Νοείται Ευρωπαϊκή Ενωση χωρίς ευρώ;
Της Ζέζας Ζήκου
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Το ευρώ δεν μπορεί να θεωρεί δεδομένη την επιβίωσή του μόνο και μόνο επειδή η κατάρρευσή του θα ήταν κάτι αδιανόητο. Αν η Ευρώπη διέρχεται σήμερα κρίση, αυτό οφείλεται πρωτίστως στο ευρώ.
Και δεν πρόκειται για κρίση, αλλά για κρίσεις, που έχουν παγιδεύσει σε συνθήκες χρεοκοπίας την Ελλάδα και σε κρίση οικονομικής επιβίωσης την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ιταλία.
Βέβαια, η χώρα μας βρίσκεται στο χειρότερο είδος παρακμής – σε μια αργή παρακμή, αρκετά αργή ώστε να δίδει το δικαίωμα στους ποικίλους πολιτικούς εκμεταλλευτές και λοιπούς... να πουλάνε ελπίδες. Αλλά η διάσωση της ελληνικής οικονομίας παραμένει εκκρεμής και εξαρτώμενη ολοκληρωτικά από τις δόσεις των δανειστών μας. Οι χώρες που δεν έχουν την πολυτέλεια να τυπώνουν μόνες τους χρήμα, αφού ποδοπατούνται από τις αγορές, εξαρτώνται πλήρως από τους δανειστές τους. Είναι πασίδηλο ότι η ελληνική κοινωνία δεν αντέχει από το χρέος, που διαρκώς διογκώνεται, και την ύφεση που βουλιάζει όλο και βαθύτερα τη χώρα. Είναι επίσης φανερό ότι η οποιαδήποτε διέξοδος από τον κλειστό βρόχο λιτότητας - ύφεσης δεν υπάρχει στον ορίζοντα.
Επειδή οι Ευρωπαίοι ηγέτες αρνούνται να αντιμετωπίσουν ριζοσπαστικά την κρίση των εθνικών χρεών: αγοράζουν χρόνο και μεταθέτουν τις λύσεις για αργότερα. Η κρίση στην Ευρώπη μπήκε σε νέα κρίσιμη φάση, κάτι που προφανώς δεν είναι τυχαίο. Ευτυχώς, δε, που συμπίπτει και με την προετοιμασία για τις ομοσπονδιακές εκλογές του Σεπτεμβρίου στη Γερμανία, όπου η νυν καγκελάριος, Αγκελα Μέρκελ, καθώς στραπατσάρει το προεκλογικό της μότο της, να εμφανιστεί ως «η ηγέτις που έσωσε το ευρώ». Ομως, το αντι-ευρώ συναίσθημα εξαπλώνεται και στη χώρα που δημιούργησε το κοινό νόμισμα κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του μάρκου, τη Γερμανία.
Τα χρέη παραμένουν ασήκωτα και η ευρωπαϊκή οικονομία παλινδρομεί, ενώ παντού στην ήπειρο βαθαίνουν οι ιδεολογικοί διαχωρισμοί που πυροδοτεί το αντι-ευρώ αίσθημα. Το φάσμα της κατάρρευσης της Ευρωζώνης είναι παρόν. Η γρήγορη εξάπλωση αντι-ευρώ αισθημάτων στη Γερμανία εξηγείται από το γεγονός ότι, ενώ το ευρώ αποδείχθηκε ιδιαίτερα επωφελές για το γερμανικό χρηματιστικό και βιομηχανικό κεφάλαιο, δεν συνέβη το ίδιο με τα μεγάλα, λαϊκά στρώματα.
«Η Ιταλία είναι ήδη de facto εκτός ευρώ», δηλώνει ο επικεφαλής της κίνησης «Πέντε Αστέρων», Μπέπε Γκρίλο, σε συνέντευξή του στην έγκυρη οικονομική γερμανική εφημερίδα Handelsblatt. Προτείνει μάλιστα τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στο Διαδίκτυο προκειμένου να αποφασιστεί το μέλλον της χώρας του στην Ευρωζώνη. «Οι βορειοευρωπαϊκές χώρες θα κρατήσουν την Ιταλία μόνο μέχρι να πάρουν πίσω τις επενδύσεις των τραπεζών τους σε ιταλικά ομόλογα. Επειτα, θα μας πετάξουν σαν καυτή πατάτα», λέει χαρακτηριστικά δείχνοντας την Ελλάδα. Και διερωτάται: «Γιατί πλούτισε μόνο η Γερμανία;». Ο ίδιος ωστόσο δεν αυτοπροσδιορίζεται ως πολέμιος της Ευρώπης. «Είπα μόνο ότι θέλουμε να έχουμε ένα plan B για την Ευρώπη», δηλώνει, ζητώντας περισσότερη δημοκρατία, με τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων στο Διαδίκτυο.
Μήπως, λοιπόν, το ευρώ έχει μετατραπεί σε μια μηχανή πτωχεύσεων όπως καταγγέλλεται από νομπελίστες οικονομολόγους και άλλες διάσημες Κασσάνδρες; Οντως, είναι πολύ δύσκολο να εξηγήσουν οι ένθερμοι υποστηρικτές του ευρώ γιατί έφτασαν τα πράγματα ώς εδώ. Εντάξει. Η Ελλάδα δεν έπρεπε να έχει προσχωρήσει ποτέ στο ευρώ, λένε. Και οι λοιπές περιφερειακές οικονομίες της Ευρωζώνης έχουν δομικά προβλήματα. Αν, όμως, η γενεσιουργός αιτία της κρίσης είναι το ενιαίο νόμισμα, προφανώς η κρίση δεν θα σταματήσει. Ούτε η Γαλλία είναι ασφαλής. Επίσης, θα ήταν λάθος να υποθέτει κανείς πως η Γερμανία θα βρίσκεται για πάντα στο απυρόβλητο.
Για να μπορέσει, όμως, να επιβιώσει μια ενωμένη Ευρώπη θα πρέπει να αναπτύξει μια ελάχιστη κοινή ταυτότητα, έτσι ώστε οι πλούσιες περιοχές να στηρίζουν τις φτωχότερες (και οι δεύτερες να αποδέχονται τον έλεγχο από τις πρώτες), κάτι όχι ανέφικτο αλλά ιδιαίτερα δύσκολο, όπως δείχνουν οι περιπτώσεις των Καταλανών και των Βάσκων στην Ισπανία, των Φλαμανδών στο Βέλγιο και των Σλοβένων και Κροατών στην πρώην Γιουγκοσλαβία.
Οι απαιτήσεις για όλο και σκληρότερη λιτότητα, χωρίς καμιά αντισταθμιστική αναπτυξιακή προσπάθεια, έχουν κάνει διπλή ζημιά. Εχουν αποτύχει ως οικονομική πολιτική, επιδεινώνοντας την ανεργία χωρίς να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη. Και επίσης έχουν δημιουργήσει ένα τρομερό κύμα οργής, καθώς πολλοί Ευρωπαίοι έχουν εξοργιστεί, δικαίως ή αδίκως (ή και τα δύο), με αυτό που θεωρούν σαν υπερβολική εξάσκηση της γερμανικής ισχύος.
Ουδείς γνώστης της ευρωπαϊκής ιστορίας μπορεί να δει αυτή την επιστροφή του κλίματος εχθρότητας χωρίς να νιώσει ρίγος. Ισως όμως τα πράγματα να είναι ακόμη χειρότερα απ’ ό,τι νομίζουμε. Και πρέπει επίσης να ξανασκεφτούν τις αποτυχημένες τους οικονομικές πολιτικές.
