Προστατεύοντας τις θάλασσες
Η απάντηση στη νέα κινεζική ζώνη αεράμυνας
Michael J. Green
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr/)
Μεγάλο μέρος τής κάλυψης από τα ΜΜΕ της εξαγγελίας τής Κίνας την 23η Νοεμβρίου για μια καινούργια Αναγνωριστική Ζώνη Αεράμυνας (Air Defense Identification Zone, ADIZ) σε ύδατα που διεκδικούν η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, επικεντρώθηκε στην αντιδραστική και αδέξια φύση τής κινεζικής διπλωματίας.
Η ξαφνική εμμονή τής Κίνας σχετικά με το δικαίωμά της να λάβει αμυντικά μέτρα κατά ξένων αεροσκαφών στην ζώνη αυτή, όπως πάει το σχετικό επιχείρημα, ήταν είτε μια προσπάθεια να παίξει με τον εγχώριο εθνικισμό είτε να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη αυτοπεποίθηση της Ιαπωνίας στην περιοχή. Είτε έτσι είτε αλλιώς, τα ΜΜΕ καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η Κίνα υποτίμησε το πόσο γρήγορα και αποφασιστικά θα απαντήσουν οι άλλες χώρες στην περιοχή, μεταξύ άλλων και με πτήσεις κατευθείαν σε αυτόν τον εναέριο χώρο.
Η ξαφνική εμμονή τής Κίνας σχετικά με το δικαίωμά της να λάβει αμυντικά μέτρα κατά ξένων αεροσκαφών στην ζώνη αυτή, όπως πάει το σχετικό επιχείρημα, ήταν είτε μια προσπάθεια να παίξει με τον εγχώριο εθνικισμό είτε να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη αυτοπεποίθηση της Ιαπωνίας στην περιοχή. Είτε έτσι είτε αλλιώς, τα ΜΜΕ καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η Κίνα υποτίμησε το πόσο γρήγορα και αποφασιστικά θα απαντήσουν οι άλλες χώρες στην περιοχή, μεταξύ άλλων και με πτήσεις κατευθείαν σε αυτόν τον εναέριο χώρο.
Το συμπέρασμα αυτής της ανάλυσης, το οποίο μπορεί να είναι δελεαστικό για την υπερφορτωμένη κυβέρνηση Ομπάμα, είναι ότι το Πεκίνο έκανε μια βιαστική κίνηση που η περιοχή τώρα θα διορθώσει με μια μικρή βοήθεια από την Ουάσιγκτον. Δυστυχώς για την κυβέρνηση, όμως, αυτό δεν ήταν απλά ένα κακοσχεδιασμένο χαστούκι από το Πεκίνο εναντίον μιας ευερέθιστης Ιαπωνίας. Η πραγματικότητα είναι ότι η νέα ADIZ είναι μέρος μιας πιο μακροπρόθεσμης προσπάθειας του Πεκίνου να ανατρέψει σταδιακά το περιφερειακό στάτους κβο και να διεκδικήσει μεγαλύτερο έλεγχο της Ανατολικής και της Νότιας Θάλασσας της Κίνας.
Για να κατανοήσουμε αυτήν την πραγματικότητα, πρέπει να ξεκινήσουμε την ιστορία τής ADIZ πριν την ιαπωνική εθνικοποίηση τριών από τα οκτώ αμφισβητούμενα νησιά Σενκάκου (Diaoyu) το 2012, από όπου αρχίζουν τα περισσότερα ζητήματα. Πριν από περισσότερο από τρεις δεκαετίες, η Κίνα και η Ιαπωνία συμφώνησαν να βάλουν στην άκρη την διαφωνία τους για τα νησιά και να επικεντρωθούν σε ένα κοινό πρόβλημα: την Σοβιετική Ένωση. Ήταν η Κίνα που πρώτη αναίρεσε αυτήν την συμφωνία διεκδικώντας τα νησιά, το 1992. Ήταν, επίσης, η Κίνα, το 2008, που ξεκίνησε να διευρύνει σημαντικά τις θαλάσσιες περιπολίες της μέσα και γύρω από αυτά τα ύδατα. Τα τελευταία χρόνια, οι κινεζικές ναυτικές Υπηρεσίες έχουν κάνει περιπολίες, τουλάχιστον μια φορά την ημέρα κοντά στα νησιά και έχουν παραβιάσει τα ιαπωνικά όρια των 12 ναυτικών μιλίων γύρω από τα νησιά σε εκατοντάδες περιπτώσεις. Εν τω μεταξύ, κινεζικές ναυτικές μονάδες έχουν περιπλεύσει την Ιαπωνία και έχουν διεξάγει μεγάλες στρατιωτικές ασκήσεις σε όλες τις πλευρές τού ιαπωνικού αρχιπελάγους. Με άλλα λόγια, από την στιγμή που το Τόκιο εξαγόρασε μερικά από τα νησιά Σενκάκου (Diaoyu) από τους ιδιώτες ιδιοκτήτες τους, το 2012, οι κινεζικές πιέσεις ανέβηκαν σε ανησυχητικά επίπεδα για το Τόκιο.
Τόσο η ιαπωνική όσο και η κινεζική διπλωματία για το θέμα αυτό ήταν κατά καιρούς ανήμπορες, φυσικά, αλλά η διαφορά είναι ότι η Ιαπωνία - η οποία έχει πρακτικά τον διοικητικό έλεγχο των νησιών - προσπαθεί να διατηρήσει το status quo, ενώ η Κίνα είναι αποφασισμένη να χρησιμοποιήσει καταναγκαστική πίεση για να το αλλάξει. Και η Ιαπωνία δεν είναι ο μόνος στόχος τής Κίνας. Το Πεκίνο πιέζει επίσης την Μανίλα για τις βραχονησίδες Scarborough (Huangyan) στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Η Κίνα έχει αυξήσει την θαλάσσια και την εναέρια παρουσία της γύρω από την επίμαχη περιοχή και επέβαλε απαγόρευση εισαγωγών σε βασικά προϊόντα από τις Φιλιππίνες. (Η στρατηγική αυτή δίνει την αίσθηση του ίδιου μερκαντιλισμού που η Κίνα επέδειξε όταν σταμάτησε τις εξαγωγές σπάνιων γαιών στην Ιαπωνία λόγω των διαφορών των δύο αυτών χωρών για τα νησιά).
Σε αντίθεση με την συνεχιζόμενη διένεξη με την Ιαπωνία, η αντιπαράθεση για τις βραχονησίδες Scarborough εξελίσσεται άσχημα για την Μανίλα. Το 2012, κινεζικά πλοία θαλάσσιας περιπολίας υπερκέρασαν τελικά το μικρό ναυτικό των Φιλιππίνων και πήραν τον de facto έλεγχο των βραχονησίδων. Φιλιππινέζοι των οποίων οι οικογένειες ψάρευαν στα ύδατα αυτά επί μια χιλιετία, τώρα τους απαγορεύεται να εισέλθουν στην περιοχή.
Η ιαπωνική αεροπορία και το ναυτικό είναι πάρα πολύ ισχυρά ώστε η Κίνα να επιχειρήσει μια παρόμοια αρπαγή των νησιών Σενκάκου (Diaoyu) οποτεδήποτε σύντομα. Αλλά το Ανόι, η Μανίλα, η Ταϊπέι και το Τόκιο αισθάνονται ότι, στα Scarborough το Πεκίνο «σκότωσε το κοτόπουλο για να τρομάξει τον πίθηκο», όπως λένε οι αξιωματούχοι από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις. Οι περισσότεροι παρατηρητές συμφωνούν ότι η Κίνα έχει κάθε πρόθεση να ακολουθήσει την ίδια στρατηγική εναντίον τής Ιαπωνίας, απλώς σε αργή κίνηση. Παρά το γεγονός ότι οι μικρότερες δυνάμεις έχουν παραμείνει σιωπηλές σχετικά με την εξαγγελία τής νέας κινεζικής ζώνης αεράμυνας, οι περισσότερες κάνουν προσωπικές εκκλήσεις στην Ιαπωνία να μην υποχωρήσει.
Η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δηλώσει ότι δεν θα αφήσουν την εξαγγελία τής κινεζικής ADIZ να αλλάξει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις τους στην περιοχή. Για να αποδείξει ότι το εννοεί, το Πεντάγωνο έστειλε δύο B-52 βομβαρδιστικά αεροπλάνα από το Γκουάμ να πετάξουν μέσα από τη νέα αμυντική ζώνη. Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα ακολούθησαν το ίδιο γρήγορα, με δικές τους περιπολίες. Η κίνηση της κυβέρνησης σίγουρα έδειξε με λόγια και πράξεις ότι το Πεκίνο το παρατράβηξε. Αλλά, αν η κινεζική εξαγγελία προέρχεται από μια βαθύτερη στρατηγική εξαναγκασμού των μικρότερων κρατών και δημιουργίας μεγαλύτερου ελέγχου στον Δυτικό Ειρηνικό - όπως πολλές κυβερνήσεις στην περιοχή δικαίως υποπτεύονται - τότε η Ουάσιγκτον καλά θα κάνει να είναι προετοιμασμένη για ένα μακροπρόθεσμο μπρα ντε φερ με το Πεκίνο.
Η κυβέρνηση θα πρέπει να εξετάσει το ευρύτερο πλαίσιο που βλέπει η υπόλοιπη περιοχή. Ορισμένες από τις πολιτικές που περιλαμβάνονται στην λεγόμενη «εξισορρόπηση στην Ασία», θα βοηθήσουν, συμπεριλαμβανομένης της ανακοίνωσης του Οκτωβρίου ότι η Ουάσινγκτον και το Τόκιο θα αναθεωρήσουν τις διμερείς κατευθυντήριες γραμμές για την άμυνά τους ώστε να αντιμετωπίσουν νέα ενδεχόμενα, ακόμη και από την Κίνα. Άλλες κινήσεις ήταν λιγότερο χρήσιμες. Δεν διέλαθε της προσοχής τής Κίνας ή της Ιαπωνίας, για παράδειγμα, ότι οι αρχηγοί των υπηρεσιών των ΗΠΑ κατέθεσαν ενώπιον του Κογκρέσου ότι οι σχεδιαζόμενες περικοπές στον αμυντικό προϋπολογισμό θα καταστήσουν ανήμπορες τις ένοπλες δυνάμεις να εκπληρώσουν την τρέχουσα αποστολή τους ή τις δεσμεύσεις ασφάλειας που έχουν. Ή ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, στο Κογκρέσο δεν τίμησε την απόφασή του σχετικά με τις κόκκινες γραμμές στην Συρία. Ή ότι οι ανώτεροι αξιωματικοί των ΗΠΑ στον Ειρηνικό συνεχίζουν να προσπαθούν να ηρεμήσουν τα πνεύματα μιλώντας για μια νέα στρατηγική εταιρική σχέση με την Κίνα και κατονομάζοντας την κλιματική αλλαγή ως την μεγαλύτερη ανησυχία τους για την ασφάλεια στην περιοχή.
Πιο άμεσα, η ασυνεννοησία μεταξύ τής Ουάσιγκτον και του Τόκιο αυτή την εβδομάδα για το αν οι εμπορικές πτήσεις πρέπει να αναγνωρίσουν τη νέα ζώνη ADIZ και να υποβάλουν σχέδια πτήσης στο Πεκίνο (το Τόκιο λέει «όχι» και η Ουάσιγκτον λέει «ναι») ήταν μια κακή περίπτωση διαχείρισης της συμμαχίας και μια στιγμή αμηχανίας για το Τόκιο, κατά την διάρκεια ενός σοβαρού προβλήματος ασφαλείας. Όποια και αν είναι τα πλεονεκτήματα των αντίστοιχων ακολουθούμενων πολιτικών τής κάθε πλευράς όσον αφορά τα στρατηγικά μηνύματα και την αεροπορική ασφάλεια, στο μέλλον οι δύο χώρες θα πρέπει να δουλέψουν ως μια.
Η κυβέρνηση Ομπάμα θα πρέπει να επιμείνει σε ένα πειθαρχικό μήνυμα αποφασιστικότητας και διαβεβαίωσης. Και αυτό θα σήμαινε μια ακριβή εκτίμηση των στρατηγικών προθέσεων του Πεκίνου. Η αντιπαράθεση με την Κίνα απέχει πολύ από το να είναι αναπόφευκτη, και οι πιθανοί τομείς για παραγωγική συνεργασία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας παραμένουν τεράστιοι. Ο αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν αναμφίβολα θα τονίσει τα θετικά των Αμερικανο-κινεζικών σχέσεων όταν ταξιδέψει στο Πεκίνο αυτή την εβδομάδα. Και αυτό έχει νόημα. Αλλά, θα πρέπει επίσης να μην αφήσει καμία αμφιβολία ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι διατεθειμένες να συνεργαστούν με τους περιφερειακούς συμμάχους και τους εταίρους τους για να διασφαλίσουν ότι το Πεκίνο κατανοεί πως οι προσπάθειές του για καταναγκασμό, δεν θα λειτουργήσουν. Στη συνέχεια, όταν [ο Μπάιντεν] θα βρίσκεται στο Τόκιο και την Σεούλ, θα πρέπει να βρει χρόνο για να ακούσει προσεκτικά το τι νομίζουν οι σύμμαχοι ότι βρίσκεται σε κίνδυνο στην ταραγμένη Ανατολική και Νότια Θάλασσα της Κίνας. Το πρόβλημά τους είναι πρόβλημά μας, όχι μόνο γιατί είμαστε σύμμαχοι, αλλά και γιατί αυτό το ζήτημα θα μπορούσε να καθορίσει το πώς η Κίνα θα χρησιμοποιήσει την αυξανόμενη ισχύ της.
* Ο MICHAEL J. GREEN είναι ανώτερος αντιπρόεδρος στην έδρα για την Ασία και την Ιαπωνία στο Center for Strategic and International Studies και αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Georgetown. Υπηρέτησε ως διευθυντής και ανώτερος διευθυντής για τις Ασιατικές Υποθέσεις στο National Security Council από το 2001 ως το 2005.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/140307/michael-j-green/safeguardi...
