Ουκρανία: Σενάρια για αποκλιμάκωση της κρίσης
Νικολάι Γκορσκόφ, ειδικά για την RBTH
(Πηγή : http://rbth.gr)
Όλοι μιλούν για την ανάγκη αποκλιμάκωσης της κρίσης στην Ουκρανία. Για τις εμπλεκόμενες πλευρές αποκλιμάκωση σημαίνει διαφορετικά πράγματα, ενώ για τους περισσότερους ειδικούς όλα τα πιθανά σενάρια για τις μελλοντικές εξελίξεις, εξαρτώνται από αυτήν ακριβώς την ερμηνεία.
Η Δύση ζητά από τη Ρωσία να συμβάλλει στην αποκλιμάκωση της κρίσης, ισχυριζόμενη ότι η Μόσχα ενθαρρύνει τις ταραχές που σημειώνονται σε πολλές περιοχές στην ανατολικής Ουκρανίας, όπου ζουν ρωσόφωνοι και ρωσικής καταγωγής πληθυσμοί.
Για τη Ρωσία όμως οι ταραχές αυτές είναι η λαϊκή αντίδραση στην κλιμάκωση της εθνικιστικής και αντι-ρωσικής ρητορικής του Κιέβου, η οποία αρχίζει να μεταφράζεται σε σκληρή καταστολή, των νομίμων δικαιωμάτων του τοπικού πληθυσμού. Έτσι, αποκλιμάκωση, σημαίνει, όπως είπε ο πρόεδρος Πούτιν στην καγκελάριο Μέρκελ κατά την τηλεφωνική τους συνομιλία, επιστροφή στην κατάσταση της ειρηνικής συνεργασίας.
Επίδειξη δύναμης από το Κίεβο
Το Κίεβο έχει παγιδευτεί από τις επιρροές που του ασκούνται πανταχόθεν, εκτιμά ο Βλαντίμιρ Ζαρίχιν, Αναπληρωτής Διευθυντής του Ινστιτούτου της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών. «Εάν οι αποφάσεις λαμβάνονταν ανεπηρέαστα και μόνον από τον ασκούντα καθήκοντα Προέδρου, Τουρτσίνοφ, και τον προσωρινό πρωθυπουργό Γιατσενιούκ, τότε πιο εύκολα θα προσέφεραν κάποια πιθανά σενάρια μελλοντικών εξελίξεων. Αλλά βρίσκονται κάτω από την πίεση της Ουάσιγκτον, των Βρυξελλών, της Μόσχας ακόμη και της πλατείας Μαϊντάν. Σε τέτοιες περιπτώσεις, δεν είναι εύκολο να κινηθείς προς οποιαδήποτε κατεύθυνση».
Αυτή τη στιγμή φαίνεται πως προκρίνεται η καταστολή των ταραχών στην ανατολική Ουκρανία, αλλά αυτό οδηγεί στην υπονόμευση- επισημαίνει ο Ζαριχίν και προσθέτει -πως σε περίπτωση που η σύγκρουση μετατραπεί σε αιματοχυσία τότε η Ρωσία δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να παρέμβει.
Πρόκειται όμως για ένα ακραίο σενάριο, κατά τον Στίβεν Έκε, ανώτερο αναλυτή της κορυφαίας εταιρείας συμβούλων στον τομέα διεθνούς ασφάλειας, Control Risks. Μια ρωσική στρατιωτική εισβολή μεγάλης κλίμακας στην Ανατολική Ουκρανία-υποστηρίζει- πως θα οδηγούσε σε μια εμφύλια σύγκρουση που θα διαιρούσε τη χώρα, ενώ πιθανότατα θα χρειαζόταν διεθνής παρέμβαση για την επίλυση του θέματος.
Ωστόσο, ο Ντμίτρι Τρένιν, διευθυντής του Κέντρου Μόσχας, του Ιδρύματος Καρνέγκι για τη διεθνή ειρήνη πιστεύει ότι «αυτή τη στιγμή, η Ρωσία δεν πρέπει και μάλλον δεν προτίθεται να μετακινήσει στρατιωτικές δυνάμεις στη νότιο-ανατολική Ουκρανία». Αντίθετα, εκτιμά ότι η Μόσχα θέτει το Κίεβο μπροστά σ’ ένα δυσάρεστο δίλημμα: «Είτε να κάνει χρήση βίας, οδηγώντας ενδεχομένως τη χώρα σε διάλυση, ή να παρακολουθεί παθητικά τον πολλαπλασιασμό των αυτοαποκαλούμενων "δημοκρατιών του λαού" χάνοντας τον έλεγχο στα νοτιο-ανατολικά».
Το γεγονός αυτό ανησυχεί ιδιαίτερα τη Δύση και ίσως περισσότερο από ότι το Κίεβο γράφει ο Αρχισυντάκτης της έκδοσης Ευρωπαϊκή Στρατηγική, σημειώνοντας μάλιστα πώς, Ουκρανία και Δύση έχοντας εκχωρήσει την Κριμαία στη Ρωσία, τώρα θα πρέπει να βρουν τρόπους για να υπερασπιστούν την υπόλοιπη Ουκρανία.
Από την πλευρά του ο Βλαντίμιρ Ζαρίχιν έχει την αίσθηση ότι «οι αρχές του Κιέβου υπό την πίεση της Δύσης αλλά και της Μαϊντάν, «διασχίζουν τον Ρουβίκωνα ανάμεσα στη διαπραγμάτευση και τη επίδειξη ισχύος, καθώς αντιλαμβάνονται τους κινδύνους και το μάταιο μιας τέτοιας δράσης». Συμπεραίνει λοιπόν, πως αυτό που βλέπουμε τώρα είναι περισσότερο επίδειξη δύναμης παρά χρήση βίας.
Σενάριο εκτροχιασμού των συνομιλιών
Πιθανώς αυτή η επίδειξη δύναμης είναι απλώς ένα τέχνασμα για να εκτροχιάσει τις συνομιλίες στη Γενεύη, μεταξύ Ρωσίας, ΗΠΑ, ΕΕ και Ουκρανίας, εκτιμά ο Βλαντιμίρ Ζαριχίν, ο οποίος δεν είναι βέβαιος πως η έκβαση των συνομιλιών θα ταιριάζει με τις προσδοκίες του Κιέβου.
Σύμφωνα με τον Τζον Λόουγκ, εταίρο του προγράμματος Ρωσία και Ευρασία του Ινστιτούτου Chatham, οι προσδοκίες συνίστανται στο εξής: «Κατά τις συνομιλίες της Γενεύης, πιθανώς η Ρωσία να προωθήσει ένα χρονοδιάγραμμα για ταχεία συνταγματική μεταρρύθμιση, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση δεδομένου ότι οι ανατολικές περιοχές κινδυνεύουν να καταλήξουν στο χάος. Αλλά η κυβέρνηση του Κιέβου και οι δυτικές χώρες να μην συμφωνήσουν με τις προτάσεις της Μόσχας».
Παρατηρητής στην ΕΕ αναφέρει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει σχεδόν ολοκληρώσει το σχέδιο των λεγόμενων τριπλών κυρώσεων με στόχο να βλάψουν την ρωσική ενέργεια, την οικονομία, και τομείς όπλων. Ο γάλλος ΥΠΕΞ, Λοράν Φαμπιούς, δήλωσε ότι οι ηγέτες της ΕΕ θα μπορούσαν να συγκαλέσουν σύνοδο κορυφής την επόμενη εβδομάδα για την εφαρμογή των μέτρων, αν οι συνομιλίες της Γενεύης αποτύχουν.
Ωστόσο, ο Βλαντιμίρ Ζαριχίν είναι επιφυλακτικός σχετικά με την πιθανότητα να επιβληθούν σκληρές κυρώσεις, υποστηρίζοντας ότι «η σημερινή ηγεσία της ΕΕ είναι καθ’ οδόν προς την έξοδο». Πράγματι, ο βρετανός Ουίλιαμ Χαγκ ανέφερε ότι η ΕΕ εξακολουθεί να είναι αναποφάσιστη σχετικά με το τι θα μπορούσε να προκαλέσει την επιβολή νέων κυρώσεων. «Η κατάσταση μπορεί να εξελιχθεί με πολλούς τρόπους, οπότε δεν υπάρχει τίποτα το συγκεκριμένο », είπε στους δημοσιογράφους.
Ζοφερές προοπτικές
Ο Ντμίτρι Τρένιν, από το Κέντρο Μόσχας του Ινστιτούτου Καρνέγκι πιστεύει ότι υπάρχει ακόμα μια πιθανότητα να εμποδιστεί ένας βρώμικος πολύπλευρος εμφύλιος πόλεμος. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνον, όταν όλες οι πλευρές εντός και εκτός Ουκρανίας σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Αμερικανοί, Ευρωπαίοι, Ρώσοι και Ουκρανοί πρέπει να συζητήσουν από κοινού έκτακτα οικονομικά βήματα, για την οικονομία, την ενέργεια, το εμπόριο, σε συνδυασμό με ένα θεσμικό πλαίσιο που θα παρέχει ένα είδος ισορροπίας στο εσωτερικό της Ουκρανίας και στις διεθνείς σχέσεις και διασυνδέσεις της χώρα. Μια αποτυχία στο να συμφωνήσουν πάνω σε αυτό το θέμα θα, μπορούσε να μετατρέψει την Ουκρανία σ’ ένα αποτυχημένο κράτος ή σε ένα πεδίο μάχης μιας νέας αντιπαράθεσης.
Tο πιο πιθανό σενάριο σύμφωνα με τον Στίβεν Έκε της Control Risks είναι να παραμείνει η Ουκρανία ασταθής χώρα μακροπρόθεσμα, με φιλοδυτικό πρόεδρο και κυβέρνηση που θα αναλάβουν την εξουσία μετά τις 25 Μαίου. Η Ρωσία να μην εισβάλει στην ανατολική Ουκρανία, αλλά οι σχέσεις με τη Μόσχα να παραμένουν προβληματικές, και με την επιφύλαξη, εμπορικών και άλλων οικονομικών περιορισμών/κυρώσεων. Με μια αργή οικονομική ανάπτυξη, με προβλήματα στην οικονομία εξαιτίας μεγάλου εξωτερικού χρέους και χαμηλών επιπέδων άμεσων ξένων επενδύσεων. Με κοινωνικές διαιρέσεις, και με τις εθνικές, θρησκευτικές και γλωσσικές ρωγμές, να εξακολουθούν να υπονομεύουν την ακεραιότητα του κράτους.
Μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση, θα ήταν η άνοδος στην εξουσία μιας φιλορωσικής διοίκησης, η οποία θα μπορούσε πράγματι να οδηγήσει σε μεγαλύτερη μακροπρόθεσμη σταθερότητα, αφαιρώντας την άμεση αιτία της αποσταθεροποίησης στα ανατολικά. Ωστόσο, αυτό θα ήταν μια «πλαστογράφηση» και θα αφαιρούσε κάθε προσπάθεια για την εξυγίανση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση της διαφθοράς. Με βάση αυτό το λιγότερο πιθανό σενάριο, η Ουκρανία θα διατηρούσε στενούς οικονομικούς δεσμούς με τη Ρωσία, διατηρώντας παράλληλα και τους πιο βιώσιμους οικονομικούς δεσμούς της με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
