Στο επίκεντρο ενός σύνθετου γεωπολιτικού παζλ η Κύπρος
Η «παρτίδα πόκερ» της Λευκωσίας και γιατί δεν βγήκαν τα «χαρτιά» της
Του Ειδικού Συνεργάτη
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Η Κύπρος έχει βρεθεί πολλές φορές στο σταυροδρόμι μεγάλων γεωπολιτικών συγκρούσεων, από τις Σταυροφορίες έως τον Ψυχρό Πόλεμο. Τώρα βρέθηκε για μία ακόμη φορά στο επίκεντρο ενός σύνθετου γεωπολιτικού παζλ, αλλά η «παρτίδα πόκερ» που επιχείρησε να παίξει η Λευκωσία δεν της βγήκε. Δύο ήταν τα «χαρτιά» της:
οι προσδοκίες για την εκμετάλλευση των αποθεμάτων φυσικού αερίου και η πιθανότητα να εγκαταλείψει η Κύπρος το δυτικοευρωπαϊκό μπλοκ και να συμμαχήσει με τη Ρωσία.
Σε άλλες εποχές, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η απειλή μιας συμμαχίας με τη Μόσχα θα τάραζε τα νερά και θα έφερνε ενδεχομένως αποτελέσματα. Βρισκόμαστε όμως μπροστά σε μια εντελώς διαφορετική συγκυρία. Οι εξελίξεις των τελευταίων είκοσι ετών έχουν οδηγήσει σε μια απίστευτη αλληλοεξάρτηση τα συμφέροντα της Γερμανίας, της Ρωσίας, των ΗΠΑ και άλλων μεγάλων δυνάμεων. Οση και να είναι η αντιπαλότητα μεταξύ Ε.Ε. και Μόσχας, όπως τη βίωσαν οι επίτροποι που βρέθηκαν στη ρωσική πρωτεύουσα τις τελευταίες ημέρες με τον κ. Μπαρόζο, υπάρχουν βασικοί κανόνες συναλλαγών που δεν παραβιάζονται. Το ύψος των οικονομικών συμφερόντων είναι τεράστιο, όπως και οι κίνδυνοι από μια σύγκρουση. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως η Ρωσία διατηρεί το 40% των συναλλακτικών της αποθεμάτων σε ευρώ.
Ταυτόχρονα, υπήρξαν πολλά λάθη στην ερμηνεία των διαθέσεων του Ρώσου προέδρου. Ο κ. Πούτιν διαμαρτυρήθηκε μεν έντονα για τη «δήμευση» των ρωσικών καταθέσεων στην Κύπρο, αλλά την ίδια στιγμή το θεώρησε σημαντική ευκαιρία για τον επαναπατρισμό κεφαλαίων που, όπως έλεγε χαρακτηριστικά βαθύς γνώστης του θέματος, ανήκουν είτε σε αντιφρονούντες ολιγάρχες είτε σε φοροφυγάδες, τους οποίους θέλει να ελέγξει το ρωσικό καθεστώς. Πραγματικό ενδιαφέρον υπήρξε κυρίως για τις καταθέσεις κρατικών ρωσικών εταιρειών.
Πέραν τούτου, όμως, στη Μόσχα οι άνθρωποι που χειρίζονται τα ενεργειακά ζητήματα δεν έχουν ακόμη πεισθεί για το μέγεθος των αποθεμάτων φυσικού αερίου της Κύπρου. Εκπρόσωπος μεγάλης ρωσικής εταιρείας, που επισκέφθηκε πρόσφατα την Αθήνα και συναντήθηκε με κορυφαίους αξιωματούχους, έλεγε χαρακτηριστικά σε συνομιλητές του πως «θεωρούμε υπερβολές τα όσα αναφέρονται και δεν θα δίναμε τεράστια ποσά για έρευνες αμφιβόλου αποτελέσματος». Γι’ αυτούς τους λόγους, η προσπάθεια της Λευκωσίας να βρει λύση στη Μόσχα κατέληξε στην παρότρυνση «να δανειστείτε από το ΔΝΤ και την Ε.Ε.». Διπλωματικοί αναλυτές επισημαίνουν, τέλος, πως η Κύπρος είναι χρήσιμη για τα ρωσικά συμφέροντα όσο βρίσκεται εντός Ευρωζώνης. Αν βέβαια την εγκαταλείψει, θα μπορούσε η Μόσχα να «μαζέψει τα κομμάτια» και να προσδέσει το κυπριακό κράτος στη σφαίρα επιρροής της, διατηρώντας όμως στενές επιχειρηματικές σχέσεις με την Τουρκία.
Τι θέλει η Γερμανία;
Μεγάλη συζήτηση έχει, όμως, γίνει για το «τι θέλει η Γερμανία». Δεν πρέπει να ξεχνάμε το γεγονός πως η κ. Μέρκελ βρίσκεται εν μέσω προεκλογικής περιόδου και δέχεται μεγάλη πίεση για το ρίσκο που έχει πάρει χρηματοδοτώντας τη διάσωση της Ελλάδος κ.ά. Η σκληρή κριτική των Σοσιαλδημοκρατών αντιπάλων της για το ενδεχόμενο να πληρώσουν οι Γερμανοί φορολογούμενοι τους Ρώσους καταθέτες στην Κύπρο την είχε ανησυχήσει σφόδρα. Γι’ αυτό τον λόγο υπήρξε η επιμονή στο «κούρεμα» των καταθέσεων. Ανθρωποι που γνωρίζουν, πάντως, το παρασκήνιο στο Βερολίνο τονίζουν ότι η Κύπρος βρέθηκε στο στόχαστρο του κ. Σόιμπλε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που είχε βρεθεί η Ελλάδα δύο φορές στο παρελθόν. Ο υπουργός Οικονομικών και ορισμένοι άλλοι ιέρακες, στην Μπούντεσμπανκ και αλλού, θεωρούσαν πως η Κύπρος είναι η ιδανική περίπτωση «προς παραδειγματισμό» των νοτίων χωρών που δεν προσαρμόζονται στις δημοσιονομικές απαιτήσεις του Βερολίνου. Το γεγονός ότι η Κύπρος δεν αποτελεί πραγματικό συστημικό κίνδυνο, γεγονός που επιβεβαιώθηκε από την ημιαδιάφορη αντίδραση των αγορών μετά την απόφαση της κυπριακής Βουλής, έπεισε τον κ. Σόιμπλε πως ακόμη και μία έξοδος της Κύπρου από το ευρώ θα είχε θετικά αποτελέσματα, οι αγορές θα την επικροτούσαν και το μήνυμα προς τις υπόλοιπες χώρες θα ήταν σαφές.
Η Γερμανία είχε άλλωστε φροντίσει να διασφαλίσει παρασκηνιακά τη μη αντίδραση –παρά μόνο στα λόγια– της Μόσχας, ενώ δεν φημίζεται και για το ενδιαφέρον της για τις γεωπολιτικές διαστάσεις των χειρισμών της...
Κορυφαίοι αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες μιλούσαν πάντως τις τελευταίες ημέρες για φαινόμενα ανεξέλεγκτης αλαζονείας των Γερμανών. «Η παντελής απουσία της Γαλλίας, με τον κ. Ολάντ να μασάει τα λόγια του, και η ανυπαρξία συγκροτημένων αντιδράσεων από τους άλλους ηγέτες του Νότου έχουν αφήσει το πεδίο ολάνοικτο για το Βερολίνο», τόνιζε κορυφαίος αξιωματούχος της Ε.Ε. Η απουσία του «παλιού» κ. Γιουνκέρ από την προεδρία του Eurogroup στέρησε άλλωστε την Ευρώπη από τον τελευταίο έμπειρο πολιτικό, που μπορούσε πού και πού να σηκώσει τη φωνή έναντι των Γερμανών.
ΗΠΑ και Τουρκία
Την ίδια ώρα, η Ουάσιγκτον έπαιζε τον παραδοσιακό ρόλο του αφανούς διαμεσολαβητή με βασικό μέλημα την αποφυγή μιας ανεξέλεγκτης κρίσης στην Ευρωζώνη, που θα παρέσυρε και την αμερικανική οικονομία. Οπως πάντα, η κ. Μέρκελ «ακούει», αλλά επιμένει στο επιχείρημα πως είναι «οι δικοί μου φορολογούμενοι, όχι οι δικοί σας, που πληρώνουν τον λογαριασμό».
Η Κύπρος βρέθηκε απομονωμένη σε μια δύσκολη γεωπολιτική συγκυρία και είτε υπερεκτίμησε τα «χαρτιά» της είτε έκανε λάθος χειρισμούς, θεωρώντας ότι μπορούσε να τραβήξει τα πράγματα με τους Βορειοευρωπαίους στα άκρα χωρίς πραγματικό ρίσκο.
Εντυπωσιακή πάντως είναι η πολιτική χαμηλών τόνων της Αγκυρας καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης, εκτός από την «υπενθύμιση» πως έχει διεκδικήσεις στα κοιτάσματα φυσικού αερίου. Εξίσου ηχηρή και η σιωπή του Ισραήλ, το οποίο έχει βρεθεί πολύ κοντά στην Κύπρο αλλά για δικούς του λόγους έμεινε μακριά, ακόμη και στο παρασκήνιο, από την κυπριακή κρίση. Ο κ. Νετανιάχου επιχείρησε, εξάλλου, να κλείσει το ρήγμα με τον κ. Ερντογάν την περασμένη Παρασκευή, ύστερα από μεσολάβηση και προτροπή του προέδρου Ομπάμα.
Οσοι γνωρίζουν πάντως πρόσωπα και πράγματα στη Λευκωσία δεν ανησυχούν τόσο για τις γεωπολιτικές επιπτώσεις της κρίσης. Τους ανησυχεί μήπως καταστεί μη κυβερνήσιμο κράτος η Κύπρος λόγω του πολύ ιδιόμορφου πολιτικού συστήματος, που μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε αδιέξοδο αν η Βουλή δεν αφήνει τον πρόεδρο να κυβερνήσει, ειδικά μάλιστα σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης. Και επειδή η Κύπρος θα βρεθεί, ανεξαρτήτως των άμεσων εξελίξεων, μπροστά σε πολύ δύσκολες καταστάσεις τους επόμενους μήνες, το ρίσκο της πολιτικής παράλυσης είναι μεγάλο και ορατό.
