Ιράν, το νέο Ιράκ;
Του Θεόδωρου Κουλουμπή
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Σε μια εποχή που η δημοσιοοικονομική κρίση έχει πλήρως απορροφήσει το ενδιαφέρον της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης, εκκολάπτεται μια επικίνδυνη κατάσταση που μπορεί να τινάξει στον αέρα το παγκόσμιο γεωπολιτικό σύστημα: αφορά την υπόθεση απόκτησης πυρηνικών όπλων από το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, σε πρόσφατη δήλωσή του στο Κανάλι 2 της ισραηλινής τηλεόρασης οριοθέτησε τις μελλοντικές επιλογές της χώρας του σε δύο σύντομες προτάσεις: 1η. Σε περίπου ένα χρόνο το Ιράν, αν δεν εμποδιστεί, θα έχει αποκτήσει πυρηνικά όπλα. 2η. Οι ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να χρησιμοποιήσουν όλα τα μέσα, διπλωματικά ή στρατιωτικά, για να σταματήσουν αυτή την εξέλιξη. Ακόμη πιο άμεσα, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, τοποθετεί την ιρανική απόκτηση πυρηνικών στους έξι μήνες και δηλώνει ότι το Ισραήλ θα δράσει μονομερώς αν χρειαστεί για να αποτρέψει αυτήν την εφιαλτική εξέλιξη.
Το καθεστώς του Ιράν, απαντώντας, απειλεί ότι θα αντιδράσει με φονικά αντίποινα εναντίον κατοικημένων περιοχών του Ισραήλ, καθώς και αμερικανικών εγκαταστάσεων στην περιοχή του Κόλπου. Αναμένεται ότι οι επιθέσεις εναντίον αμερικανικών βάσεων στην ευρύτερη περιοχή θα καταστρέψουν τις διόδους ενεργειακού ανεφοδιασμού της Ευρώπης και της Κίνας. Η Ευρωπαϊκή Ενωση βαθύτατα εξαρτημένη για την εισαγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, συμφωνεί με τον στόχο της μη περαιτέρω εξάπλωσης πυρηνικών οπλισμών, αλλά προτάσσει τη διπλωματία των οικονομικών κυρώσεων ως τον βασικό μοχλό αποτροπής των πυρηνικών φιλοδοξιών της Τεχεράνης. Από την πλευρά τους, η Ρωσία και η Κίνα -μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών- είναι έτοιμες να ασκήσουν βέτο εναντίον της όποιας απόφασης που θα επιτρέπει τη χρήση βίας εναντίον του Ιράν. Γενικότερα, η ατμόσφαιρα μυρίζει μπαρούτι και οι περισσότερες δεξαμενές σκέψης (ασχέτως προσανατολισμού) συμπεραίνουν ότι μια μονομερής ή διμερής αεροπορική επίθεση εναντίον των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων θα καταλήξει σε έναν τρίτο, μετά το Αφγανιστάν και το Ιράκ, γενικευμένο πόλεμο στην ενεργειακή καρδιά της νότιας Ασίας.
Πριν από λίγες μέρες, στις 19 Μαρτίου, κλείσαμε δέκα χρόνια από την αμερικανική επιχείρηση για την εξουδετέρωση του Σαντάμ Χουσεΐν και τη λεγόμενη «αλλαγή» του καθεστώτος του. Οι νεοσυντηρητικοί σύμβουλοι του προέδρου Μπους (του νεότερου) βάφτισαν την επιχείρηση «Σοκ και Δέος»! Κεντρικό τους επιχείρημα ήταν η εξάλειψη των όπλων μαζικής καταστροφής (χημικών και πυρηνικών) που θεωρούσαν ότι ο αιμοσταγής δικτάτορας είχε πλουσιοπάροχα αποθηκεύσει στη χώρα του. Δεν θα ξεχάσω τις εικόνες μιας φλεγόμενης Βαγδάτης που πρόβαλλε το CNN εκείνη τη βραδιά, με τη δημοσιογράφο Κριστιάν Αμανπούρ να μορφάζει στον κάθε εκκωφαντικό ήχο των φοβερών εκρήξεων, και με διάφορους τεχνοκράτες αναλυτές να αλαλάζουν από τα γραφεία τους στην Ουάσιγκτον «shock and awe... shock and awe»! Ούτε θα ξεχάσω την Πρωτομαγιά, σαράντα δύο μέρες αργότερα, τον τότε πλανητάρχη να προσγειώνεται θεατρικά στο κατάστρωμα του αεροπλανοφόρου Αβραάμ Λίνκολν, και να συγχαίρει τους παρατεταγμένους ναυτικούς ντυμένος και ο ίδιος με την πολεμική αμφίεση πιλότου. Και, λίγο αργότερα -με κοστούμι και γραβάτα- να εκφωνεί τον επινίκιο λόγο του έχοντας πίσω του μια τεράστια ταμπέλα με το σύνθημα «αποστολή εξετελέσθη». Οι εξελίξεις των επόμενων χρόνων διέψευσαν απόλυτα τον ευκολόπιστο πρόεδρο και τους προβληματικούς συμβούλους του: Οπλα μαζικής καταστροφής δεν βρέθηκαν ποτέ. Η θεωρία περί «nation building» διαψεύστηκε οικτρά στην πράξη. Η Αμερική εγκλωβίστηκε σε έναν πολυετή πόλεμο. Οι νεκροί και οι βαριά τραυματισμένοι μετρήθηκαν στις εκατοντάδες χιλιάδες. Ο αραβικός κόσμος καταδίκασε τη στάση των ΗΠΑ. Και οι Ευρωπαίοι εταίροι της Αμερικής (κυρίως Γερμανοί και Γάλλοι) διαχώρισαν τις θέσεις τους.
Από τις σελίδες της «Καθημερινής» (2 Σεπτεμβρίου 2003) συνόψισα τα προσωπικά μου συμπεράσματα για τον πόλεμο του Ιράκ ως εξής: «Ο κορυφαίος θεωρητικός του ρεαλισμού, ο Hans Morgenthau, είχε προειδοποιήσει... μην επιτρέψεις ποτέ στη χώρα σου να βρεθεί σε μια θέση από την οποία δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς τεράστιους κινδύνους ή να υποχωρήσει χωρίς να ταπεινωθεί». Αν τα νεοσυντηρητικά γεράκια της Ουάσιγκτον (Τσέινι, Ράμσφελντ, Γούλφοβιτς και Περλ) είχαν πάρει στα σοβαρά τη συνετή προειδοποίηση του Χανς Μόργκενθο, η χώρα τους δεν θα βρισκόταν στη σημερινή δεινή της θέση στο πολύπαθο Ιράκ. Μεθυσμένοι από το μέγεθος της στρατιωτικής ισχύος της «μοναδικής υπερδύναμης», έχασαν την αίσθηση του μέτρου και αψήφησαν τα διδάγματα της ιστορίας. Δεν αντιλήφθηκαν, για παράδειγμα, ότι η αχίλλειος πτέρνα της πρώην Σοβιετικής Ενωσης ήταν η ασύμμετρή της έμφαση στη στρατιωτική πτυχή της ισχύος και η υποτίμηση παραγόντων όπως η ισχυρή οικονομία, η δημοκρατική νομιμότητα, και η κοινωνική συνοχή. Επιμένοντας στη μονο (δι)μερή επιχείρησή τους κατά του Σαντάμ Χουσεΐν, περιθωριοποιώντας το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, και χλευαστικά ταξινομώντας τους Ευρωπαίους σε «παλαιούς» και «νέους» κατάφεραν να απομονώσουν τη χώρα τους από σημαντικούς και παραδοσιακούς της συμμάχους. Τελικά, «θυμίζοντάς μας τον Ναπολέοντα, κέρδισαν τις μάχες αλλά κινδυνεύουν –μόνοι– να χάσουν τον πόλεμο».
Στις μέρες μας ο Ομπάμα βρίσκεται μπροστά σε ένα δίλημμα παρόμοιο με αυτό που αντιμετώπισε ο Μπους το 2003. Εχουμε μια μουσουλμανική χώρα, το Ιράν, που οδεύει προς τα πυρηνικά. Μια «στρατιωτική λύση» τύπου Ιράκ (2003) -στην προσπάθεια εξουδετέρωσης του καθεστώτος της Τεχεράνης- θα εγκλωβίσει και πάλι τις ΗΠΑ σε άλλη μια επικίνδυνη και αιματηρή περιπέτεια που θα διαρκέσει πολλά χρόνια και θα φθείρει το κύρος και την ισχύ της υπερδύναμης. Αλλά εδώ τελειώνουν οι ομοιότητες! Σήμερα ο πρόεδρος Ομπάμα έχει αυτόνομη και διεισδυτική σκέψη και περιστοιχίζεται από έμπειρους και ρεαλιστές επιτελείς όπως οι Joe Biden, John Kerry, Chuck Hegel και John Brennan. Δεν είναι οι άνθρωποι αυτοί καταδικασμένοι να επαναλάβουν τα τραγικά λάθη του παρελθόντος.
* Ο καθηγητής Θεόδωρος Κουλουμπής είναι μέλος του Τιμητικού Συμβουλίου του ΕΛΙΑΜΕΠ.
