Τα τουρκικά σύνορα αιμορραγούν
Γιατί η Άγκυρα επαναπροσδιορίζει την πολιτική της προς την Συρία
Karen Leigh
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Από την ανάδυσή της στην Συρία τον Ιανουάριο του 2012, η Jabhat al-Nusra, το συριακό σκέλος τής αλ Κάιντα, βασίστηκε στα σύνορα της Συρίας με τη νότια Τουρκία για να φέρει ξένους μαχητές στη μάχη προκειμένου να ανατρέψει τον πρόεδρο της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ.
Η Τουρκία κατέστη έτσι ένα βασικό κανάλι για την ροή ανθρώπων, όπλων και υλικοτεχνικής βοήθειας στους αντάρτες. Τώρα, μετά από χρόνια μαχών, η τουρκική κυβέρνηση ψάχνει να βάλει ένα τέλος σε όλα αυτά. Στις 3 Ιουνίου, χαρακτήρισε την al-Nusra ως τρομοκρατική οργάνωση [1], και ανακοίνωσε ότι είχε παγώσει όλα τα περιουσιακά στοιχεία τής οργάνωσης. Αν και παραμένει ασαφές το τι ακριβώς είναι αυτά τα περιουσιακά στοιχεία, είναι αναμφισβήτητο ότι η κίνηση αυτή αποτελεί ένα σημείο καμπής στην πολιτική τής Τουρκίας απέναντι στην Συρία - αν όχι στην ίδια την σύγκρουση.
Από τότε που οι διαμαρτυρίες εναντίον τού Άσαντ μετατράπηκαν για πρώτη φορά σε εμφύλιο πόλεμο, ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και η κυβέρνησή του έχουν υποστηρίξει όλο το φάσμα των ομάδων που αγωνίζονται για την ανατροπή τού Άσαντ - από την μετριοπαθή αντιπολίτευση ως τις εξτρεμιστικές ομάδες όπως η al-Nusra και το «Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και την al-Sham» (ISIS), που τώρα προελαύνει μέσα στο Ιράκ. Ο Ερντογάν υπήρξε ένας από τους πιο ένθερμους αντιπάλους τού Άσαντ [2] από την έναρξη των εχθροπραξιών - ακόμα και υπό το κόστος της αποξένωσής του από τις δυτικές δυνάμεις που ευνοούν όλο και περισσότερο μια λύση μέσω διαπραγματεύσεων.
Αφήνοντας την χώρα του να γίνει μια λεωφόρος για επαναστάτες όλων των αποχρώσεων με προορισμό την Συρία, ο Ερντογάν απέτυχε να κάνει την διάκριση μεταξύ των μετριοπαθών δυνάμεων και των τζιχαντιστών. Αυτό ήταν το τίμημα που η Τουρκία ήταν πρόθυμη να πληρώσει για να αποφύγει τρομοκρατικές επιθέσεις στο δικό της έδαφος από οποιαδήποτε ομάδα ξεχώριζε επειδή θα αποκλειόταν, μου είπε ο Didem Akyel Collinsworth, αναλυτής τού International Crisis Group. Αυτός ο φόβος συγκρατούσε μέχρι τώρα την Τουρκία από το να προσθέσει την al-Nusra στη μαύρη λίστα. Αλλά έπρεπε να σφίξει τα δόντια καθώς γινόταν φανερό ότι ο εξτρεμισμός στην Συρία θα συνέχιζε να ακμάζει, και ότι η Άγκυρα έπρεπε να προετοιμαστεί να αντιμετωπίσει τις συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της υπερχείλισης της βίας πέραν των συνόρων της. «Εμείς μπορεί όντως να δούμε κάποια αρνητική αντίδραση από την κατάταξη [της al-Nusra στη μαύρη λίστα]», δήλωσε ο Collinsworth.
Πέρα από τους κινδύνους, όμως, η Τουρκία θα μπορούσε να κερδίσει πολλά από τη νέα τακτική της. Η πολιτική θα μπορούσε, για παράδειγμα, να βοηθήσει να σταθεροποιηθούν οι σχέσεις τής Άγκυρας με την Ουάσιγκτον μετά από μια πρόσφατη ψύχρανση. Οι σχέσεις μεταξύ τής Τουρκίας και της Δύσης ήταν τεταμένες από τότε που ο Ερντογάν κατέστειλε βίαια τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις [3] τον περασμένο Ιούνιο∙ Έξι μήνες αργότερα, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι (συμπεριλαμβανομένου και του γιου τού Ερντογάν [4]) ενεπλάκησαν σε ένα σκάνδαλο διαφθοράς. Ως αποτέλεσμα, η Δύση, και ιδίως οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν φτάσει να βλέπουν την Τουρκία «και ως σαν να ολισθαίνει στον αυταρχισμό εγχωρίως, και ως σαν να εμπλέκεται σε ανεξέλεγκτη διαφθορά», μου είπε ο Gökhan Bacik, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας, Ipek. «Υπάρχει μια αυξανόμενη αντίληψη ότι η Τουρκία θα πρέπει να κάνει κάτι για να αλλάξει την επιδεινούμενη εικόνα της, και ότι αυτό το κάτι θα πρέπει να είναι σχετικό με την Συρία». Ο Ερντογάν τοποθετεί τον εαυτό του ως τον αγωγό ενός δημοκρατικού μετασχηματισμού στην Συρία - και ως εκείνον που συμμερίζεται τις ανησυχίες τής Ουάσιγκτον για την αυξανόμενη απειλή από τους εξτρεμιστές – κι αυτό θα ενισχύσει την διολισθαίνουσα εικόνα του τόσο στο εξωτερικό όσο και εγχωρίως.
Η αλλαγή του χαρακτηρισμού τής al Nusra μπορεί να ήταν ένα κύριο συμβολικό βήμα προς την βελτίωση των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά ο Ερντογάν θα πρέπει τώρα να αποδείξει ότι η υποστήριξή του προς την ομάδα - δηλαδή, η πολιτική του των ανοικτών θυρών για τους μαχητές τής οργάνωσης και οι αποστολές όπλων και προμηθειών τους - έχει πράγματι έρθει στο τέλος της. Χωρίς περαιτέρω στοιχεία μιας πραγματικής αλλαγής πολιτικής, η Ουάσιγκτον θα είναι δύσκολο να πεισθεί.
Ο ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΧΥΣΗΣ
Η νέα στρατηγική θα μπορούσε επίσης να προσανατολιστεί προς τον κατευνασμό τού εγχώριου κοινού. Η συριακή σύγκρουση έχει κοστίσει στην Τουρκία πάνω από 3 δισεκατομμύρια δολάρια [5] από το 2011, με λιγότερο από το 10% του ποσού αυτού να συμβάλλεται από ξένους χορηγούς. Τα περισσότερα από τα κεφάλαια έχουν δαπανηθεί για ανθρωπιστικούς λόγους - δηλαδή για την στέγαση και την υποστήριξη των πάνω από 720.000 εγγεγραμμένων προσφύγων [6] οι οποίοι έχουν πλημμυρίσει τις τουρκικές συνοριακές πόλεις και του επιπλέον σχεδόν ενός εκατομμυρίου μη καταγεγραμμένων προσφύγων, οι οποίοι θεωρείται ότι ζουν έξω από τους επίσημους καταυλισμούς. Τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι η συνολική εκροή προσφύγων από την Συρία θα μπορούσε να υπερβαίνει τα 4,5 εκατομμύρια μέχρι το τέλος τού τρέχοντος έτους, με το ένα τέταρτο αυτών να ζουν στην Τουρκία.
Η οικονομική διαρροή έχει προκαλέσει την οργή των περισσότερων Τούρκων, οι οποίοι έχουν κρατήσει έντονα αρνητική στάση σχετικά με την συμμετοχή τής χώρας τους στην γειτονική σύγκρουση. Ο θυμός είναι ένα θέμα που επανέρχεται εν όψει των προεδρικών εκλογών τον Αύγουστο, στις οποίες ο Ερντογάν είναι ο κορυφαίος υποψήφιος [7]. Η συριακή διάχυση έχει γίνει ένα σημαντικό εγχώριο σημείο ανάφλεξης, διότι στην πάροδο του χρόνου οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν επενδύσει σημαντικό κύρος σε αυτό, όπως λέει ο Steven Cook, ένας ανώτερος συνεργάτης στο Council on Foreign Relations. Αλλά με πολλές γειτονικές χώρες σε αναταραχή, οι ιδέες τού απομονωτισμού και ενός ειρηνικού περιβάλλοντος είναι ζωτικής σημασίας για τους Τούρκους - ένα συναίσθημα που υποτιμήθηκε σημαντικά από την Άγκυρα, όταν ενεπλάκη για πρώτη στην συριακή διαμάχη.
Με το να γυρίσουν την πλάτη τους στην αλ-Nusra, οι Τούρκοι αξιωματούχοι θα μπορούσαν να προσπαθούν να κερδίσουν την εύνοια της Ουάσιγκτον και να επιδιώξουν οικονομική βοήθεια. Ωστόσο, η προθυμία τους να διευρύνουν το μερίδιο των δαπανών τής διεθνούς κοινότητας θέτει υπό αμφισβήτηση την ειλικρίνεια της αλλαγής των αισθημάτων τους έναντι των μαχητικών ομάδων. «Όταν η al-Nusra κηρύχθηκε τρομοκρατική οργάνωση από τις Ηνωμένες Πολιτείες και έγινε δεκτή ως τέτοια από τον ΟΗΕ, οι Τούρκοι προσπάθησαν να την υπερασπιστούν με νύχια και δόντια», μου είπε ο Soli Özel, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Bilgi της Κωνσταντινούπολης. «Αν διαβάσετε ημερήσιες εφημερίδες που υποστηρίζονται από την κυβέρνηση, λοιπόν, όλες έπλεκαν το εγκώμιο της al-Nusra λέγοντας ότι δεν ήταν τόσο ριζοσπαστική ... Θεωρούσαν ότι η al-Nusra και άλλες ομάδες ήταν καλοί μαχητές και θα ανατρέψουν [τον Άσαντ], και ότι από την στιγμή που αυτό θα επιτυγχανόταν θα ήταν εύκολο να περιοριστούν». Αυτή η λανθασμένη εκτίμηση έχει αφήσει την Τουρκία με ένα πρόβλημα αξιοπιστίας, μειώνοντας τις ελπίδες της να συγκεντρώσει αρκετή διεθνή συμπάθεια για το ανθρωπιστικό βάρος που έχει αναλάβει - ιδίως υπό το φως των παρόμοιων προσφυγικών κρίσεων που αντιμετωπίζουν η Ιορδανία και ο Λίβανος.
ΕΙΝΑΙ ΜΑΚΡΑ Η ΠΟΡΕΙΑ
Υπάρχει ακόμα ένας ακόμη λόγος για να εγκαταλειφθεί η al-Nusra: Δεν έχει αμφισβητήσει αξιόπιστα τον Άσαντ. Η επανεκλογή τού Σύριου ηγέτη στις 3 Ιουνίου [8] κατέστησε σαφές ότι, μετά από μια σειρά από μικρές αλλά σημαντικές νίκες πεδίο τής μάχης, σκοπεύει να παραμείνει στην εξουσία - και ότι η πίεση των Σύριων μεταναστών στο εσωτερικό τής Τουρκίας θα αυξηθεί περαιτέρω. Ο Ερντογάν θα πρέπει τώρα να είναι στην πλευρά τής κυβέρνησης Ομπάμα, τόσο για την ενίσχυση της οικονομικής βοήθειας όσο και για να διασφαλίσει ότι έχει συμμάχους στην διεθνή σκηνή.
Καθώς προχωρεί για να αναπροσαρμόσει την στρατηγική του, η πρώτη δουλειά τού Ερντογάν είναι να περιορίσει τα έξοδα που σχετίζονται με την Συρία, μου είπε ο Osman Bahadir Dinçer, ένας ειδικός για την Συρία στην ανεξάρτητη δεξαμενή σκέψης USAK που εδρεύει στην Άγκυρα. «Η Τουρκία υποτίμησε το μέγεθος του προβλήματος της Συρίας και προσπάθησε να πετύχει περισσότερα από τις δυνατότητές της. Εξαιτίας τής πολωμένης εσωτερικής πολιτικής, θα πάρει πολύ χρόνο για να ακούσουμε από τους πολιτικούς ότι έκαναν κάποιο λάθος ή ότι δεν υπολόγισαν σωστά».
Η κυβέρνηση θα πρέπει επίσης να επανεξετάσει τις εσωτερικές πολιτικές της ως προς τους πρόσφυγες. Στις 5 Ιουνίου, αξιωματούχοι τού κυβερνώντος κόμματος τής Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης είπαν ότι εξέταζαν την έκδοση αδειών εργασίας [9] στους Σύριους πρόσφυγες στην περιοχή των συνόρων. Η κίνηση αυτή αποτελεί ένα βήμα προς τα εμπρός για την εν πολλοίς ad hoc πολιτική για τους πρόσφυγες που ακολουθήθηκε μέχρι σήμερα, η οποία τους πρόσφερε λίγα νομικά μέσα για να αποκτήσουν καθεστώς επί μακρόν διαμένοντος. Σηματοδοτεί, επίσης, το γεγονός ότι η κυβέρνηση εξετάζει την ενσωμάτωση των Σύριων στην κοινωνία και στο εργατικό δυναμικό, μετατρέποντάς τους σε φορολογούμενους - μια στρατηγική που πρότειναν Δυτικοί αξιωματούχοι και ανθρωπιστικές ομάδες.
Αρκετές άλλες αλλαγές μπορεί να είναι στα σκαριά, σχετικά με την ρητορική και την υλική υποστήριξη προς την μαχητική αντιπολίτευση στην Συρία. Στο τέλος Μαΐου, η αραβική εφημερίδα αλ-Ακμπάρ ανέφερε ότι η τουρκική κυβέρνηση είχε διακόψει την παροχή νερού [10] στην Συρία από τον ποταμό Ευφράτη. Η κίνηση αυτή δεν έχει επιβεβαιωθεί από την τουρκική κυβέρνηση, αλλά μια τέτοια διακοπή μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές ελλείψεις νερού στο βόρειο τμήμα τής Συρίας, η οποία σε μεγάλο βαθμό ελέγχεται από ομάδες ανταρτών, συμπεριλαμβανομένης της al-Nusra και της ISIS.
Στο σύνολό της, η αλλαγή πολιτικής τής Τουρκίας θα πρέπει να κατευνάσει τις ανησυχίες των δυτικών δυνάμεων (δηλαδή των Ηνωμένων Πολιτειών, της Βρετανίας και της Γαλλίας) ότι εξτρεμιστές από την Συρία θα επεκταθούν για να χτυπήσουν έξω από την Μέση Ανατολή. Θα πρέπει επίσης να καθησυχάσει τους Τούρκους που ανησυχούν ότι ο φόβος για αντίποινα οδήγησε τον Ερντογάν να είναι ήπιος με τους τρομοκράτες που έχουν καταληφθεί από αμόκ στη νότια Τουρκία. Αλλά η εγκατάλειψη της al-Nusra τόσο αργά στον πόλεμο δεν θα είναι πιθανώς αρκετή για να εμποδίσει την αυξανόμενη ισχύ των εξτρεμιστικών ομάδων τής Συρίας, που τώρα έχουν το πάνω χέρι σε μεγάλα τμήματα της χώρας - συμπεριλαμβανομένων περιοχών κοντά στα τουρκικά σύνορα. Η καθυστερημένη αλλαγή τής Άγκυρας, ενώ χρησιμεύει στην ενίσχυση της εικόνας τού Ερντογάν στην Δύση, μπορεί στο τέλος να έχει ελάχιστες συγκεκριμένες επιπτώσεις στην γειτονιά του.
* Η KAREN LEIGH είναι αρχισυντάκτις τού Syria Deeply και δημοσιογράφος που εστιάζει στην Μέση Ανατολή.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141597/karen-leigh/turkeys-bleedi...
Σύνδεσμοι:
[1] http://www.hurriyetdailynews.com/Default.aspx?pageID=238&nID=67322&NewsC...
[2] http://www.reuters.com/article/2013/10/04/us-syria-crisis-assad-turkey-i...
[3] http://www.nytimes.com/2013/06/17/world/europe/turkey.html
[4] http://www.theguardian.com/world/2014/feb/25/recep-tayyip-erdogan-invest...
[5] http://www.mfa.gov.tr/foreign-minister-davutoglu-_we-witness-the-most-de...
[6] http://uk.reuters.com/article/2014/05/04/uk-syria-crisis-refugees-idUKKB...
[7] http://www.nytimes.com/2014/03/31/world/europe/not-on-ballot-turkeys-pre...
[8] http://www.washingtonpost.com/world/middle_east/syrian-election-sends-po...
[9] http://www.todayszaman.com/news-308885-.html
[10] http://english.al-akhbar.com/node/19970
