Τι πρέπει να κάνει ο Ομπάμα στο Ισραήλ
Ή τώρα ή ποτέ για την ειρήνη
Ehud Yaari
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Αυτή την εβδομάδα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα επισκέπτεται το Ισραήλ, την Παλαιστινιακή Αρχή και την Ιορδανία.
Οι σύμβουλοι του Ομπάμα, οι οποίοι ανησυχούν για τις πιθανές συνέπειες είτε της αντιμετώπισης της ζοφερής κατάστασης της πορείας της ισραηλινο-παλαιστινιακής ειρηνευτικής διαδικασίας είτε της παρουσίασης ενός νέου σχεδίου των ΗΠΑ για την περιοχή, φαίνονται διατεθειμένοι να αφήσουν τον πρόεδρο να χρησιμοποιήσει την επίσκεψη για να επαναβεβαιώσει τα ίδια παλιά θέματα συζήτησης: την επείγουσα ανάγκη μιας λύσης «δύο κρατών», τους κινδύνους της τρομοκρατίας, καθώς και τα μειονεκτήματα του περαιτέρω εποικισμού. Σίγουρα, ο Ομπάμα θα μετρήσει το σοβαρό, ιδιαίτερα μελετημένο ταξίδι ως προσωπική του επιτυχία. Αλλά αν, όπως αναμένεται, δεν κάνει καμία πραγματική διπλωματική πρόοδο, το ταξίδι θα έχει πραγματοποιηθεί μόνο για να βλάψει τις ήδη αδύναμες προσπάθειες της κυβέρνησης για την αναζωογόνηση της ειρηνευτικής διαδικασίας.
Ο Ομπάμα έχει κάθε κίνητρο να μην χάσει την ευκαιρία της επίσκεψης: πρώτον, σχεδόν όλοι στη Μέση Ανατολή θα ερμηνεύσουν το ταξίδι (που είχε περισσότερες ευκαιρίες για φωτογραφικά στιγμιότυπα παρά για σημαντικές συναντήσεις) ως απόδειξη της αμερικανικής αδιαφορίας για την διευθέτηση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης. Γενικότερα, ο πρόεδρος μπορεί όντως να επιτύχει πραγματικά κάποια απτή πρόοδο προς την ισραηλινο-παλαιστινιακή ειρήνη. Για να το κάνει αυτό, όμως, θα πρέπει να θέσει τις βάσεις για επιμέρους συμφωνίες μεταξύ των δύο πλευρών, αντί να συνεχίσει να προσβλέπει προς τον απατηλό στόχο μιας συνολικής συμφωνίας.
Οι οικοδεσπότες του Ομπάμα, επίσης, θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την πραγματική εμπλοκή στην ειρηνευτική διαδικασία. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου ξέρει ότι πρέπει να ενισχύσει την Παλαιστινιακή Αρχή, έτσι ώστε η κατάρρευσή της να μην ανοίξει το δρόμο για μια τρίτη ιντιφάντα ή σε τελική ανάλυση μια επανενίσχυση της Χαμάς στην Δυτική Όχθη. Ο Νετανιάχου γνωρίζει πολύ καλά ότι η παρούσα κατάσταση στην Δυτική Όχθη δεν είναι βιώσιμη σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Επιπλέον, κινούμενος προς τα εμπρός στο παλαιστινιακό ζήτημα θα βοηθήσει να αναπτυχθεί η αμερικανο-ιστραηλινή συνεργασία για να εμποδιστεί το Ιράν από το να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.
Εν τω μεταξύ, ο Μαχμούντ Αμπάς, ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής, έχει επίσης μεγάλη ανάγκη από μια διπλωματική νίκη. Είναι βέβαιος ότι οι συνομιλίες συμφιλίωσης μεταξύ του δικού του κινήματος (Φατάχ) και της Χαμάς παραμένουν στην επικαιρότητα, αλλά δεν καταλήγουν σε θετικό συμπέρασμα. Αυτό συμβαίνει επειδή γνωρίζει ότι οι ελεύθερες εκλογές είναι πιθανό να στέψουν νικήτρια την Χαμάς. Αλλά ο Αμπάς πρέπει να κάνει σύντομα κάποια πραγματική πρόοδο. Αλλιώς θα χάσει την υποστήριξη των Παλαιστινίων που υποψιάζονται ότι έχει γίνει υπέρμαχος του status quo. Ιδιαίτερα μετά από την χωρίς κανένα νόημα κίνησή του να προσφύγει στον ΟΗΕ για την αναγνώριση των παλαιστινίων ως κράτος, ο Αμπάς πρέπει να φέρει απτά αποτελέσματα. Αν ο Ομπάμα τον ωθήσει προς μια σταδιακή προσέγγιση στις διαπραγματεύσεις, ο Αμπάς μπορεί να ξεπεράσει την ενστικτώδη αντίθεσή του σε προσωρινές διευθετήσεις και να αποδείξει ότι η εκ νέου συμμετοχή σε συνομιλίες με τους Ισραηλινούς, είναι πράγματι σε θέση να φέρει περισσότερα εδάφη υπό τον έλεγχο της παλαιστινιακής Αρχής.
Ο βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντουλάχ, επίσης, είναι πρόθυμος για πρόοδο στην ειρηνευτική διαδικασία, δεδομένου ότι αντιμετωπίζει την πιθανότητα πραγματικής εσωτερικής αναταραχής σε περίπτωση ανατροπής του Μπασάρ αλ-Άσαντ στην Συρία. Μόλις ο ισχυρός στρατός της Συρίας ηττηθεί, η παλαιστινιακή πλειοψηφία στην Ιορδανία και το κόμμα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στο βασίλειο, ίσως αποφασίσουν να δοκιμάσουν την τύχη τους εναντίον των δυνάμεων ασφαλείας της Ιορδανίας, οι οποίες είναι σημαντικά μικρότερες από εκείνες της Συρίας. Ο Αμπντουλάχ είναι πρόθυμος να στηρίξει τον Αμπάς και να χρησιμεύσει ως μεσολαβητής σε μια νέα προσπάθεια να πραγματοποιηθούν ισραηλινές παραχωρήσεις. Μια εποικοδομητική ειρηνευτική διαδικασία που θα οδηγεί σε μερική συμφωνία, θα βοηθήσει τον Αμπντουλάχ να μετριάσει την παλαιστινιακή δυσαρέσκεια στη χώρα του.
Είναι αλήθεια ότι οποιαδήποτε πρωτοβουλία για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων θα προσκρούσει σε μερικά σοβαρά θέματα. Το 2008, παρά τους 35 γύρους εκτενών διαπραγματεύσεων, ο Αμπάς απέρριψε μια περιεκτική ισραηλινή προσφορά. Ωστόσο, τώρα ο Αμπάς απαιτεί να επαναλάβει τις συνομιλίες από το σημείο που τις σταμάτησαν ο ίδιος και ο τότε πρωθυπουργός του Ισραήλ, Εχούντ Ολμέρτ. Ο Νετανιάχου δεν δεσμεύεται από τα αποτυχημένα τεχνάσματα του προκατόχου του. Με άλλα λόγια, αυτοί οι δύο δεν είναι έτοιμοι να κάνουν ένα σημαντικό άλμα προς τις τελικές διαπραγματεύσεις για το καθεστώς.
Αλλά ο Ομπάμα θα μπορούσε να τους βοηθήσει, αποδεικνύοντας ότι είναι πρόθυμος να υποστηρίξει ενεργά - και να κινητοποιήσει την διεθνή υποστήριξη για - τα ενδιάμεσα βήματα. Σε αυτό το στάδιο, οι δύο πλευρές θα ήταν σοφό να αποφύγουν τα αγεφύρωτα κενά πάνω σε θέματα όπως είναι τα τελικά σύνορα, η μοίρα των ισραηλινών εποικισμών, η κατάσταση των Παλαιστινίων προσφύγων, καθώς και ο έλεγχος των ιερών τόπων της Ιερουσαλήμ. Αντ’ αυτού, θα μπορούσαν να εξετάσουν μια σειρά από επιμέρους συμφωνίες, οι οποίες θα μπορούσαν και να σπάσουν το αδιέξοδο στην ειρηνευτική διαδικασία και να σώσουν τους οικοδεσπότες του Ομπάμα από την λήψη αποφάσεων για δραματικές παραχωρήσεις που εξακολουθούν να προτιμούν να αναβάλουν. Στην ιδανική περίπτωση, οι ενδιάμεσες ενέργειες θα πρέπει να περιλαμβάνουν την ταχεία δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους στο 80% με 85% της Δυτικής Όχθης, ακόμη και καθ’ όσον οι διαπραγματεύσεις σχετικά με τα βασικά ζητήματα συνεχίζουν με την βοήθεια των Αμερικανών. Μια τέτοια συμφωνία θα απαιτήσει την αποχώρηση περίπου 40.000 εποίκων – κάτι που δεν είναι μια απλή υπόθεση - διατηρώντας παράλληλα τους πυκνοκατοικημένους εποικισμούς κοντά στις γραμμές εκεχειρίας υπό ισραηλινό έλεγχο.
Ακόμα κι αν αυτό δεν λειτουργήσει, υπάρχει μια ποικιλία από άλλες, λιγότερο ριζοσπαστικές συμφωνίες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να προχωρήσει η διαδικασία. Αυτές περιλαμβάνουν την μεταφορά μεγάλου μέρους της Περιοχής Γ’, που τώρα βρίσκεται υπό τον αποκλειστικό έλεγχο του Ισραήλ, στην περιοχή Β’, η οποία τελεί υπό τον έλεγχο της Παλαιστινιακής Αρχής. Ένα άλλο ενδιάμεσο βήμα θα μπορούσε να είναι η μετάβαση από την υπάρχουσα τελωνειακή ένωση μεταξύ του Ισραήλ και της Παλαιστινιακής Αρχής, η οποία δημιουργεί εξάρτηση των Παλαιστινίων από τον ισραηλινό μηχανισμό είσπραξης φόρων, σε κάτι σαν μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου που θα δώσει ώθηση στην παλαιστινιακή οικονομία. Αυτό που είναι σημαντικό είναι μόνο ότι τα συμβαλλόμενα μέρη επιδιώκουν να επιτύχουν μια συμφωνία που θα κάνει κάποια πρόοδο, ενώ θα υπολείπεται από μια συνθήκη ειρήνης.
Για κάποιο χρονικό διάστημα, ο Νετανιάχου και ο Αμπάς ήταν αρκετά απρόθυμοι να επιλέξουν για μια επιμέρους ρύθμιση. Άλλωστε, το Ισραήλ δεν θέλει να εγκαταλείψει εδάφη χωρίς εγγυήσεις μιας ευρύτερης ειρήνης. Οι Παλαιστίνιοι φοβούνται ότι το να αποδεχθούν ένα προσωρινό κράτος σε τμήματα της Δυτικής Όχθης θα αποδυναμώσει το αίτημά τους για το υπόλοιπο των εδαφών που διεκδικούν. Αλλά οι δύο πλευρές θα μπορούσαν να πεισθούν να δουν τα πλεονεκτήματα αυτής της προσέγγισης, απλά επειδή προσφέρει καλύτερες προοπτικές από ό, τι το μη βιώσιμο στάτους κβο και τους επιτρέπει να αναβάλουν τις πιο δύσκολες αποφάσεις για αργότερα.
Αν ο Ομπάμα πάρει το ρίσκο και μιλήσει στους οικοδεσπότες του υπέρ των ασφαλιστικών βημάτων, θα έχει μια σημαντική συνεισφορά προς την διατήρηση του οράματος των «δύο κρατών», η οποία σιγά-σιγά ξεθωριάζει στο μυαλό των Ισραηλινών και ακόμη περισσότερο των Παλαιστινίων. Ο Ομπάμα δεν πρέπει να χάσει αυτή την ευκαιρία για την αναβίωση της ειρηνευτικής διαδικασίας και πρέπει να χρησιμοποιήσει σοβαρή, ρεαλιστική διπλωματία.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139067/ehud-yaari/what-obama-shou...
