Το καλύτερο στοίχημα του Αφγανιστάν
Μπορούν οι Γκανί και Αμπντουλάχ να σώσουν την πατρίδα τους;
Jonah Blank
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Την Κυριακή, ο Ashraf Ghani ανακηρύχθηκε νικητής σε έναν ανταγωνισμό για να καθοριστεί ο επόμενος πρόεδρος του Αφγανιστάν. Η διαδικασία ήταν εξοργιστική:
Οκτώ μήνες επίσημης προεκλογικής εκστρατείας, αρκετές δεκάδες υποψήφιοι που απομειώθηκαν σε ένα τελευταίο ζευγάρι υποψηφίων για μια αναμέτρηση τον Ιούνιο, και στην συνέχεια, τρεις ακόμη μήνες διαπληκτισμών για το ποιού εκλογικού στρατοπέδου η νοθεία ήταν η πιο μαζική. Αλλά το τελικό προϊόν από αυτό το χάος ήταν το καλύτερο δυνατό: Το καλύτερο για το Αφγανιστάν, το καλύτερο για την περιοχή, και το καλύτερο για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ιδού το γιατί.
Κατ’ αρχήν (και στο Αφγανιστάν, αυτό είναι απλώς ένα σημείο εκκίνησης), ο Ghani κέρδισε σχεδόν σίγουρα τις περισσότερες ψήφους. Ωστόσο, το ακριβές περιθώριο της νίκη του παραμένει ασαφές. Η αρχική επανακαταμέτρηση τον έβαλε πάνω από ένα εκατομμύριο ψήφους μπροστά από τον αντίπαλό του, Αμπντουλάχ Αμπντουλάχ. Μετά από έναν έλεγχο όλων των ψηφοδελτίων υπό την επίβλεψη του ΟΗΕ, η αφγανική εκλογική επιτροπή ανακήρυξε νικητή τον Γκανί - αλλά, από σεβασμό προς τις διαμαρτυρίες τού Abdullah ότι η ψηφοφορία ήταν νοθευμένη, οι τελικοί αριθμοί δεν αποκαλύφθηκαν δημοσίως. Το στρατόπεδο του Ghani λέει ότι η διαδικασία των Ηνωμένων Εθνών [2] πέταξε έξω 850.000 ψηφοδέλτια και άφησε τον Γκανί με το 55% των υπόλοιπων˙ Ο σεβαστός ανεξάρτητος Αφγανός ειδικός παρακολούθησης εκλογών, Nader Nadery, [3] έκανε σχεδόν την ίδια εκτίμηση.
Σε αντίθεση με πολλούς από τους υποψηφίους που ξεκίνησαν τον προεκλογικό αγώνα, ο Ghani είναι ένας τεχνοκράτης, αντί ένας πολέμαρχος. (Από τους εννέα υποψηφίους που επέζησαν του αποκλεισμού από την εκλογική επιτροπή, εκτός από τον Γκανί και τον Abdullah, τουλάχιστον πέντε είχαν βαθιά εμπλοκή σε θεσμική διαφθορά, στην διοίκηση ιδιωτικών πολιτοφυλακών, ή και στα δύο). Μετά από μια μακρά καριέρα στην Παγκόσμια Τράπεζα, ο Ghani επέστρεψε στο Αφγανιστάν για να υπηρετήσει ως σύμβουλος και στην συνέχεια ως υπουργός Οικονομικών τον πρώτο πρόεδρο της χώρας μετά τους Ταλιμπάν, τον Χαμίντ Καρζάι. Με την ιδιότητα αυτή, ο Γκανί συνέβαλε στην δημιουργία πολλών από τους λιγότερο δυσλειτουργικούς τομείς τής αφγανικής κυβέρνησης και της οικονομίας: Το νόμισμα, το σύστημα κινητής τηλεφωνίας, και το ευρέως επαινεθέν Εθνικό Πρόγραμμα Αλληλεγγύης για την ανάπτυξη.
Ακριβώς όπως το Αφγανιστάν ήταν τυχερό στην επιλογή προέδρου, ήταν τυχερό και στην επιλογή ηγέτη τής αντιπολίτευσης. Ο Abdullah είναι ένας βετεράνος των αιματηρών συγκρούσεων της δεκαετίας τού 1990. Αλλά, σε αντίθεση με πολλούς από τους συντρόφους και τους αντιπάλους του από εκείνη την περίοδο, είναι ψύχραιμος, υπεύθυνος, και μετριοπαθής. Οι τελευταίοι μήνες έσπειραν κάποια κακοπιστία μεταξύ του ιδίου και του Γκανί, αλλά στο παρελθόν έχει δείξει ότι είναι σε θέση να αρθεί πάνω από προσωπικές πολιτικές: Έπραξε έτσι όταν συμμετείχε στην πρώτη κυβέρνηση Καρζάι ως υπουργός Εξωτερικών, έπραξε έτσι όταν χαλιναγώγησε δυνητικά βίαιους οπαδούς αφότου έχασε μια νοθευμένη προεδρική εκλογή από τον Καρζάι το 2009, και έπραξε έτσι όταν αντιστάθηκε στις απειλές σημερινών υποστηρικτών (όπως ο Atta Muhammad, ο κυβερνήτης τής Μπαλκ) να ξεκινήσουν έναν εμφύλιο πόλεμο προς υποστήριξη της τελευταίας προεκλογικής εκστρατείας του. Ο Abdullah είδε το μέλλον τής Καμπούλ ως ένα σπαρμένο με βόμβες χωράφι από μπάζα και δεν είχε καμία επιθυμία να γίνει πρόεδρος του.
Οι αιτίες για την συγκρατημένη αισιοδοξία, όμως, πάνε πολύ πιο βαθιά. Ίσως ακόμη πιο σημαντικό από το αποτέλεσμα των εκλογών είναι η ίδια η συμφωνία καταμερισμού τής εξουσίας που ο Γκανί και ο Abdullah (με την βοήθεια του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, John Kerry) ολοκλήρωσαν στην διάρκεια του Σαββατοκύριακου. Με την ρύθμιση αυτή, ο Abdullah ή κάποιος πληρεξούσιός του θα χρησιμεύσει ως διευθύνων σύμβουλος (chief executive) της κυβέρνησης, μια νεοσύστατη θέση που αναμένεται να εξελιχθεί σε πρωθυπουργία. Γιατί μια επανατακτοποίηση της αφγανικής κυβέρνησης τόσο σημαντική; Επειδή πολλές από τις αποτυχίες τού Αφγανιστάν κατά τα τελευταία δώδεκα χρόνια έχουν προκύψει από μια αναντιστοιχία μεταξύ της δομής τής μετα-ταλιμπανικής κυβέρνησης του Αφγανιστάν και της πραγματικότητας εκεί.
Παραδοσιακά, η εξουσία στο Αφγανιστάν ήταν ιδιαίτερα αποκεντρωμένη, με ένα ευρύ φάσμα φυλετικών και φατριακών ηγετών να διατηρούν τεράστιο έλεγχο επί των αντίστοιχων κοινοτήτων τους. Εξακολουθούν να το κάνουν, και οποιαδήποτε συσχέτιση μεταξύ αυτής της ανεπίσημης εξουσίας και της νόμιμης εξουσίας τού κράτους είναι συνήθως το αποτέλεσμα μιας διεφθαρμένης παρασκηνιακής συμφωνίας. Σύμφωνα με το σύνταγμα του Αφγανιστάν του 2004, όλοι οι επαρχιακοί και τοπικοί κυβερνήτες, οι αρχηγοί τής αστυνομίας, και άλλοι παράγοντες της κυβέρνησης υπηρετούν κατά την ευαρέσκεια του προέδρου. Τα προβλήματα που δημιούργησε αυτή η κατάσταση δεν είναι ιδιαίτερα περίεργα. Μερικές φορές οι αξιωματούχοι επιλέγονται βάσει των συνεργασιών φυλών ή φατριών, με τους ικανούς τεχνοκράτες (εξ αρχής ελάχιστους) να χάνουν από υποψηφίους οι οποίοι είναι ανίκανοι, διεφθαρμένοι, ή προϊόντα νεποτισμού. Άλλες φορές, τα δυνητικά επικερδή πόστα πωλούνται στον πλειοδότη. Η τιμή να είναι αρχηγός τής αστυνομίας σε επαρχία με διεθνή σύνορα - δηλαδή, ένας διορισμός που εμπεριέχει ιδιαίτερα καλές ευκαιρίες για δωροδοκίες - φέρεται να είναι 100.000 δολάρια [4].
Αυτό το σύστημα δύο επιπέδων εξουσίας - άκρως συγκεντρωτική νομική εξουσία, ιδιαιτέρως τοπική πραγματική εξουσία - έχει αποδειχθεί τοξική. Η ανεξέλεγκτη διαφθορά είναι απλώς το πιο αξιοσημείωτο σύμπτωμα. Εξίσου επικίνδυνη είναι η δημιουργία ενός συστήματος διαφθοράς του τύπου «ο νικητής τα παίρνει όλα»: Όταν όλα τα μονοπάτια για την πολιτική ή την οικονομική πρόοδο περνούν από το προεδρικό μέγαρο, κάθε εκλογή γίνεται μια μάχη θανάτου. Έχοντας σοβαρό λόγο, λοιπόν, από τις εκλογές τού 2009, ο Abdullah έχει υποστηρίξει την αποκέντρωση της πολιτικής εξουσίας σε επαρχιακό και τοπικό επίπεδο, έτσι ώστε οι κυβερνήτες να επιλέγονται μέσω εκλογών αντί να διορίζονται από τον πρόεδρο. Η τρέχουσα συμφωνία δεν πάει τόσο μακριά (και η αποκέντρωση μπορεί να προσθέσει μια νέα σειρά ευκαιριών για διαφθορά και ανάδειξη τοπικών πολέμαρχων), αλλά είναι ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση. Άμεσα πιο σημαντικό είναι το ότι κρατά περίπου το ήμισυ του αφγανικού εκλογικού σώματος που ψήφισε κατά τού Ghani εντός τού συστήματος και όχι εναντίον του.
Τίποτα από αυτά δεν γράφεται για να υπονοηθεί ότι το μέλλον τού Αφγανιστάν θα είναι εύκολο. Μακράν τούτου. Η πικρία που ταλαιπώρησε την χώρα τους τελευταίους τρεις μήνες δεν θα φύγει μακριά σύντομα, επειδή προέρχεται από πολύ βαθύτερες εθνοτικές και περιφερειακές εντάσεις. Η βάση τού Ghani είναι κυρίως νότιοι και Παστούν, ενώ η βάση τού Abdullah είναι κυρίως βόρειοι και Τατζίκοι. Και τα δύο στρατόπεδα διαθέτουν αφθονία ανταρτών οι οποίοι δεν θα είναι ποτέ ικανοποιημένοι με την μισή πίτα. Το Αφγανιστάν δεν έχει δει ούτε μια μέρα αληθινής ειρήνης από την εποχή τής σοβιετικής εισβολής το 1979, και κατά τους τελευταίους έξι μήνες οι Ταλιμπάν σκότωσαν [2] περισσότερους στρατιώτες και αστυνομικούς (πάνω από 2.000) από όσους σε οποιαδήποτε άλλη παρόμοια περίοδο από το 2001 Η αφγανική κυβέρνηση είναι βαθιά εξαρτημένη από την διεθνή κοινότητα, όχι μόνο για την ασφάλειά της, αλλά και απλώς για να πληρώσει τα έξοδα λειτουργίας της: Η ξένη βοήθεια φθάνει στα δύο-τρίτα των 7,6 δισ. δολαρίων [5] τού προϋπολογισμού τού τρέχοντος έτους.
Αλλά αυτή η μεγάλη εξάρτηση, παραδόξως, μπορεί να συμβάλει στην υποστήριξη του επισφαλούς παζαριού στο οποίο στηρίζεται το μέλλον τής χώρας. Τόσο ο Γκανί όσο και ο Αμπντουλάχ αναγνωρίζουν ότι η κυβέρνησή τους δεν μπορεί εύκολα να επιβιώσει χωρίς την διεθνή υποστήριξη, σε αμφότερα τα πεδία τής οικονομίας και της ασφάλειας. Αν και ο απερχόμενος πρόεδρος Καρζάι αρνήθηκε να υπογράψει μια συμφωνία για να κρατήσει στο έδαφος της χώρας αμερικανικά και άλλα στρατεύματα μετά από αυτόν τον χρόνο, ο Γκανί και ο Αμπντουλάχ έχουν και οι δύο υποσχεθεί να το πράξουν αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων τους. Μπορεί κάλλιστα να ήταν η διπλωματία τού Κέρι [6], συμπεριλαμβανομένης μιας πραγματιστικής τηλεδιάσκεψης με βασικούς υποστηρικτές τού Abdullah την περασμένη εβδομάδα, που σφράγισαν την συμφωνία. Υπάρχουν άφθονα αρνητικά αισθήματα μεταξύ τού νέου προέδρου και του θεωρούμενο ως πρωθυπουργού του - αλλά τα αρνητικά αισθήματα είναι καλύτερα από το χυμένο αίμα. Και, στο Αφγανιστάν και αλλού, το καλύτερο αποτέλεσμα που είναι εφικτό είναι, στην πραγματικότητα, το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
* Ο JONAH BLANK είναι βασικός πολιτικός επιστήμονας στην μη κερδοσκοπική, μη κομματική RAND Corporation. Μπορείτε να τον ακολουθείτε στο Twitter @JonahBlank [1].
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/142008/jonah-blank/afghanistans-b...
Σύνδεσμοι:
[1] https://twitter.com/JonahBlank
[2] http://www.nytimes.com/2014/09/22/world/asia/afghan-presidential-electio...
[3] http://www.bloomberg.com/news/2014-09-21/ghani-to-lead-afghanistan-as-de...
[4] http://www.nytimes.com/2009/01/02/world/asia/02kabul.html?pagewanted=all
[5] http://www.reuters.com/article/2014/04/23/us-afghanistan-economy-idUSBRE...
[6] http://www.nytimes.com/2014/09/21/world/asia/afghan-presidential-electio...
