Ο συνταγματικός πατριωτισμός
Πάσχος Μανδραβέλης
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
«Λέγομαι Εντουαρντ Σνόουντεν. Κάποτε δούλευα για λογαριασμό της κυβέρνησης, σήμερα εργάζομαι για λογαριασμό των πολιτών.
Η τεχνολογία είναι ο μεγαλύτερος παράγων εξισωτισμού στην ανθρώπινη ιστορία. Μας επιτρέπει να συναντήσουμε νέα πρόσωπα, να συμμετάσχουμε σε νέες κοινότητες, να ξεκινήσουμε νέες συζητήσεις και να ανακαλύψουμε ποιοι είμαστε και τι θέλουμε να γίνουμε. Η γενιά μας ζει σε καιρούς που οι κυβερνήσεις όλου του κόσμου αναρωτιούνται αν τα άτομα μπορούν να έχουν τη δύναμη της τεχνολογίας, αν θα μας επιτρέψουν να χρησιμοποιήσουμε τα εργαλεία μας με δημιουργικό και όχι καταστροφικό τρόπο. Αν και δεν ξέρω την απάντηση (σ.σ. πώς θα χρησιμοποιήσουν τα άτομα τα εργαλεία που κατέχουν), γνωρίζω όμως καλά ότι η απόφαση αυτή δεν είναι των κυβερνήσεων. Εμείς οι πολίτες πρέπει να αποφασίσουμε. Και αυτό που έκανα δεν ήταν για να έχω προσωπικό όφελος, δεν ζήτησα ποτέ λεφτά, έδωσα αυτές τις πληροφορίες στο ευρύ κοινό. Και ο λόγος που το έκανα αυτό δεν είναι για να αποκτήσω μια ταμπέλα, αλλά για να αποκτήσουν και πάλι οι πολίτες την επιλογή για τη χώρα στην οποία θέλουν να ζήσουν».
Η τεχνολογία είναι ο μεγαλύτερος παράγων εξισωτισμού στην ανθρώπινη ιστορία. Μας επιτρέπει να συναντήσουμε νέα πρόσωπα, να συμμετάσχουμε σε νέες κοινότητες, να ξεκινήσουμε νέες συζητήσεις και να ανακαλύψουμε ποιοι είμαστε και τι θέλουμε να γίνουμε. Η γενιά μας ζει σε καιρούς που οι κυβερνήσεις όλου του κόσμου αναρωτιούνται αν τα άτομα μπορούν να έχουν τη δύναμη της τεχνολογίας, αν θα μας επιτρέψουν να χρησιμοποιήσουμε τα εργαλεία μας με δημιουργικό και όχι καταστροφικό τρόπο. Αν και δεν ξέρω την απάντηση (σ.σ. πώς θα χρησιμοποιήσουν τα άτομα τα εργαλεία που κατέχουν), γνωρίζω όμως καλά ότι η απόφαση αυτή δεν είναι των κυβερνήσεων. Εμείς οι πολίτες πρέπει να αποφασίσουμε. Και αυτό που έκανα δεν ήταν για να έχω προσωπικό όφελος, δεν ζήτησα ποτέ λεφτά, έδωσα αυτές τις πληροφορίες στο ευρύ κοινό. Και ο λόγος που το έκανα αυτό δεν είναι για να αποκτήσω μια ταμπέλα, αλλά για να αποκτήσουν και πάλι οι πολίτες την επιλογή για τη χώρα στην οποία θέλουν να ζήσουν».
Αυτό ήταν το μήνυμα στους Αμερικανούς πολίτες που έστειλε, μέσω του περιοδικού Wired, ο Νο 1 καταζητούμενος άνθρωπος στον πλανήτη. Ο Εντ Σνόουντεν, ο οποίος κρύβεται κάπου στη Μόσχα, αποκάλυψε πριν από δύο χρόνια τα προγράμματα μαζικών παρακολουθήσεων που κάνουν οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες εντός κι εκτός των ΗΠΑ, παραβιάζοντας κάθε νόμο και δεοντολογία, ακόμη και το αμερικανικό Σύνταγμα, το οποίο κάποτε στις ΗΠΑ ήταν ιερό.
Ο εφιάλτης εκείνων που δημιούργησαν την πρώτη σύγχρονη δημοκρατία, δηλαδή των Πατέρων του Αμερικανικού Εθνους, ήταν η αυθαίρετη εξουσία του κράτους. Είχαν ζήσει υπό τον ζυγό του Αγγλου μονάρχη και γι’ αυτό προνόησαν στο Σύνταγμά τους την τέταρτη τροπολογία, η οποία απαγόρευε τις αυθαίρετες έρευνες κατοικιών, εγγράφων κ.λπ., «εκτός αν υπάρχει σοβαρή αιτία». Αυτή πρέπει να τεκμηριώνεται από ένορκη καταγγελία ή αποδεικτικά στοιχεία των διωκτικών αρχών, οι οποίες θα πρέπει να κάνουν «ειδική περιγραφή του τόπου που θα ερευνηθεί». Αυτή η τροπολογία ήταν απότοκος των διακηρύξεων ανεξαρτησίας και νόμων που είχαν ψηφίσει οι πρώτες πολιτείες ενάντια στα γενικά εντάλματα έρευνας που εξέδιδαν για ολόκληρες περιοχές οι τοπάρχες του αγγλικού θρόνου στις αποικίες της Αμερικής.
«Τα γενικά εντάλματα έρευνας, που κάθε αξιωματούχος διατάζει χωρίς να παρουσιάζει αποδείξεις και στοιχεία, εναντίον ανθρώπων που δεν κατονομάζονται, με τα αδικήματά τους που δεν περιγράφονται με ακρίβεια, είναι θλιβερά και τυραννικά και δεν πρέπει να εκδίδονται», έγραφαν οι άποικοι της Βιρτζίνια στη δική τους Διακήρυξη Ανεξαρτησίας (1776) και αυτό ακριβώς το γράμμα και το πνεύμα του νόμου καταπάτησε η Εθνική Υπηρεσία Ασφάλειας των ΗΠΑ (National Security Agency, NSA) παρακολουθώντας τις επικοινωνίες εκατομμυρίων πολιτών με γενικά εντάλματα έρευνας, που έβγαιναν από μυστικά δικαστήρια και ανώνυμους δικαστές. Και η καταπάτηση δεν γινόταν μόνο για λογαριασμό των ΗΠΑ, αλλά και για... εξαγωγές. Οπως αποκάλυψε ο Σνόουντεν, οι αμερικανικές υπηρεσίες παρακολουθούσαν τους δικούς τους πολίτες (αραβικής ή παλαιστινιακής καταγωγής) κι έστελναν τα δεδομένα στο Ισραήλ.
Θα περίμενε κανείς ότι ο Εντουαρντ Σνόουντεν είναι κάποιος από τους αριστερούς των ΗΠΑ, προερχόμενο από την παράδοση των «παιδιών των λουλουδιών» της δεκαετίας του ’60. Και όμως, ο πλέον καταζητούμενος άνθρωπος των ΗΠΑ είναι δεξιός ελευθεριακός, από αυτούς που στην Ελλάδα βρίζουμε ως «νεοφιλελεύθερους». Υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του Ρον Πολ, του διασημότερου φιλελεύθερου Ρεπουμπλικανού γερουσιαστή, ο οποίος είναι σφοδρός πολέμιος του σοσιαλισμού, των κεϊνσιανών οικονομικών, των παρεμβάσεων της Ομοσπονδιακής Τράπεζας και κάθε κρατικής παρέμβασης στην προσωπική ζωή των πολιτών.
Πάνω απ’ όλα όμως, ο Σνόουντεν είναι πατριώτης, αλλά εμφορείται από αυτό που ονομάζεται συνταγματικός πατριωτισμός. Αγαπάει την πατρίδα του όχι γενικώς και αορίστως (όπως συνηθίζουν πολλοί και στην Ελλάδα), αλλά διότι είναι η χώρα των ελεύθερων ανθρώπων, και αγαπά τη Δημοκρατία διότι εγγυάται τα δικαιώματα όλων. Τον περασμένο Μάρτιο (2014) ο Σνόουντεν εμφανίστηκε διαδικτυακά στην κεντρική σκηνή του Ted στην Καλιφόρνια. Εκεί ρωτήθηκε «γιατί πρέπει να νοιαστούμε για όλη αυτή την παρακολούθηση (που κάνουν οι κρατικές μυστικές υπηρεσίες); Αν δεν έχεις κάνει κάτι κακό, δεν έχεις κάτι για να ανησυχείς». Η απάντηση του Σνόουντεν έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον: «Το πρώτο είναι ότι αποποιείσαι τα δικαιώματά σου. Λες, ξέρεις, δεν νομίζω ότι θα τα χρειαστώ, θα τους έχω εμπιστοσύνη, ας τα ξεφορτωθώ, δεν έχει και τόση σημασία, θα κάνουν το σωστό. Τα δικαιώματά σας έχουν σημασία επειδή ποτέ δεν ξέρετε πότε θα τα χρειαστείτε. Πέρα από αυτό, είναι κομμάτι της πολιτιστικής μας ταυτότητας, όχι μόνο στην Αμερική, αλλά και στις δυτικές κοινωνίες και σε δημοκρατικές κοινωνίες σε όλον τον κόσμο. Οι άνθρωποι θα πρέπει να μπορούν να πάρουν το τηλέφωνο και να καλέσουν την οικογένειά τους, οι άνθρωποι θα πρέπει να μπορούν να στείλουν ένα γραπτό μήνυμα στους αγαπημένους τους, οι άνθρωποι θα πρέπει να μπορούν να αγοράσουν ένα βιβλίο διαδικτυακά, θα πρέπει να μπορούν να ταξιδέψουν με το τρένο, θα πρέπει να μπορούν να αγοράσουν ένα αεροπορικό εισιτήριο χωρίς να αναρωτιούνται πώς θα φαίνονται αυτά τα γεγονότα σε έναν πράκτορα της κυβέρνησης, πιθανώς ούτε καν τη δική σας κυβέρνηση χρόνια μετά, πώς θα παρερμηνευθούν και ποιες θα νομίσουν ότι ήταν οι προθέσεις σας. Εχουμε το δικαίωμα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Απαιτούμε εντάλματα βασισμένα σε βάσιμη υπόνοια ή σε κάποιου είδους εξατομικευμένη υποψία, επειδή αναγνωρίζουμε ότι με το να εμπιστευόμαστε τους πάντες, οποιαδήποτε κυβερνητική αρχή, με το σύνολο των ανθρωπίνων επικοινωνιών στα κρυφά και χωρίς επίβλεψη είναι απλώς πολύ μεγάλος ο πειρασμός για να αγνοηθεί...».
Σήμερα ο Σνόουντεν ζει κρυμμένος στη Μόσχα καταζητούμενος από τις αμερικανικές αρχές. Οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας του θέλουν τόσο πολύ να τον συλλάβουν, ώστε οι ΗΠΑ και γι’ αυτό (σε συνεργασία με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις Αυστρίας, Πορτογαλίας, Ισπανίας, καταπατώντας κάθε διεθνή νομιμότητα) σταμάτησαν στη Βιέννη και ερεύνησαν το κυβερνητικό αεροσκάφος του Βολιβιανού προέδρου Εβο Μοράλες, διότι η CIA είχε λανθασμένες πληροφορίες (για μία ακόμη φορά!) ότι σε αυτό επέβαινε ο Σνόουντεν.
Και μπορεί οι κυβερνητικοί γραφειοκράτες των ΗΠΑ να αποκαλούν τον φυγάδα «προδότη» και να ζητούν την κεφαλή του επί πίνακι, αλλά μετά τις αποκαλύψεις του, το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο των ΗΠΑ έκρινε ότι «το πρόγραμμα μαζικών παρακολουθήσεων της NSA καταστρατηγεί τις αξίες που υπερασπίζεται η τέταρτη τροπολογία του αμερικανικού Συντάγματος η οποία αφορά την προστασία της ιδιωτικής ζωής». Τον περασμένο Ιούνιο, η αμερικανική Βουλή των Αντιπροσώπων υιοθέτησε, με μεγάλη πλειοψηφία, τροπολογία που περιορίζει τις εξουσίες ηλεκτρονικής παρακολούθησης που έχει η Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας (NSA) στις ΗΠΑ.
Ιnfo
• Λουκ Χάρντινγκ, «Φάκελος Σνόουντεν. Η ιστορία του Νο 1 καταζητούμενου ανθρώπου στον κόσμο», εκδ. Καστανιώτη.
• Edward Snowden: «Here’s how we take back the Internet», http://www.ted.com/talks (με ελληνική μετάφραση από τη Χρύσα Ραπέσση)
