Κλιμακώνεται ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ - Κίνας
ΡΟΥΜΠΙΝΑ ΣΠΑΘΗ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Η επί μακρόν σοβούσα αναμέτρηση δυνάμεων και ο ανταγωνισμός για οικονομική κυριαρχία ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, ΗΠΑ και Κίνα, προσλαμβάνει τελευταία διαστάσεις ανοικτού εμπορικού πολέμου με σειρά επιθετικών κινήσεων, αντιποίνων και επεισοδίων κυβερνοπολέμου ανάμεσα στους δύο βαθύτατα αλληλεξαρτώμενους, αλλά και αμοιβαία καχύποπτους εμπορικούς εταίρους.
Με τις ΗΠΑ να συλλαμβάνουν Κινέζους αξιωματούχους και τις αμερικανικές επιχειρήσεις να βρίσκουν κλειστές τις πόρτες της κινεζικής αγοράς, οι δύο υπερδυνάμεις ξιφουλκούν απροκάλυπτα, οδηγώντας τη μεταξύ τους ένταση σε μια ασυνήθη κλιμάκωση.
Με την αντιπαράθεση να έχει ήδη μεταφερθεί στο πεδίο της υψηλής τεχνολογίας μετά τις αποκαλύψεις που είδαν πέρυσι το φως της δημοσιότητας από τον πρώην συνεργάτη της CIA, Εντουαρντ Σνόουντεν, για τις παρακολουθήσεις εταίρων των ΗΠΑ, η ένταση άρχισε να κλιμακώνεται στα τέλη Μαΐου, όταν οι αμερικανικές αρχές άσκησαν δίωξη κατά πέντε αξιωματικών του κινεζικού στρατού. Τους κατηγόρησαν ότι παρενέβησαν στα ηλεκτρονικά αρχεία μεγάλων αμερικανικών επιχειρήσεων, ως hakers δηλαδή, και ότι υπέκλεψαν εμπορικά μυστικά και απόρρητα έγγραφα με σκοπό να τα διαθέσουν σε ανταγωνιστικές τους επιχειρήσεις στην Κίνα. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον γενικό εισαγγελέα της Ουάσιγκτον, Ερικ Χόλντερ, αποκλειστικός στόχος αυτών των κυβερνοεπιθέσεων ήταν να διασφαλίσουν οι κινεζικές επιχειρήσεις ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των αμερικανικών. Η εφημερίδα Washington Post υπολόγιζε σε σχετικό ρεπορτάζ της πως η επιχειρηματική κατασκοπεία που ασκούσε η Κίνα στον κυβερνοχώρο κοστίζει στην αμερικανική οικονομία από 24 έως 120 δισ. δολάρια ετησίως.
Το πρακτορείο Ρόιτερς επεκαλείτο τις αποκαλύψεις του WikiLeaks και υποστήριζε πως οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν μεγάλο πρόβλημα ασφαλείας από τις κυβερνοεπιθέσεις από την Κίνα. Από την πλευρά του, το Πεκίνο, που έχει επανειλημμένως αρνηθεί τις κατηγορίες αυτές και υποστηρίζει πως η Κίνα δέχεται σειρά αμερικανικών κυβερνοεπιθέσεων, λίγες ημέρες πριν από την απαγγελία κατηγοριών κατά των πέντε Κινέζων αξιωματούχων, είχε καλέσει τις αρχές να υιοθετήσουν πιο αυστηρά μέτρα ασφαλείας προεξοφλώντας ότι επίκειται νέο κύμα κυβερνοεπιθέσεων κατά κινεζικών στόχων. Μάλιστα, κυβερνητικός αξιωματούχος, μιλώντας στη Wall Street Journal, κατηγόρησε τις ΗΠΑ για «υποκρισία» επικαλούμενος τις αποκαλύψεις των WikiLeaks αλλά και του Εντουαρντ Σνόουντεν. Στη συνέχεια, το Πεκίνο υποστήριξε πως στο διάστημα από τις 19 Μαρτίου ώς τις 18 Μαΐου εξαπολύθηκαν χιλιάδες κυβερνοεπιθέσεις εναντίων κινεζικών ιστοσελίδων από 135 υπολογιστές με έδρα τις ΗΠΑ. Κάλεσε μάλιστα τις αμερικανικές αρχές να αποσύρουν όλες τις κατηγορίες κατά των πέντε Κινέζων αξιωματούχων. Δεν αρκέσθηκε, όμως, σε αυτό, αλλά προχώρησε σε αντίποινα, απαγορεύοντας στις κρατικές υπηρεσίες να αντικαταστήσουν το λογισμικό Windows XP της Microsoft με το νεότερο Windows 8, καταφέροντας καίριο πλήγμα στον αμερικανικό κολοσσό που, έτσι κι αλλιώς, καταγράφει απογοητευτικές πωλήσεις στην Κίνα.
Είχε, βέβαια, προηγηθεί τον Απρίλιο η απόφαση της Microsoft να μην προσφέρει πλέον υποστήριξη στα Windows XP που μοιραία προέτρεπε τους χρήστες του λογισμικού της σε όλον τον κόσμο να το αντικαταστήσουν με το καινούργιο Windows 8. Μολονότι στην Κίνα περίπου 90% των χρηστών των Windows χρησιμοποιούν πειρατικές απομιμήσεις, το Πεκίνο κατηγόρησε για ανευθυνότητα τη Microsoft, που ωστόσο προσπάθησε να ανταποκριθεί δίνοντας άδεια σε κινεζικές εταιρείες να παρατείνουν την τεχνική υποστήριξη σε χρήστες των ΧΡ. Με την απαγόρευση, όμως, από πλευράς του Πεκίνου, αυτό κατέστη αδύνατον, ενώ παράλληλα διέρρευσε πως οι κινεζικές αρχές σχεδιάζουν να αναπτύξουν κινεζικό λειτουργικό σύστημα ικανό να αντικαταστήσει τα Windows XP. Το Πεκίνο προχώρησε, άλλωστε, σε μία ακόμη επιθετική κίνηση προς έναν άλλο αμερικανικό κολοσσό, την ΙΒΜ, δίνοντας εντολή στις κινεζικές τράπεζες να μη χρησιμοποιούν τους σέρβερ της αμερικανικής εταιρείας και να τους αντικαταστήσουν με κινεζικούς. Κατάφερε, έτσι, νέο πλήγμα κατά της εταιρείας που είχε ήδη δει να μειώνονται τα έσοδά της το πρώτο τρίμηνο του έτους κατά 20% μετά τη μείωση κατά 23% που είχαν καταγράψει το τελευταίο τρίμηνο του περασμένου έτους.
Οι Κινέζοι ελέγχουν τον νέο... χρυσό
Μια είδηση που πέρασε απαρατήρητη λίγο προτού αρχίσει να κλιμακώνεται η αναμέτρηση δυνάμεων ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και το Πεκίνο ήταν, στα τέλη Μαρτίου, η καταδίκη της Κίνας στο πλαίσιο του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου για το θέμα των σπάνιων γαιών. Αφορούσε την προσφυγή των ΗΠΑ στον ΠΟΕ από το 2012 σχετικά με τους περιορισμούς που προ διετίας επέβαλε το Πεκίνο στις εξαγωγές σπάνιων γαιών, προκαλώντας πανικό στον κόσμο της εταιρειών υψηλής τεχνολογίας. Η Κίνα ελέγχει το 97% της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων γαιών, των 17 μετάλλων που απαιτούνται για την κατασκευή των περισσότερων προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, από τα κινητά τηλέφωνα μέχρι τις οθόνες των ηλεκτρονικών υπολογιστών και τις επίπεδες οθόνες τηλεόρασης. Είχε προηγηθεί τον Σεπτέμβριο του 2010 η απόφαση της Κίνας να επιβάλει εμπάργκο στις εξαγωγές σπάνιων γαιών στην Ιαπωνία ύστερα από ένα επεισόδιο στις βραχονησίδες που διεκδικούν οι δύο ασιατικές χώρες. Τότε, ΗΠΑ και Ιαπωνία αποδύθηκαν σε μια προσπάθεια συγκέντρωσης στρατηγικών αποθεμάτων σπάνιων γαιών. Προκειμένου να μη χάσει τον έλεγχο της παγκόσμιας αγοράς σπάνιων γαιών και να ανακόψει την υποχώρηση των τιμών τους από την υπερπροσφορά, το Πεκίνο έθεσε περιορισμούς στις κινεζικές εξαγωγές. Η παγκόσμια ζήτηση για σπάνιες γαίες αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω μέχρι το 2016 και μόνον στο εσωτερικό της Κίνας εκτιμάται πως θα καταγράψει αύξηση της τάξης του 8%. Η ζήτηση για smartphones αναμένεται να αυξηθεί περίπου κατά 20% μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, ενώ για προϊόντα νανοτεχνολογίας να υπερδιπλασιαστεί μέχρι το επόμενο έτος.
Δασμοί και αντίποινα για μια θέση στον... ήλιο
Μετά τις απαγορεύσεις που επέβαλε το Πεκίνο σε αμερικανικές επιχειρήσεις, ήταν αναμενόμενη η αντίδραση της Ουάσιγκτον, που μετέφερε τον εμπορικό πόλεμο από τη σφαίρα της υψηλής τεχνολογίας και του κυβερνοχώρου σε ένα άλλο πεδίο ανταγωνισμού ανάμεσα στις δύο οικονομίες: τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ειδικότερα στα φωτοβολταϊκά συστήματα. Οι ήδη τεταμένες εμπορικές σχέσεις των ΗΠΑ και της Κίνας δέχθηκαν, έτσι, νέο πλήγμα στις αρχές Ιουνίου, όταν η Ουάσιγκτον προχώρησε σε ένα ακόμη κύμα δασμών στις εισαγωγές κινεζικών φωτοβολταϊκών συστημάτων μετά την ομοβροντία δασμών που είχε επιβάλει πριν από δύο χρόνια.
Επρόκειτο αυτή τη φορά για ένα φάσμα δασμών από 18,56% έως 35,21%, ενώ το 2012 είχαν προηγηθεί δασμοί κυμαινόμενοι από 30% ώς το ιλιγγιώδες 250%, καθώς τότε η Ουάσιγκτον είχε κρίνει αναγκαίο να περιφρουρήσει τις αμερικανικές βιομηχανίες και προπαντός τις θέσεις εργασίας που έχανε η χώρα εξαιτίας της «εισβολής» φθηνών κινεζικών φωτοβολταϊκών. Το θέμα είχε, βέβαια, διπλή ανάγνωση, καθώς η μείωση των τιμών είχε οδηγήσει σε ραγδαία ανάπτυξη του κλάδου των εγκαταστάσεων φωτοβολταϊκών στις ΗΠΑ. Ενδεικτική ήταν η περίπτωση της πολιτείας της Καλιφόρνιας όπου οι θέσεις εργασίας στον τομέα των εγκαταστάσεων αυξήθηκαν κατά 166% το χρονικό διάστημα από το 2005 μέχρι το 2010 κι ενώ βρισκόταν ακόμη σε εξέλιξη η παγκόσμια οικονομική κρίση. Τότε η αντίδραση του Πεκίνου στους δυσθεώρητους δασμούς ήταν να επιβάλει το 2013 δασμούς ύψους 57% στις εισαγωγές πολυσιλικόνης από τις ΗΠΑ, του υλικού που χρησιμοποιείται για την κατασκευή εξαρτημάτων φωτοβολταϊκών.
Μεσολάβησε, όμως, καταγγελία της αμερικανικής εταιρείας SolarIndustries America, θυγατρικής της SolarWorld, της μεγαλύτερης βιομηχανίας φωτοβολταϊκών της Γερμανίας, σχετικά με τους ελιγμούς με τους οποίους κατόρθωναν οι κινεζικές επιχειρήσεις να αποφεύγουν τους δασμούς: ουσιαστικά εξήγαν τμήματα εξαρτημάτων σε τρίτες χώρες, όπως η Ταϊβάν, με σκοπό να τα επανεισάγουν στη συνέχεια και να τα χρησιμοποιούν στη συναρμολόγηση των φωτοβολταϊκών, αποφεύγοντας τους αμερικανικούς δασμούς. Το νέο κύμα δασμών προκάλεσε την μήνιν του Πεκίνου, που μίλησε για «προφανή προστατευτισμό από πλευράς των ΗΠΑ», ενώ προειδοποίησε πως αν χρειαστεί, θα προχωρήσει στη λήψη μέτρων για την προστασία της κινεζικής βιομηχανίας φωτοβολταϊκών.
Παράγοντες των αμερικανικών βιομηχανιών που χρησιμοποιούν φωτοβολταϊκά συστήματα προειδοποιούν πως το νέο κύμα δασμών θα οδηγήσει σε εκτίναξη του κόστους των φωτοβολταϊκών, με αποτέλεσμα να επιβραδυνθεί η ανάπτυξη του κλάδου στο εσωτερικό των ΗΠΑ σε μια στιγμή που αναβαθμίζεται η ανταγωνιστικότητά του έναντι των ορυκτών καυσίμων. Σε ό,τι αφορά την Κίνα, αντιθέτως, οι αναλυτές της αγοράς εκτιμούν πως το νέο κύμα δασμών δεν πρόκειται να πλήξει τις κινεζικές βιομηχανίες, που ήδη στρέφονται στην εγχώρια αγορά και απομακρύνονται από τις ΗΠΑ, όπου η ζήτηση μειώνεται.
Και στο μεταξύ, σοβούν οι χρόνιες εντάσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και τον ασιατικό οικονομικό γίγαντα, όπως αυτές που αφορούν, για παράδειγμα, την ισοτιμία του κινεζικού νομίσματος. Παράλληλα με τους άλλους εμπορικούς πολέμους, στη διάρκεια του περασμένου μήνα φάνηκε να αναζωπυρώνεται η παλαιά διαμάχη ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και το Πεκίνο, καθώς από την αρχή του έτους το γουάν έχει υποχωρήσει κατά περίπου 2,5% έναντι του δολαρίου. Η Ουάσιγκτον μονίμως κατηγορεί το Πεκίνο ότι χειραγωγεί την ισοτιμία του κινεζικού νομίσματος προκειμένου να διασφαλίζει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τις κινεζικές εξαγωγές. Επιρρίπτει, μάλιστα, στη χαμηλή ισοτιμία του γουάν την ευθύνη για τα μεγάλα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ, μολονότι αναλυτές της αγοράς αλλά και το περιοδικό Foreign Affairs έχουν επανειλημμένως επισημάνει ότι τα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ υπήρχαν από τη δεκαετία του 1970 και ελάχιστη σχέση έχουν με την πολιτική του Πεκίνου.
Η Ουάσιγκτον έχει, πάντως, επανέλθει στις κατηγορίες της, καθώς το πρώτο τρίμηνο του έτους τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κίνας αυξήθηκαν κατά 129 δισ. δολάρια, φθάνοντας πλέον στα 4 τρισ. δολάρια. Η εκτίναξή τους, όμως, συνέπεσε με την υποχώρηση του γουάν, επιβεβαιώνοντας τις υποψίες ότι πίσω από τη διολίσθηση του κινεζικού νομίσματος βρίσκεται η παρέμβαση της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας. Απομένει να φανεί ποιο θα είναι το επόμενο επεισόδιο αυτής της διελκυστίνδας.
