Το βολιβαριανό πείραμα του Τσάβες
Αμφισβήτησε την Ουάσιγκτον, πίστεψε στην ένωση της Λατινικής Αμερικής, αλλά οι μεγάλες δοκιμασίες βρίσκονται μπροστά
Του Tariq Ali / The Guardian
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Οι Βολιβαριανοί, όπως είναι γνωστοί οι υποστηρικτές του Τσάβες, διαμόρφωσαν ένα πολιτικό πρόγραμμα που αμφισβήτησε τη συναίνεση της Ουάσιγκτον: τον νεοφιλελευθερισμό στο εσωτερικό και τους πολέμους στο εξωτερικό.
Αυτός ήταν ο κύριος λόγος για τη δαιμονοποίηση του Ούγκο Τσάβες, η οποία είναι σίγουρο ότι θα συνεχιστεί μετά τον θάνατό του.
Αυτό που ο Τσάβες απεχθανόταν περισσότερο ήταν η περιφρόνηση που επεδείκνυαν οι πολιτικοί της Νότιας Αμερικής προς τους λαούς τους. Η ελίτ της Βενεζουέλας, της οποίας ο ρατσισμός είναι γνωστός, θεωρούσε τον εκλεγμένο πρόεδρο της χώρας άξεστο, ενώ τα ιδιωτικά κανάλια απεικόνιζαν τους υποστηρικτές του ως πιθήκους. «Ενας λόγος που τόσο πολλοί από μας πηγαίνουν στον στρατό είναι γιατί όλοι οι άλλοι δρόμοι είναι κλειστοί», είχε πει ο Τσάβες. Οχι πια.
Αντίθετα με τους Ευρωπαίους σοσιαλδημοκράτες, ο Τσάβες δεν πίστεψε ποτέ ότι οι μεγάλες εταιρείες και οι τράπεζες μπορούν να φέρουν κάποια βελτίωση στη μοίρα της ανθρωπότητας – και αυτά τα έλεγε πολύ πριν από την κατάρρευση της Γουόλ Στριτ, το 2008. Αν πρέπει κανείς να βάλει στον Τσάβες πολιτική ταμπέλα, αυτή θα είναι του σοσιαλιστή δημοκράτη.
Ο Τσάβες θεωρούσε τον Κάστρο και τον Τσε Γκεβάρα κληρονόμους των απελευθερωτών Σιμόν Μπολιβάρ και Αντόνιο Χοσέ ντε Σούκρε, που προσπάθησαν να ενώσουν τη λατινοαμερικανική ήπειρο, αλλά κατέληξαν να «οργώνουν τη θάλασσα». Ο ιδιος ο Τσάβες έφθασε πιο κοντά στον ενωτικό στόχο. Οι επιτυχίες του στη Βενεζουέλα πυροδότησαν αντιδράσεις σε όλη την ήπειρο, με νίκες στη Βολιβία και το Εκουαδόρ. Η Βραζιλία υπό τον Λούλα και την Ντίλμα δεν ακολούθησε το κοινωνικό μοντέλο του Τσάβες, αλλά δεν επέτρεψε στη Δύση να την ωθήσει σε αντιπαράθεση με τη Βενεζουέλα. Πέρυσι ο Λούλα δήλωσε ότι υποστηρίζει τον Τσάβες, του οποίου η σημασία «για την ήπειρό μας» δεν πρέπει να υποτιμηθεί.
Η πιο δημοφιλής στη Δύση εικόνα του Τσάβες είναι ενός καταπιεστικού caudillo. Μακάρι να υπήρχαν περισσότεροι τέτοιοι. Το Σύνταγμα της Βενεζουέλας, που εγκρίθηκε από τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού, είναι το μόνο Σύνταγμα στον κόσμο που δίνει τη δυνατότητα καθαίρεσης του προέδρου, με δημοψήφισμα που γίνεται αν συλλεγεί αρκετός αριθμός υπογραφών. Η αντιπολίτευση εκμεταλλεύθηκε τη διάταξη για να προκαλέσει δημοψήφισμα, το οποίο έχασε.
H χώρα που αφήνει πίσω του ο Τσάβες σίγουρα δεν είναι παράδεισος. Πώς θα μπορούσε, δεδομένου του μεγέθους των προβλημάτων; Ομως οι φτωχοί ένιωσαν ότι είχαν μερίδιο στη διακυβέρνηση. Η Βενεζουέλα είναι διχασμένη ανάμεσα στους οπαδούς και τους αντιπάλους του.
Ο Τσάβες πέθανε χωρίς να ηττηθεί, αλλά οι μεγάλες δοκιμασίες βρίσκονται μπροστά. Το σύστημα που δημιούργησε, μια σοσιαλδημοκρατία που βασίζεται στη μαζική κινητοποίηση, πρέπει να προχωρήσει. Θα τα καταφέρουν οι διάδοχοί του; Κατά μία έννοια, αυτή είναι η μεγαλύτερη δοκιμασία του βολιβαριανού πειράματος.
Για ένα πράγμα μπορεί να είναι κανείς σίγουρος. Οι εχθροί του δεν θα τον αφήσουν σε ησυχία, ενώ οι υποστηρικτές του θα τον θυμούνται ως ηγέτη που υποσχέθηκε κοινωνικές αλλαγές και τις πραγματοποίησε, ως αυτόν που έδωσε μάχη για τους φτωχούς και την κέρδισε.
* Ο κ. Tariq Ali είναι Βρετανός συγγραφέας και σχολιαστής.
