατηγικές σχέσεις και με τις τρεις χώρες, τις οποίες θα είναι δύσκολο να διαχειριστεί, αν δεν βασίζονται σε όρους συνομιλιών. Είναι πιθανό ότι το Ριάντ και το Abu Dhabi θα μπορούσαν ακόμη και να πιέσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες να βοηθήσουν να σταματήσουν οι ροές χρημάτων από την Ντόχα υπό το πρόσχημα της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας. Αλλά η Ουάσινγκτον ενδέχεται να μην είναι δεκτική. Το Κατάρ φιλοξενεί την Αεροπορική Βάση και το Κέντρο Συνδυασμένων Αεροπορικών και Διαστημικών Επιχειρήσεων Al Udeid, που ανέλαβε τον συντονισμό όλων των αμερικανικών επιθέσεων και των αποστολών επιτήρησης για τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Με άλλα λόγια, αν και το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ μπορεί να δείξουν ετοιμότητα να συμφωνήσουν με τα κατασταλτικά μέτρα τής Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων κατά της Ντόχα, το Πεντάγωνο θα βάλει κατά πάσα πιθανότητα φρένο σε τέτοια σχέδια.
Μέσα στις επόμενες μέρες, η αποχώρηση των πρέσβεων της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Μπαχρέιν από το Κατάρ ενδέχεται να οδηγήσει σε βεβιασμένες διαβουλεύσεις μεταξύ των αραβικών κρατών τού Κόλπου. Και αυτά θα οδηγήσουν κατά πάσα πιθανότητα σε κάποιο είδος πολιτικής διευθέτησης για την εκτόνωση της κρίσης. Αλλά μην κάνετε κανένα λάθος: Ετούτη είναι μια νέα πολιτική εποχή στον Αραβικό Κόλπο, μια εποχή στην οποία τα επιμέρους κράτη χαράσσουν την δική τους πορεία και όπου η ιδέα τής ενότητας, ανεξαρτήτως του πόσο σκληρά πιέζει η Σαουδική Αραβία για αυτό, ξεθωριάζει ταχέως.
* Ο BILAL Y. SAAB είναι βασικός συνεργάτης για την Ασφάλεια στη Μέση Ανατολή στο Κέντρο Brent Scowcroft για την Διεθνή Ασφάλεια στο Atlantic Council.
All rights reserved. T
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141006/bilal-y-saab/break-up-in-t...
