Οι κρίσεις είναι ίδιες από την εποχή της Ρώμης
LARRY ELLIOT / THE GUARDIAN
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Εύκολα θα μπορούσε κανείς να αντιληφθεί ότι η ώρα του οικονομικού κραχ πλησίαζε. Φθηνό χρήμα, τεράστιο χρέος, κερδοσκοπία και το χάσμα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς μεγάλωνε διαρκώς.
Οι προνοιακές δαπάνες είχαν αυξηθεί και οι υπερδανεισμένοι δανειολήπτες αδυνατούσαν να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους. Μιλάμε, άραγε, για την κατάσταση που επικρατούσε στις ΗΠΑ το 2007; Οχι, μιλάμε για την αυτοκρατορική Ρώμη κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορίας του Τιβέριου το 33 μ.Χ. Aξίζει να σημειωθεί ότι τούτη δεν είναι η πρώτη οικονομική κρίση που καταγράφηκε. Αυτό το θλιβερό προνόμιο το είχαν τα μέλη της Αθηναϊκής Συμμαχίας, που χρεοκόπησαν μετά τον ναυτικό αποκλεισμό από τη Σπάρτη.
Βέβαια, ο ταξιδευτής της μηχανής του χρόνου θα μπορούσε να δει καταπληκτικές ομοιότητες στην κρίση της Ρώμης περίπου 2.000 χρόνια πριν από το οικονομικό κραχ της περιόδου 2007- 2009. Η απαίτηση εξόφλησης των δανείων είναι ο παράγοντας που προκάλεσε την οικονομική κατάρρευση. Οι τιμές έπεσαν και ο αυτοκράτορας φρόντισε να λάβουν οι πλέον χρεωμένοι των πολιτών της Ρώμης άτοκα δάνεια για τρία χρόνια. Τότε ιδρύθηκε η πρώτη «κακή τράπεζα». Ο Τιβέριος, όμως, δεν πούλησε αυτοκρατορικά ομόλογα, αλλά κατέσχεσε την περιουσία των πλούσιων Ρωμαίων.
Ολα αυτά περιγράφονται εκπληκτικά στο νέο βιβλίο του Μπομπ Σουάραπ που φέρει τον τίτλο «Η μανία των χρημάτων» (Money Mania). Μέσα από τις σελίδες του ο αναγνώστης μπορεί να παρακολουθήσει τα σκαμπανεβάσματα της οικονομίας και τις περιόδους πανικού στο διάβα των αιώνων. Στην πραγματικότητα, όμως, το μήνυμα που περνάει ο συγγραφέας δεν είναι καθόλου νέο. Η συνύπαρξη πολιτών, μετρητών και δομικής ευαισθησίας αποτελεί ιδανικό παράγοντα μιας οικονομικής κρίσης.
Η Ιστορία μάς διδάσκει ότι για να εκδηλωθεί μία οικονομική κρίση θα πρέπει να συνυπάρξουν κάποιοι παράγοντες και ορισμένες πολύ συγκεκριμένες συνθήκες. Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να έχει περάσει ικανός χρόνος από την προηγούμενη οικονομική κρίση. Οταν σκάσουν οι φούσκες η «ιπποτική» προσέγγιση στον κίνδυνο αντικαθίσταται από αυτή της αποφυγής του κινδύνου. Χρειάζεται, ωστόσο, αρκετός χρόνος μέχρις ότου αυτοί που έχουν καεί... ξεχάσουν. Στη Βρετανία, παραδείγματος χάριν, υπήρξε άνθηση των ακινήτων τη δεκαετία του 1970, στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και από τις αρχές έως τα μέσα του 2000. Φαίνεται πως κανόνας είναι ένα διάλειμμα της τάξεως των δεκαπέντε ετών.
Δεύτερος απαράβατος όρος είναι μια περίοδος σαφούς ανάπτυξης, στο τέλος της οποίας όλοι πλέον έχουν πεισθεί ότι ήρθαν «οι καλύτερες ημέρες» και ότι θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν για πολύ καιρό ακόμη. Χαρακτηριστικά, η άνθηση των ακινήτων στα μέσα του 1970 ήρθε μετά 25 χρόνια ανάπτυξης. Η ανάπτυξη της αγοράς στα τέλη του 1980 πήγασε από την πεποίθηση πως οι μεταρρυθμίσεις της Θάτσερ είχαν ξεριζώσει όλα τα προβλήματα της οικονομίας, ενώ αυτή του 2000 ήρθε από την απρόσκοπτη ανάπτυξη που διήρκεσε για περισσότερα από 15 χρόνια.
Ενας τρίτος σημαντικός παράγοντας είναι η εμπιστοσύνη στους πρωταγωνιστές του οικονομικού γίγνεσθαι. Η εποχή που προηγήθηκε της μεγάλης ύφεσης 2007-2009 υπήρξε η περίοδος της δόξας των ανεξάρτητων κεντρικών τραπεζών, που υπερηφανεύονταν ότι μπορούσαν να επιτύχουν οικονομική ανάπτυξη χωρίς επιτάχυνση του πληθωρισμού. Οι κεντρικές τράπεζες, όμως, αδυνατούν να προλάβουν τις οικονομικές κρίσεις. H ίδρυση της Ανεξάρτητης Τράπεζας του Αμστερνταμ το 1609 δεν πρόλαβε τη «μανία της τουλίπας» το 1630 και το κραχ της Γουόλ Στριτ συνέβη μόλις 16 χρόνια μετά την ίδρυση της Federal Reserve.
Αν, λοιπόν, ανακατέψει κανείς όλα αυτά τα υλικά μαζί, έχει την τέλεια συνταγή για μία κρίση και βέβαια, όπως σημειώνει ο συγγραφέας, ο κόσμος δεν θέλει να παραμένει άπραγος, αναζητεί ανάπτυξη.
Χρειάζεται, ωστόσο, και κάτι περισσότερο: η ανεξέλεγκτη δράση των κερδοσκόπων.
(Στην φωτογραφία : Στη Βρετανία υπήρξε άνθηση των ακινήτων τη δεκαετία του 1970, στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και από τις αρχές έως τα μέσα του 2000)
