Έχει η Γαλλία στρατηγική αποχώρησης από το Μάλι;
Η επίτευξη μιας ισορροπίας μεταξύ της κατοχής και της αποχώρησης
Etienne de Durand
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Παρά τα ακανθώδη πολιτικά ζητήματα που βρίσκονται μπροστά, η συνολική επιτυχία της παρέμβασης της Γαλλίας στο Μάλι δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.
Σε λίγες εβδομάδες, τα γαλλικά στρατεύματα απώθησαν τους ισλαμιστές μαχητές από τα αστικά κέντρα στο βόρειο Μάλι, αποκαθιστώντας, σε ένα βαθμό, τον έλεγχο της κυβέρνησης. Επίσης, κατάφεραν να διαλύσουν την άποψη ότι οι Ευρωπαίοι είναι απαραίτητα εσωστρεφείς, στερούνται σημαντικών στρατιωτικών δυνατοτήτων και είναι ανίκανοι να χρησιμοποιήσουν βία. Αλλά, αν οι αμερικανικές ήττες στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ αποτελούν κάποιου είδους «μπούσουλα», το Παρίσι αντιμετωπίζει τώρα μια πολύ πιο μεγάλη πρόκληση: να μετατρέψει τα τακτικά επιτεύγματά του σε μια διαρκή νίκη ή τουλάχιστον να αποχωρήσει από την χώρα ομαλά.
Φαινομενικά, μια στρατηγική εξόδου είναι ήδη σε ισχύ. Μια δύναμη που αποστέλλεται από την Οικονομική Κοινότητα των Κρατών της Δυτικής Αφρικής και το Τσαντ υποτίθεται ότι θα αντικαταστήσει τους Γάλλους, και μια ευρωπαϊκή εκπαιδευτική αποστολή θα επιχειρήσει να ανασυστήσει τον στρατό του Μάλι. Αλλά οι προσπάθειες αυτές είναι πιθανό να αποτύχουν στο Μάλι, όπως απέτυχαν και αλλού, δεδομένου ότι είναι τεχνικές απαντήσεις σε αυτό που στον πυρήνα του είναι ένα πολιτικό πρόβλημα. Προχωρώντας, η Γαλλία θα πρέπει να επικεντρωθεί στην τοπική πολιτική διαδικασία και να βρει την σωστή ισορροπία ανάμεσα σε δύο εξίσου επικίνδυνες επιλογές: την άμεση απόσυρση και μια παρατεταμένη, μεγάλη, και ιδιαίτερα εμφανή κατοχή.
Η κατάσταση στο Μάλι υποβάλλει την Γαλλία σε μια σειρά από προκλήσεις. Τα εδάφη είναι η πρώτη. Το Βόρειο Μάλι, αλλά και ολόκληρη η περιοχή του Σαχέλ, είναι μια μεγάλη και επιβλητική έρημος. Οι Γάλλοι θα το βρουν απογοητευτικά δύσκολο να κυνηγήσουν τις άπιαστες μαχητικές ομάδες, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν αρκετά τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη ή άλλες πληροφορίες, επιτήρηση και πλατφόρμες αναγνώρισης στην περιοχή. Η Γαλλία, επίσης, δεν διαθέτει τα στρατεύματα για να «καθαρίσει, να κρατήσει και να οικοδομήσει» τον βορρά, όπως απαιτεί μια εξελισσόμενη κανονική εκστρατεία αντιεξέγερσης, ούτε έχουν αρκετά χρήματα για να κρατήσουν επ' αόριστον στην χώρα κάποιες χιλιάδες στρατιώτες. Το γεγονός ότι η αλ Κάιντα στην ισλαμική Μαγκρέμπ (AQIM) και οι σύμμαχοί της έχουν κρατήσει δυτικούς ως ομήρους, μεταξύ των οποίων επτά Γάλλους υπηκόους, θα περιπλέξει επίσης τα ζητήματα για τον Γάλλο πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ.
Πέρα από τέτοιου είδους τακτικές ερωτήσεις, η Γαλλία θα πρέπει επίσης να εξετάσει ορισμένες μεγαλύτερες πολιτικές και στρατηγικές προκλήσεις. Στρατηγικά, το Παρίσι θα πρέπει να αποφύγει την εξέγερση από την πλευρά των Τουαρέγκ, που, ως ξεχωριστή εθνοτική ομάδα, κατ’ επανάληψιν έχει ζητήσει περισσότερη αυτονομία από την Μπαμάκο και έχει πάρει κατά καιρούς τα όπλα για το σκοπό αυτό. Εκτός από τις πρόσφατες επιθέσεις αυτοκτονίας στην Γκάο, δεν έχει υπάρξει ακόμη καμιά ευρεία λαϊκή αντίσταση απέναντι στην γαλλική παρουσία. Αλλά αυτό θα μπορούσε να αλλάξει αν οι Γάλλοι παρατείνουν την ευπρόσδεκτη παραμονή τους και δεν βοηθήσουν να ανασυσταθεί το κράτος του Μάλι, με τρόπο που να είναι (το κράτος) αποδεκτό από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των Τουαρέγκ. Σε περίπτωση που διάφορες ομάδες ενωθούν σε μια εξέγερση, η Γαλλία θα έπρεπε να ανησυχεί για τα διάτρητα σύνορα του Μάλι και για τους αδιάφορους ή αδύναμους γείτονές του, μερικοί από τους οποίους είναι πιθανό να παράσχουν καταφύγιο στους αντάρτες.
Σε πολιτικό επίπεδο, το πιο σημαντικό βραχυπρόθεσμο έργο για τη Γαλλία είναι η πρόληψη πράξεων εκδίκησης και σφαγών εναντίον των Τουαρέγκ και των άλλων μειονοτήτων στον βορρά από τα χέρια των κυρίαρχων αφρικανικών εθνικών ομάδων ή των φατριών των Μαλιανών στρατιωτικών. Μακροπρόθεσμα, ο στόχος θα είναι να αποφευχθεί η πλήρης διάλυση της χώρας, η οποία μπορεί να απαιτήσει την ειρήνευση στο βόρειο Μάλι, χορηγώντας του έναν βαθμό αυτονομίας. Μια πολιτική διεργασία τέτοιας κλίμακας θα απαιτήσει πραγματική γνώση της τοπικής πολιτικής, σημαντική εμπειρία στην διακυβέρνηση και την ανάπτυξη, μεγάλους στρατιωτικούς και οικονομικούς πόρους και πολλή υπομονή. Αν αυτό ακούγεται σαν ένας υψηλός στόχος, τούτο συμβαίνει γιατί όντως είναι: Πώς θα μπορούσε η Γαλλία να πετύχει κάνοντας αυτό που οι Ηνωμένες Πολιτείες, παρ’ όλες τους τις δυνάμεις, απέτυχαν να ολοκληρώσουν στο Αφγανιστάν;
Ωστόσο, οι βιαστικές συγκρίσεις μπορεί να είναι παραπλανητικές. Στο Μάλι, όπου γενικά έχει επικρατήσει η ανοχή, δεν υπάρχει αντιστοιχία στον αφγανικό συνδυασμό του ριζοσπαστικού ισλαμικού κλάδου «Deobandi» με την ενίσχυση των πεποιθήσεων της τζιχάντ, που πραγματοποιήθηκε υπό την σοβιετική κατοχή. Σε αντίθεση με τους Παστούν, οι οποίοι αποτελούν σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού του Αφγανιστάν και πυροδότησαν την εξέγερση εκεί, οι Τουαρέγκ είναι μια μικρή μειοψηφία στο Μάλι. Επίσης, είναι διαιρεμένοι - οι Τουαρέγκ που ζουν στην κοιλάδα του Νίγηρα, και κατάγονται από σκλάβους, δεν έχουν καμία επιθυμία να κυβερνηθούν και πάλι από τους ευγενείς από τα βορειοανατολικά, τους κυβερνήτες των προγόνων τους. Και, σε αντίθεση με το Πακιστάν στον πόλεμο του Αφγανιστάν, η Αλγερία φαίνεται απίθανο να παρέχει ενεργό καταφύγιο για την AQIM και τους συμμάχους της, τις ομάδες που στάθηκε τόσο δύσκολο να εκδιωχθούν σε πρώτη φάση.
Επιπλέον, η Γαλλία δεν είναι ξένη προς το Μάλι, μία από τις πρώην αποικίες της, όπου τα γαλλικά έχουν παραμείνει η επίσημη γλώσσα. Υπάρχει επίσης μια αρκετά μεγάλη μειονότητα Γάλλων πολιτών και κατοίκων της Γαλλίας που έχουν οικογενειακούς δεσμούς στο Μάλι. Όλα αυτά θα πρέπει να βοηθήσουν την Γαλλία, δεδομένου ότι αγωνίζεται να κατανοήσει την κοινωνία του Μάλι, να συλλέξει πληροφορίες και να κερδίσει εσωτερική υποστήριξη για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της. Όπως έχουν δείξει οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις, οι Γάλλοι ήταν πολύ πιο πιθανό να αναγνωρίσουν την ανάγκη να αναλάβουν δράση στο Μάλι, ακόμη και ρισκάροντας να έχουν ανθρώπινες απώλειες, από ό, τι ήταν ποτέ για το Αφγανιστάν.
Σε αυτό το αρχικό στάδιο, φαίνεται να υπάρχουν τρία πιθανά σενάρια για το μέλλον της εμπλοκής της Γαλλίας στο Μάλι. Κατ’ αρχάς, ο πειρασμός να διακηρύξει ότι νίκησε και να φύγει άρον – άρον, είναι ισχυρός. Εάν οι Γάλλοι αποχωρήσουν πολύ νωρίς, όμως, η διαδικασία σταθεροποίησης της οποίας ηγούνται οι αφρικανικές δυνάμεις μπορεί να καταρρεύσει, οδηγώντας σε μια de facto διχοτόμηση της χώρας. Η παρέμβαση τότε θα είχε γίνει για το τίποτα, καταλήγοντας σε μια άδοξη έξοδο από άλλη μία αποτυχημένη δυτική επέμβαση.
Το Παρίσι κατανοεί τις συνέπειες μιας τέτοιας κίνησης και, ως εκ τούτου, θα μπορούσε αντίθετα να προσπαθήσει να σώσει την κατάσταση έχοντας μια ανανεωμένη και πιο βαθιά προσήλωση στο Μάλι. Το πρόβλημα σε αυτή την δεύτερη περίπτωση, όμως, είναι ότι η Γαλλία ρισκάρει να παραμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα και να εμπλακεί στην τοπική πολιτική. Οι Γάλλοι θα μπορούσαν να αποτύχουν στην προσπάθειά τους να παραμείνουν ουδέτεροι μεταξύ των διαφόρων φορέων της χώρας, όπως έκαναν στα πρώτα στάδια της ειρηνευτικής παρέμβασής τους στην Ακτή του Ελεφαντοστού, το 2002 - 2005. Οι ενέργειές τους θα μπορούσαν να φανούν μεροληπτικές υπέρ των Αφρικανών που κατά πλειοψηφία ζουν στην νότια πλευρά του ποταμού Νίγηρα, βοηθώντας έτσι να ριζώσει κάποιο είδος εξέγερσης των Τουαρέγκ υποβοηθούμενο από κινήσεις της Τζιχάντ, ως τον βαθμό που το πρόβλημα θα γινόταν κατ' ουσίαν ανεξέλεγκτο.
Τελικά, όμως, μια μεγάλη και παρατεταμένη γαλλική επιχείρηση στην περιοχή του Σαχέλ φαίνεται απίθανη. Το Παρίσι απλά δεν έχει τα χρήματα και τον αριθμό των στρατιωτών για μια παρατεταμένη εκστρατεία αντιεξέγερσης και κατοχής. Η πολιτική κουλτούρα της Γαλλίας, επίσης, κάνει εξαιρετικά απίθανο να δεχθεί η γαλλική κοινή γνώμη μια επ’ αόριστον αντιτρομοκρατική εκστρατεία βασισμένη σε Ειδικές Επιχειρήσεις και χτυπήματα με τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη (drones) - ακόμη και αν η Γαλλία ήταν σε θέση να αποκτήσει ένα στόλο από τέτοια εναέρια οχήματα. Δεδομένου ότι μια πλήρως ανεπτυγμένη αντιεξέγερση ή μια αντιτρομοκρατική εκστρατεία στο Μάλι θα παράγει τεράστια πολιτική και οικονομική πίεση στην χώρα, αυτό το δεύτερο σενάριο θα φέρει τελικά πίσω την Γαλλία στο πρώτο ενδεχόμενο: στην άδοξη έξοδο.
Είναι δυνατόν να βρεθεί μια μέση οδός. Σε αυτό το σενάριο, η Γαλλία θα μπορούσε να αποφύγει τις παγίδες της ξαφνικής αποχώρησης ή να εμπλακεί υπερβολικά στην περιοχή. Το τέχνασμα για το Παρίσι είναι να βοηθήσει να γαλουχηθεί η πολιτική διαδικασία στο Μάλι, στη βάση μιας ρεαλιστικής κατανόησης της κοινωνίας, αποφεύγοντας ταυτόχρονα οποιαδήποτε ιδιαίτερα αισθητή ανάμιξη, όπως η εγκατάσταση ενός ηγέτη της επιλογής του. Πάνω απ’ όλα, η Γαλλία πρέπει να αποφύγει να μετατρέψει τον τακτικό στόχο της – το να κυνηγάει τρομοκράτες - σε μια στρατηγική αποτυχία.
Αν επικεντρωθεί στα πολιτικά αποτελέσματα, η Γαλλία θα μπορούσε να γίνει ο εγγυητής μιας σταθερής ισορροπίας στο Μάλι. Αυτό θα είναι πολύ δύσκολο και θα απαιτήσει όχι μόνο την οργάνωση δίκαιων εκλογών, αλλά και την επίλυση του πολιτικού κενού στην Μπαμάκο, την εξεύρεση αξιόπιστων τοπικών συνομιλητών σε διάφορα μέρη της χώρας και πρόκειται κατά κάποιο τρόπο να αντιμετωπίσει μερικά από τα παράπονα στις επαρχίες του Μάλι, χωρίς να αποξενώσει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Αυτή η πορεία θα είναι δύσκολη, αλλά είναι ο μόνος τρόπος για να εξασφαλιστεί ότι η παρέμβαση στο Μάλι θα καταλήξει να είναι μια μόνιμη επιτυχία.
Αν τα πράγματα εξελιχθούν καλά, η Γαλλία μπορεί να καταλήξει να κρατήσει λίγους στρατιώτες στο Μάλι για πολύ καιρό, αλλά κάτω από πολιτική επίβλεψη, όπως διαθέτει σε πολλές αφρικανικές χώρες, π.χ. στο Τσαντ. Αυτό μπορεί να φανεί σε κάποιους ως φλερτ στην νεοαποικιοκρατία και θα ήταν σωστό εν μέρει - ένα ελαφρύ αλλά διαρκές αποτύπωμα έχει αποδειχθεί πράγματι μια σταθεροποιητική κληρονομιά από την εποχή της αποικιοκρατίας. Το Παρίσι δεν θα πρέπει να έχει την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να βελτιώσει πλήρως την κατάσταση στο Μάλι ή να λύσει το πρόβλημα της Τζιχάντ στην περιοχή του Σαχέλ. Επιπλέον, μεταξύ των κακών επιλογών μιας βιαστικής εξόδου και μια μεγαλοπρεπούς αλλά μη ρεαλιστικής προσπάθειας να ποδηγετηθεί το πολιτικό μέλλον του Μάλι, μια ισορροπημένη και χαμηλών τόνων προσέγγιση μπορεί να είναι ακριβώς αυτό για το οποίο οι Αμερικανοί σήμερα αγωνίζονται στο Αφγανιστάν – το «αρκετά καλά.»
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139020/etienne-de-durand/does-fra...
