Δεν είναι θέμα χρημάτων
Γιατί η Σκωτία ίσως πει «Ναι» για την ανεξαρτησία
Mark Blyth
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr/)
Οι συζητήσεις για την εθνική ανεξαρτησία σπάνια είναι ορθολογικές. Δεδομένου ότι ασχολούνται με το τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον, η κάθε πλευρά θα πρέπει να πείσει τους ψηφοφόρους ότι είναι ο καλύτερος μάντης.
Στην πολιτική μάχη για την ανεξαρτησία τής Σκωτίας [3], η οποία θα καταλήξει σε δημοψήφισμα στις 18 Σεπτεμβρίου, τα δύο ανταγωνιστικά οράματα συγκρούονται σκληρά.
Το στρατόπεδο του «Όχι», το οποίο χρησιμοποιεί το σύνθημα «Καλύτερα Μαζί» (Better Together) [4], έχει τρέξει μια καμπάνια που εστιάζει κυρίως στα κόστη μιας απόσχισης, τα οποία είναι δύσκολο να αποτιμηθούν αλλά μπορούν να εκτιμηθούν αξιόπιστα. Η απάντηση της εκστρατείας τού «Ναι» [5] ήταν να απορρίψει αυτές τις ανησυχίες ως «φοβοκάπηλες» [6], τονίζοντας αντίθετα πόσο καλύτερα θα πηγαίνει η Σκωτία μετά την ανεξαρτησία [7]. Με τον τρόπο αυτό, το στρατόπεδο του «Ναι» έχει βασίσει την στρατηγική του σε ένα αντιπαράδειγμα που δεν μπορεί να αποδειχθεί, έχοντας φαινομενικά μεγαλύτερη αδυναμία.
Ωστόσο, οι βασικές εθνικιστικές αξιώσεις δεν είναι χωρίς αξία. Πρώτον, από το 1980, η Σκωτία συντριπτικά ψήφιζε υπέρ των Εργατικών και των εθνικών σκωτσέζικων κομμάτων, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο ψήφιζε τους Συντηρητικούς. Ως αποτέλεσμα, οι περισσότεροι Σκωτσέζοι αισθάνονται ότι συχνά καταλήγουν με μια κυβέρνηση που δεν την έχουν ψηφίσει [8]. Η εγκαθίδρυση του Κοινοβουλίου τής Σκωτίας το 1999 έκανε βήματα προς την αντιμετώπιση του δημοκρατικού ελλείμματος. Αλλά δεδομένου ότι το σώμα έχει περιορισμένη δημοσιονομική εξουσία [9] - και καθόλου ανεξάρτητη νομισματική εξουσία - έχει παράσχει μόνο μια μερική λύση. Δεύτερον, οι Σκωτσέζοι ψηφοφόροι, ισχυρίζεται η εκστρατεία υπέρ τού «Ναι», ευνοούν ένα γενναιόδωρο κράτος πρόνοιας [10] υποστηριζόμενο από μια κυβέρνηση που προστατεύει τα δημόσια ιδρύματα από την λιτότητα. Και τρίτον, οι περισσότεροι Σκωτσέζοι, όπως λέει το στρατόπεδο του «Ναι», θέλουν να είναι μέρος τής Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε μια εποχή που η Βρετανική κυβέρνηση σκέφτεται να χωρίσει από τις Βρυξέλλες, έτσι ώστε η ανεξαρτησία να διασφαλίσει τους δεσμούς με την Ευρώπη [11].
Ως ένα ευχολόγιο, αυτές οι προτεραιότητες μπορεί να φαίνονται αξιοθαύμαστες, ειδικά αν κάποιος πολιτκά βρίσκεται στην κεντρο-αριστερά. Αλλά σε ποιο βαθμό ετούτοι οι στόχοι είναι εφικτοί; Το ερώτημα αυτό έχει διαμορφώσει την ουσία τής εκστρατείας υπέρ τού «Όχι», η οποία έχει αποφύγει να εκθειάσει τα οφέλη τής ένωσης και αντί για αυτά τόνισε τους οικονομικούς κινδύνους που θα προκύψουν από την ανεξαρτησία. Η βασική διαφορά [12] στην συζήτηση για την ανεξαρτησία έχει επικεντρωθεί στο ποιο νόμισμα θα χρησιμοποιεί μια ανεξάρτητη Σκωτία [13]. Στο κάτω-κάτω, αν δεν είσαι υπεύθυνος για τα δικά σου χρήματα, κάποιος θα αμφισβητήσει το πόσο είσαι πραγματικά ανεξάρτητος και ορίζεις τους δικούς σου στόχους, κάπως σαν ένας έφηβος που ποτέ δεν έφυγε από το πατρικό του σπίτι.
Καθώς οι δημοσκοπήσεις συγκλίνουν και το δημοψήφισμα πλησιάζει, το θέμα των χρημάτων έχει γίνει όλο και πιο επιτακτικό. Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση, το στρατόπεδο του «Ναι» είναι πίσω μόνο έξι ποσοστιαίες μονάδες [14], με το 8% των ψηφοφόρων να παραμένει αναποφάσιστο. Το αποτέλεσμα, με άλλα λόγια, είναι ακόμα στον αέρα. Οι αγορές αρχίζουν να αγχώνονται [15], αντιλαμβανόμενες ξαφνικά το γεγονός ότι, αν Σκωτία φύγει, ούτε η βρετανική λίρα στερλίνα ούτε τα ομόλογα σε λίρες θα είναι αυτό που ήταν κάποτε. Αν οι υποστηρικτές τής στερλίνας, οι Βρετανοί φορολογούμενοι, ξαφνικά μειωθούν κατά 10%, πρέπει τα ομόλογα του Ηνωμένου Βασιλείου να αντικατοπτρίσουν αυτόν τον κίνδυνο;
Η εκστρατεία υπέρ τού «Ναι» θέλει μια νομισματική ένωση με το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο, που διατηρεί την λίρα. (Παρά το γεγονός ότι το Λονδίνο δεν το εξετάζει, παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα το πώς το Westminster θα μπορούσε να αποτρέψει μια τέτοια ένωση χωρίς να αφαιρέσει τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα που βρίσκονται ήδη σε κυκλοφορία). Ωστόσο, μια νομισματική ένωση δεν θα κάνει χάρες σε μια ανεξάρτητη Σκωτία. Η εκλογική πολιτική τού Ηνωμένου Βασιλείου θα καθορίσει τελικά τη νομισματική πολιτική, και η Σκωτία θα μπορούσε να βρεθεί αντιμέτωπη με ένα ακόμη πιο σκληρό μακροοικονομικό και νομισματικό περιβάλλον από εκείνο στο οποίο βρίσκεται ήδη. Εάν το Εργατικό Κόμμα στερηθεί από τις σκωτσέζικες έδρες του, θα δυσκολευτεί να σχηματίσει πλειοψηφία [16] στην Βουλή των Κοινοτήτων, ενισχύοντας τον έλεγχο των Συντηρητικών. Και με την Σκωτία να έχει φύγει, η χρηματοκεντρική οικονομία τού Λονδίνου θα έχει ακόμα μεγαλύτερη επιρροή.
Το Λονδίνο θα μπορούσε να πιέσει το Εδιμβούργο περαιτέρω, και όχι χωρίς λόγο. Μια ανεξάρτητη Σκωτία θα έχει ένα εξαιρετικά υπερμεγέθες τραπεζικό σύστημα [17], με περιουσιακά στοιχεία που ενδεχομένως να υπερβαίνουν το 1.000 τοις εκατό τού ΑΕΠ. Αυτό θα αποτελέσει έναν κίνδυνο ισλανδικού μεγέθους για τους Βρετανούς φορολογούμενους, οι οποίοι θα πρέπει να υποστηρίξουν τις υποχρεώσεις των σκωτσέζικων τραπεζών αν μπουν σε μπελάδες. Όπως το έθεσαν σε ένα πρόσφατο άρθρο οι Financial Times, καμία βρετανική κυβέρνηση δεν θα στηρίξει αυτές τις τράπεζες «εκτός αν η Σκωτία δεχτεί πολύ σοβαρούς περιορισμούς στα δημόσια οικονομικά της» [18]. Με λίγα λόγια, η δημοσιονομική λιτότητα και οι συντηρητικές πολιτικές θα παραμείνουν το μόνο παιχνίδι στο τραπέζι, ακόμα και μετά την ανεξαρτησία.
Για να βγει από αυτή την παγίδα, μια ανεξάρτητη Σκωτία θα χρειαστεί το δικό της νόμισμα, μια επιλογή που η εκστρατεία υπέρ τού «Ναι» μόλις πρόσφατα αναγνώρισε ως ένα πιθανό «σχέδιο Β» [19]. Χωρίς νομισματική κυριαρχία, μια χώρα δεν μπορεί να βρει διέξοδο από το πρόβλημα ούτε με εκτύπωση [χρήματος], ούτε με υποτίμηση [νομίσματος]. Και αν δεν θέλει να χρεοκοπήσει, η λιτότητα είναι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά, αν η Σκωτία ψηφίσει υπέρ τής ανεξαρτησίας, η αντίδραση του Ηνωμένου Βασιλείου δεν είναι πιθανό να είναι το βελούδινο διαζύγιο που οραματίζονται οι ακτιβιστές του «Ναι». Ο εθνικισμός, όπως και οι περισσότερες μορφές των πολιτικών περί την ταυτότητα, ευδοκιμεί μόνο απέναντι σε έναν ξένο. Μακράν του να διασφαλίζει την θέση τής Σκωτίας στην Ευρώπη, ο ήδη αναζωπυρωμένος εθνικισμός τού Ηνωμένου Βασιλείου [22] κατά πάσα πιθανότητα θα γίνει πιο έντονος [23]. Η έξοδος του Εδιμβούργου θα μπορούσε πιθανότατα να κάνει την απόσυρση του Λονδίνου από την ΕΕ πιο πιθανή, περιπλέκοντας την επιθυμία τής εκστρατείας υπέρ τού «Ναι» να προστατεύσει την ευρωπαϊκή αλληλεξάρτηση [24].
Ωστόσο, ίσως το πιο παράξενο πράγμα στην σκωτσέζικη συζήτηση υπήρξε η έλλειψη ενδιαφέροντος για τα ζητήματα της γλώσσας, του πολιτισμού, ή τις αμαρτίες τού παρελθόντος - όλα κεντρικά ζητήματα των Βάσκων, των Καταλονών και άλλων κινημάτων ανεξαρτησίας. Επιφανειακά, όλα είναι σχετικά με τα λεφτά, κάτι που κάνει τον πρόσφατο γύρο των δημοσκοπήσεων όλο και πιο αποκαλυπτικό. Παρά το γεγονός ότι το στρατόπεδο του «Όχι» έχει κερδίσει σε μεγάλο βαθμό τα οικονομικά επιχειρήματα, η εκστρατεία τού «Ναι» έχει πάρει το πάνω χέρι. Το ερώτημα είναι γιατί;
Ο δημοσιογράφος Paul Mason σημείωσε πρόσφατα στην εφημερίδα The Guardian ότι η ηλικία γίνεται ένας βασικός παράγοντας [25] για τον καθορισμό τού τρόπου που θα ψηφίσουν οι Σκωτσέζοι, με τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας να είναι πιο πιθανό να ψηφίσουν «Όχι» [14]. Αυτό ταιριάζει καλά με την περίφημη παρατήρηση (που λανθασμένα αποδίδεται στον Winston Churchill) ότι κάποιος είναι φιλελεύθερος στα 25 και συντηρητικός στα 35 [26]. Εκείνοι με περιουσιακά στοιχεία στο ισχύον σύστημα δεν θέλουν να αλλάξει το σύστημα. Εκείνοι που δεν έχουν καθόλου ή έχουν λίγα περιουσιακά στοιχεία είναι πρόθυμοι να το δουν να αλλάζει. Οι γενεαλογικές πολιτικές, παρά οι νομισματικές, μπορεί κάλλιστα να είναι ο καθοριστικός παράγοντας για το τελικό αποτέλεσμα.
Μεγαλωμένοι σε μια χώρα όπου η πολιτική επιλογή των τελευταίων 30 ετών υπήρξε ο νεοφιλελευθερισμός με «μαξιλάρια» (το Νέο Εργατικό Κόμμα υπό τους πρωθυπουργούς Τόνι Μπλερ και Γκόρντον Μπράουν) ή ο νεοφιλελευθερισμός με στεροειδή (υπό τους Συντηρητικούς), και οι νέοι στην Σκωτία, αντιμέτωποι με την μείωση των πραγματικών μισθών και των ευκαιριών, θέλουν μια άλλη επιλογή. Ίσως γι’ αυτό ο εθνικισμός διατηρεί την ικανότητα να εκπλήξει. Δεν είναι σχετικά με το κόστος, τους κινδύνους ή τις αβεβαιότητες˙ Είναι σχετικά με την ιδέα ότι ένα διαφορετικό μέλλον είναι δυνατόν.
Όπως σημειώνει ο Mason, «Μόλις εγκατασταθεί, μια πολιτική ψυχολογία σαν κι αυτήν δεν φεύγει. Η ιστορία δείχνει ότι εντείνεται μέχρι να αποδώσει κάτι, και σε κάποιο σημείο είναι συνήθως τα σύνορα ενός έθνους-κράτους» [25]. Τριακόσια χρόνια είναι μια αξιοπρεπής διάρκεια για οποιοδήποτε πολιτικό σχέδιο. Αν τα σύνορα του Ηνωμένου Βασιλείου αλλάξουν σε λίγες μέρες, κανείς δεν θα πρέπει να εκπλαγεί από το γεγονός ότι αυτοί που είπαν «Ναι» αγνόησαν τις προειδοποιήσεις για το τι θα τους κοστίσει η ψήφος τους. Για τους νέους τής Σκωτίας, αυτούς που λαχταρούν ένα διαφορετικό μέλλον, δεν ήταν ποτέ ζήτημα χρημάτων.
* Ο MARK BLYTH είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Brown και ο συγγραφέας τού βιβλίου με τίτλο Austerity: The History of a Dangerous Idea[1]. Μπορείτε να τον ακολουθείτε στο Twitter @MkBlyth [2].
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141974/mark-blyth/its-not-about-t...
Συνδέσεις:
[1] http://www.amazon.com/Austerity-The-History-Dangerous-Idea/dp/019982830X/
[2] https://twitter.com/MkBlyth
[3] http://www.foreignaffairs.com/articles/138012/charles-king/the-scottish-...
[4] http://bettertogether.net/
[5] http://www.yesscotland.net/
[6] http://www.yesscotland.net/reasons/10-daftest-scare-stories-no-campaign
[7] http://www.scotreferendum.com/reports/scotlands-future-your-guide-to-an-...
[8] https://en.wikipedia.org/wiki/Results_breakdown_of_the_United_Kingdom_ge...
[9] http://www.scottish.parliament.uk/visitandlearn/25488.aspx
[10] http://www.yesscotland.net/news/independent-scotland-can-create-fairer-w...
[11] http://www.yesscotland.net/answers/will-scotland-be-european-union
[12] http://bettertogether.net/blog/entry/the-currency-question-a-roundup-of-...
[13] http://www.yesscotland.net/answers/what-currency-will-independent-scotla...
[14] http://www.theguardian.com/news/datablog/2014/sep/02/scottish-independen...
[15] http://www.ft.com/intl/cms/s/0/c2353c5c-32c0-11e4-b86e-00144feabdc0.html...
[16] http://www.newstatesman.com/blogs/the-staggers/2012/01/scotland-labour-m...
[17] https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/fil...
[18] http://www.ft.com/intl/cms/s/c75ba7e8-2d25-11e4-8105-00144feabdc0,Author...
[19] http://theconversation.com/salmonds-plan-b-currency-alternatives-clarify...
[20] http://www.foreignaffairs.com/infogr.am
[21] http://scotreferendum.com/questions/how-long-will-it-take-to-set-up-a-di...
[22] http://blogs.lse.ac.uk/politicsandpolicy/english-nationalism-and-eurosce...
[23] http://www.scotsman.com/news/politics/top-stories/scottish-independence-...
[24] http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/scottish-independence/11070773/Al...
[25] http://www.theguardian.com/commentisfree/2014/aug/31/scottish-independen...
[26] http://www.winstonchurchill.org/learn/speeches/quotations/quotes-falsely...
