Άποψη: Μύθος και πραγματικότητα για την παγκοσμιοποίηση
THE ECONOMIST
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Οι υπερασπιστές της παγκοσμιοποίησης συχνά λένε ότι όσες δυσκολίες κι αν έχει προκαλέσει για τους εργάτες του ανεπτυγμένου κόσμου, έχει υπάρξει ευεργετική για τις φτωχές χώρες.
Μεταξύ 1988 και 2008 η ανισότητα παγκοσμίως, όπως μετριέται μέσω της κατανομής εισοδήματος μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών, έχει μειωθεί σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας. Ωστόσο στο εσωτερικό κάθε χώρας τα πράγματα δεν είναι τόσο ρόδινα: η παγκοσμιοποίηση είχε ως αποτέλεσμα τη διεύρυνση της ανισότητας σε πολλές φτωχές χώρες. Αυτό φαίνεται αν μελετήσει κανείς τον δείκτη Gini, μέσω του οποίου μετριέται η ανισότητα (αν ο δείκτης είναι 1, τότε το εισόδημα ολόκληρης της χώρας καταλήγει σ’ ένα μόνο άτομο, αν είναι 0 τότε το εισόδημα μοιράζεται ισομερώς). Στις αφρικανικές χώρες που βρίσκονται κάτω από τη Σαχάρα ο δείκτης Gini ανέβηκε κατά 9% μεταξύ 1993 και 2008. Της Κίνας αυξήθηκε κατά 34%. Σε λίγες χώρες μειώθηκε. Οι οικονομολόγοι είναι προβληματισμένοι: τα στοιχεία έρχονται σε αντίθεση με τις προβλέψεις του Ρικάρντο, ο οποίος είχε πει ότι μια χώρα εξάγει αυτά τα προϊόντα τα οποία παράγει σχετικά ανταγωνιστικότερα. Η θεωρία του συγκριτικού πλεονεκτήματος προβλέπει ότι όταν μια φτωχή χώρα αρχίζει να συναλλάσσεται παγκοσμίως, η ζήτηση για εργαζόμενους με χαμηλή ειδίκευση αυξάνεται δυσανάλογα. Αυτό με τη σειρά του θα έπρεπε να αυξήσει τις αμοιβές τους σε σχέση με τις αμοιβές των τοπικών εργατών που έχουν υψηλή εξειδίκευση και τελικά να οδηγήσει σε μείωση της εισοδηματικής ανισότητας στο εσωτερικό της χώρας. Χάρη σε αυτή τη θεωρία εξηγείται απλά το πρώτο κύμα της παγκοσμιοποίησης. Τον 18ο αιώνα η Ευρώπη είχε υψηλή αναλογία εργατών με χαμηλή εξειδίκευση σε σχέση με την Αμερική. Οταν απογειώθηκε το εμπόριο μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής, όπως αναμενόταν, μειώθηκε η ανισότητα στην Ευρώπη. Το 1700 τα μέσα πραγματικά εισοδήματα του 10% των πλουσιότερων Γάλλων ήταν κατά 31 φορές υψηλότερα από τα εισοδήματα του 40% των φτωχότερων Γάλλων. Μέχρι το 1900 (η αλήθεια είναι ύστερα από κάμποσες επαναστάσεις και πολέμους) τα εισοδήματά τους ήταν 11 φορές μεγαλύτερα.
Ωστόσο η αύξηση της ανισότητας στις αναπτυσσόμενες χώρες προβληματίζει τους επιγόνους του Ρικάρντο και μάλλον σημαίνει ότι η θεωρία χρειάζεται αναθεώρηση. Ο Ερικ Μάσκιν, νομπελίστας καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, αποπειράθηκε να το κάνει. Η θεωρία του βασίζεται σε αυτό που αποκαλεί «ταίριασμα» εργατών. Εργάτες με χαμηλότερη εξειδίκευση μπορεί να γίνουν παραγωγικότεροι όταν εργάζονται μαζί με εργάτες που έχουν υψηλότερη εξειδίκευση. Η τοποθέτηση ενός μάνατζερ σε μια ομάδα εργατών μπορεί να αυξήσει περισσότερο τη συνολική παραγωγή απ’ ό,τι θα την αύξανε η προσθήκη ενός μόνο εργάτη. Χωρίζει τους εργάτες σε τέσσερις κατηγορίες: εργάτες με υψηλή εξειδίκευση σε πλούσιες χώρες (Α), εργάτες με χαμηλή εξειδίκευση σε πλούσιες χώρες (Β), εργάτες με χαμηλή εξειδίκευση σε φτωχές χώρες (Γ) και εργάτες με υψηλή εξειδίκευση σε φτωχές χώρες (Δ). Το ενδιαφέρον είναι ότι νομίζει πως οι εργάτες με χαμηλή εξειδίκευση που όμως προέρχονται από πλούσιες χώρες είναι πιθανό να είναι παραγωγικότεροι από τους εργάτες με υψηλή εξειδίκευση που προέρχονται από φτωχές χώρες. Πριν έρθει το σημερινό κύμα της παγκοσμιοποίησης στη δεκαετία του 1980, οι εργάτες με χαμηλή και υψηλή εξειδίκευση εργάζονταν μαζί στις φτωχές χώρες. Η αύξηση του εισοδήματος των εργατών με υψηλή εξειδίκευση ήταν αργή επειδή τα κακό δίκτυο μεταφορών και επικοινωνιών δεν τους επέτρεπε να έρθουν σε επαφή με εργάτες με υψηλή εξειδίκευση στις πλούσιες χώρες. Αντιθέτως οι εργάτες με χαμηλή εξειδίκευση τα πήγαιναν καλά, αφού η συνεργασία τους με τους εργάτες με υψηλή εξειδίκευση αύξανε την παραγωγικότητά τους και τους επέτρεπε να απαιτούν υψηλότερους μισθούς. Στην τελευταία φάση της παγκοσμιοποίησης αυτά τα ζεύγη έχουν αλλάξει. Οι εργάτες με υψηλή εξειδίκευση που προέρχονται από φτωχές χώρες μπορούν να εργαστούν πιο εύκολα με εργάτες με χαμηλή εξειδίκευση από πλούσιες χώρες, με αποτέλεσμα να γίνουν πιο παραγωγικοί.
Οι χαμένοι της υπόθεσης είναι οι εργάτες με χαμηλή εξειδίκευση από φτωχές χώρες. Η έκρηξη του εμπορίου των «ενδιάμεσων αγαθών», δηλαδή των ημιτελών προϊόντων που αποτελούν περίπου τα 2/3 του παγκοσμίου εμπορίου, έχει ως αποτέλεσμα υψηλότερη ζήτηση και μεγαλύτερη παραγωγικότητα για εργάτες με υψηλή εξειδίκευση από φτωχές χώρες και τελικά υψηλότερες αμοιβές. Ωστόσο, η παγκοσμιοποίηση δεν αυξάνει τον μισθό όλων. Στις πλούσιες χώρες οι εργάτες με χαμηλότερη εξειδίκευση δεν «ταιριάζουν» τόσο πολύ με εργάτες με υψηλότερη εξειδίκευση. Ακόμη χειρότερα έχουν χάσει την πρόσβαση σε εργάτες με υψηλή εξειδίκευση και το αποτέλεσμα είναι άνοδος της ανισότητας. Η προσέγγιση του κ. Μάσκιν δεν είναι απολύτως ικανοποιητική, αλλά αν έχει δίκιο, τότε η θεωρία του αποτελεί πρόκληση για τους υπέρμαχους της παγκοσμιοποίησης: θα πρέπει να βρουν πώς να απολαμβάνουμε τους καρπούς της χωρίς να αδιαφορούμε για την τύχη των εργατών με χαμηλή εξειδίκευση σε φτωχές χώρες.
