Το πρόβλημα ενότητας της Λιβύης
Και πώς συμβάλλει η Δύση
Alexander Decina
(Πηγή: http://foreignaffairs.gr/)
Μετά από σχεδόν δύο χρόνια εμφυλίου πολέμου μεταξύ των διαφόρων ενόπλων δυνάμεων που έχουν υποστηρίξει είτε την διεθνώς αναγνωρισμένη Βουλή των Αντιπροσώπων που εδρεύει στο Τομπρούκ, την λιβυκή πόλη στα ανατολικά, είτε το αντίπαλο Γενικό Εθνικό Κογκρέσο (General National Congress, GNC) στην Τρίπολη, η Λιβύη έχει τελικά κάνει κάποια πρόοδο προς την θέσπιση μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας.
Στις 30 Μαρτίου, ο διορισμένος από τον ΟΗΕ πρωθυπουργός της κυβέρνησης εθνικής ενότητας, Fayez al-Sarraj, και έξι από τους συμβούλους του ταξίδεψαν κρυφά στην Τρίπολη και εγκαταστάθηκαν στην βαριά ασφαλισμένη ναυτική βάση Abu Setta. Από τότε, η νέα κυβέρνηση έχει αναλάβει τον έλεγχο μιας χούφτας υπουργείων [1] και το ξενοδοχείο Rixos [2], όπου συνεδρίαζε προηγουμένως το GNC. Παρά την κάποια επιτυχία στην πρωτεύουσα, όμως, η κυβέρνηση ενότητας αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια.
Το GNC παραμένει ένα από αυτά τα εμπόδια, χωρίς αμφιβολία, αλλά σήμερα η κύρια πρόκληση προέρχεται από την Βουλή των Αντιπροσώπων και τους συμμάχους της. Η Βουλή των Αντιπροσώπων κλήθηκε να ψηφίσει για την αποδοχή και την συμμετοχή της στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας δέκα ημέρες μετά την υπογραφή της διαμεσολαβούμενης από τον ΟΗΕ ειρηνευτικής συμφωνίας στις 17 Δεκεμβρίου 2015 αλλά σχεδόν μισό χρόνο αργότερα, ακόμα δεν το έχει πράξει. Παρά την ευνοϊκή θέση της στην νέα κυβέρνηση, η Βουλή των Αντιπροσώπων και οι σύμμαχοί της παραμένουν ισχυρογνώμονες. Αντί να συμβιβαστούν, μερικοί απ’ αυτούς προσπαθούν να απονομιμοποιήσουν πλήρως τους αντιπάλους τους.
ΔΙΑΛΕΓΟΝΤΑΣ ΠΛΕΥΡΑ
Η Δύση αναγνώρισε την Βουλή των Αντιπροσώπων μετά τις κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιουνίου του 2014, κάτι που της έδωσε κάποιον βαθμό νομιμότητας, ακόμη και αν η προσέλευση των ψηφοφόρων ήταν λιγότερη από το 20%. Η Βουλή των Αντιπροσώπων συμπεριέλαβε γνωστά πρόσωπα όπως ο Mahmoud Jibril –μια προσωπικότητα υπέρ της συνεργασίας από το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο, μια μεταβατική κυβέρνηση που κυβέρνησε την Λιβύη μετά τον Μουαμάρ αλ-Καντάφι μέχρι τις εκλογές του 2012- και διαλάλησε κοσμικές τάσεις που φάνηκε να την τοποθετούν πιο κοντά με την Δύση.
Το GNC ήταν λιγότερο ελκυστικό για την Δύση. Κυριαρχείτο από την Μουσουλμανική Αδελφότητα και τους συμμάχους της που αργότερα θα σχηματίσουν την Αυγή της Λιβύης περιλαμβάνοντας μερικές αρκετά φαύλες προσωπικότητες. Πολλοί από τους ηγέτες της Αυγής της Λιβύης προήλθαν από την Λιβυκή Μαχόμενη Ισλαμική Ομάδα, μια αντι-Κανταφική δύναμη που είχε σχηματίσει δεσμούς με την αλ Κάιντα στο Αφγανιστάν την δεκαετία του 1990.
Ο απεσταλμένος των Ηνωμένων Εθνών για την Λιβύη, Martin Kobler (αριστερά), χαιρετά τον επικεφαλής της διεθνώς αναγνωρισμένης Λιβυκής Βουλής των Αντιπροσώπων, Aguila Saleh, στο Τομπρούκ της Λιβύης, στις 18 Απριλίου 2016. REUTERS
Το GNC δεν αναγνωρίζει την νομιμότητα των κοινοβουλευτικών εκλογών του Ιουνίου του 2014 και τις είδε ως έναν τρόπο για να υπονομεύσει τις εκλογές του Φεβρουαρίου του 2014 ώστε να παρατείνει την εντολή του να κυβερνά μέχρι το τέλος του έτους. Επιπλέον, το GNC αισθάνθηκε ότι η νομιμότητα των εκλογών του Ιουνίου αμφισβητείτο λόγω της χαμηλής συμμετοχής των ψηφοφόρων, εν μέρει εξαιτίας της στρατιωτικής επιθετικής «Επιχείρησης Αξιοπρέπεια» υπό την ηγεσία του ισχυρού Khalifa Hifter, ο οποίος είχε αγωνιστεί τόσο υπέρ όσο και κατά του Καντάφι στο παρελθόν και θα γινόταν αργότερα σύμμαχος της Βουλής των Αντιπροσώπων. Ακριβώς έναν μήνα πριν από τις εκλογές, ο Hifter ξεκίνησε την επίθεσή του εναντίον του GNC και των συμμάχων του. Επιθέσεις αντιποίνων εμπόδισαν την Βουλή των Αντιπροσώπων να αναλάβει την εξουσία στην Τρίπολη και την οδήγησαν ανατολικά, στο Τομπρούκ.
Όταν οι μάχες εντάθηκαν, οι Δυτικές δυνάμεις έκαναν ένα βήμα πίσω, επιμένοντας στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των αντίπαλων κυβερνήσεων. Ωστόσο, φάνηκε σαν η Δύση, στο πλαίσιο της Αποστολής Υποστήριξης του ΟΗΕ στην Λιβύη, να συνέχισε να ευνοεί την Βουλή των Αντιπροσώπων. Η τελική έκδοση της συντεταγμένης από τον ΟΗΕ ειρηνευτικής συμφωνίας, επίσης γνωστής ως η Λιβυκή Πολιτική Συμφωνία [3], στην οποία βασίζεται η νέα κυβέρνηση ενότητας, έδωσε στην Βουλή των Αντιπροσώπων σημαντικά περισσότερη δύναμη από ό, τι στο GNC. Έκανε την πρώτη το νομοθετικό σώμα της κυβέρνησης εθνικής ενότητας και το δεύτερο ένα «Συμβούλιο της Επικρατείας», που έχει συμβουλευτική ισχύ αλλά καμία πραγματική εξουσία.
ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ
Ίσως επειδή η διαδικασία του ΟΗΕ φάνηκε να τους ευνοεί, οι ηγέτες στο Τομπρούκ δεν παίρνουν στα σοβαρά τις διαπραγματεύσεις. Τον Μάρτιο του 2015, ο πρωθυπουργός της Βουλής των Αντιπροσώπων, Abdullah al-Thani, ονόμασε τον Hifter, ο οποίος πολεμούσε ήδη κατά της Αυγής της Λιβύης του GNC, ως επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων. Ο Hifter συνέχισε την Επιχείρηση Αξιοπρέπεια, τώρα δήθεν για την υπεράσπιση της Βουλής των Αντιπροσώπων, αλλά στην πραγματικότητα αυτό ήταν απλώς μια ευκαιρία για να ανυψώσει τη δική του ικανότητα και να απονομιμοποιήσει τους αντιπάλους του. Μεταξύ αυτών ήταν η Μουσουλμανική Αδελφότητα, την οποία αποκαλεί «κακοήθη νόσο». [4]
Η ευνοϊκή θέση της Βουλής των Αντιπροσώπων συνεχίστηκε τον Ιανουάριο του 2016, όταν η κυβέρνηση ενότητας υπό την ηγεσία του Sarraj έδωσε καίριες θέσεις, όπως των υπουργών Πετρελαίου, Οικονομικών και Άμυνας, σε προσωπικότητες που φαίνεται να συνδέονται με την Βουλή των Αντιπροσώπων και τους συμμάχους της. Η υπό τον Sarraj κυβέρνηση προσέφερε επίσης μια από τις θέσεις αναπληρωτή πρωθυπουργού στον Ali al-Gatrani, έναν στενό σύμμαχο του Hifter.
Παρ’ όλα αυτά, η Βουλή των Αντιπροσώπων έχει αποτύχει να κάνει μια ψηφοφορία [5] σχετικά με την αποδοχή της κυβέρνηση ενότητας ξανά και ξανά -πιο πρόσφατα, στις 18 Απριλίου. Αυτή την φορά, υπήρχαν αρκετοί βουλευτές παρόντες για απαρτία. Αλλά από υποχρέωση στον Hifter, ο οποίος βλέπει την κυβέρνηση εθνικής ενότητας ως απειλή για την νεοαποκτηθείσα εξουσία του, μια χούφτα μελών του κοινοβουλίου δημιούργησαν αρκετό χάος για να μπλοκάρουν την ψηφοφορία. Σύμφωνα με πληροφορίες [6] χτύπησαν ένα μέλος και απείλησαν άλλους με κράτηση. Ετούτη δεν είναι η πρώτη φορά που τα μέλη αυτά έχουν χρησιμοποιήσει παρόμοιες τακτικές [7].
Λίγες ημέρες μετά το φιάσκο, ο Emhemed Shouaib και ο Ahmaid Huma, ο πρώτος και ο δεύτερος αντι-πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, οργάνωσαν περίπου 100 μέλη του κοινοβουλίου για να δημοσιοποιήσουν μια δήλωση [8] λέγοντας ότι παρά το γεγονός ότι έχουν αποκλειστεί από το να δώσουν επίσημα την ψήφο τους για την αποδοχή της κυβέρνησης εθνικής ενότητας, την υποστηρίζουν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαϊκές χώρες εξήραν [9] αυτές τις «θαρραλέες» προσπάθειες, αλλά απέτυχαν να σημειώσουν ότι η δήλωση δεν έδωσε ανεπιφύλακτη υποστήριξη στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Η δήλωση καλούσε για την απόρριψη του άρθρου 8 της ειρηνευτικής συμφωνίας, το οποίο δίνει στο Προεδρικό Συμβούλιο της κυβέρνησης εθνικής ενότητας την εξουσία να διορίζει τους ηγέτες του στρατού του κράτους και της δομής ασφάλειας της Λιβύης.
Οι υποστηρικτές του Hifter θεωρούν αυτό το άρθρο ως έναν τρόπο για να τον αντικαταστήσουν με έναν νέο επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων, και μάλιστα, είναι πιθανό ότι η κυβέρνηση εθνικής ενότητας θα κάνει ακριβώς αυτό για να διατηρήσει την υποστήριξη από την παραθαλάσσια πόλη της Μισράτα, η οποία προηγουμένως είχε ευθυγραμμιστεί με το GNC. Η Misrata υπήρξε συνεργάσιμη μέχρι στιγμής -έχει υποστηρίξει τις προσπάθειες του ΟΗΕ και αποδέχθηκε την κυβέρνηση ενότητας, μια κυβέρνηση στην οποία οι αντίπαλοί της στο Τομπρούκ είναι κυρίαρχοι- αλλά εξακολουθεί να αντιτίθεται σθεναρά στον Hifter. Αυτή είναι μια κατανοητή θέση˙ η επιδίωξη του Hifter να εξαφανίσει όλους τους αντιπάλους του και να κυβερνήσει όπως ο Καντάφι έχει βάλει απέναντι ακόμη και πρώην [10] υποστηρικτές του [11]. Μη δείχνοντας προθυμία για συμβιβασμό, ο Hifter μπορεί να χρειαστεί να απομονωθεί για χάρη της ενότητας, αλλά αυτό δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Παρά την διαφωνία μεταξύ των μελών του κοινοβουλίου στο Τομπρούκ για τον ρόλο του, ο Hifter είναι ακόμα ο ισχυρότερος σύμμαχός τους. Θα είναι δύσκολο να χωρίσει η Βουλή των Αντιπροσώπων από αυτόν χωρίς σημαντική πίεση από την Δύση.
ΟΛΑ ΗΣΥΧΑ ΣΤΟ ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
Εν τω μεταξύ, η αντίσταση του GNC προς την κυβέρνηση ενότητας αποδυναμώνεται λόγω της φθίνουσας υποστήριξης. Βασικοί σύμμαχοι του GNC ήταν οι ισχυρές ταξιαρχίες από την Μισράτα. Αυτές οι ταξιαρχίες ήταν, σε γενικές γραμμές, πιο επαναστατικές παρά ισλαμιστικές από την φύση τους -μερικές περιφρονούσαν ακόμη και τους ισλαμιστές πολιτοφύλακες που αγωνίζονται στην Αυγή της Λιβύης- αλλά συμμάχησαν μαζί τους εναντίον του Hifter και της Βουλής των Αντιπροσώπων, την οποία έβλεπαν ως γεμάτη με πιστούς του Καντάφι. (Ο Hifter πρόσφατα δέχθηκε επίσκεψη από τον Tayeb al-Safi [12], το δεξί χέρι του Καντάφι που εξορίστηκε το 2011 αφότου κατέστειλε διαδηλώσεις [13] κατά την διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης και επέστρεψε στο Τομπρούκ [14] στις αρχές Απριλίου του 2016. Αυτό το είδος της συμπεριφοράς απλώς ενισχύει τις αντιλήψεις ότι ο Hifter και το Τομπρούκ είναι φιλο-Κανταφικοί). Γι’ αυτό, και για άλλους λόγους, η σχέση της Μισράτα με το GNC ήταν πάντα ευκαιριακή.
Η συμμαχία της Μισράτα με το GNC άρχισε να καταρρέει όταν βρέθηκε μια καλύτερη προσφορά. Ήδη από τον Φεβρουάριο του 2015, η Αποστολή Υποστήριξης του ΟΗΕ στην Λιβύη άρχισε να πλησιάζει προσωπικότητες της Misrata με άμεσο τρόπο, επιτρέποντάς τους να διαπραγματεύονται χωριστά από το GNC. Η επιχειρηματική κοινότητα της Μισράτα [15] είχε ένα έντονο ενδιαφέρον για τον τερματισμό της σύγκρουσης, η οποία τους είχε απομονώσει οικονομικά. Η κυβέρνηση υπό τον Sarraj ονομάτισε τον πολιτικό από την Μισράτα, Abdulrahman Swehli, ως επικεφαλής του νέου Συμβουλίου της Επικρατείας και τον επιχειρηματία Ahmed Maiteeq ως έναν από τους αναπληρωτές πρωθυπουργούς. Στα τέλη Μαρτίου του 2016, το Δημοτικό Συμβούλιο της Μισράτα ανακοίνωσε ότι αναγνώρισε την κυβέρνηση εθνικής ενότητας [16] ως την μόνη νόμιμη, εγκαταλείποντας έτσι το GNC. Ημέρες αργότερα, ακολούθησαν δέκα άλλες πόλεις που στο παρελθόν ήταν υπό το GNC, υποσχόμενες την υποστήριξή τους [17]. Η Μισράτα και τα απομεινάρια της Αυγής της Λιβύης εξακολουθούν να έχουν σκληροπυρηνικές πολιτοφυλακές που θα συνεχίσουν να αντιτίθενται στην ειρηνευτική διαδικασία, αλλά ακόμη κι αυτές φαίνονται πιο επικεντρωμένες στην προστασία των δικών τους γειτονιών [18] και δεν είναι πιθανό να συμμετάσχουν σε μια στρατιωτική επίθεση για λογαριασμό του GNC.
Η απώλεια της Μισράτα και της Αυγής της Λιβύης επέσπευσε την δήλωση του GNC της 5ης Απριλίου ότι θα διαλυθεί για να κάνει χώρο για την κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Όταν ο πρωθυπουργός του GNC, Khalifa al-Ghweil, υπαναχώρησε από την ανακοίνωση την επόμενη ημέρα, φαινόταν μάταιο, δεδομένου ότι το GNC είχε χάσει το μεγαλύτερο μέρος της υποστήριξής του. Ωστόσο, στις 19 Απριλίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες, ορθώς ανακοίνωσαν ότι θα προσθέσουν τον Ghweil στον κατάλογο κυρώσεων [19] για την παρεμπόδιση της ειρηνευτικής διαδικασίας.
Σήμερα, το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ενότητα είναι η Βουλή των Αντιπροσώπων. Ο ΟΗΕ έχει προσφέρει στο κοινοβούλιο του Τομπρούκ περισσότερα από το δίκαιο μερίδιό του σε υποστήριξη, αλλά πολλοί από τους ηγέτες και τα μέλη του να συνεχίζουν να υπονομεύουν την ειρηνευτική διαδικασία. Σε απάντηση, η Δύση θα πρέπει να διατηρήσει τις υφιστάμενες κυρώσεις [20], καθώς και να θεσπίσει νέες σε βασικά άτομα -όπως ο Hifter και ο επικεφαλής της πολεμικής αεροπορίας του, Saqir al-Jroushi [12], οι οποίοι πέρσι μελετήθηκαν από την ΕΕ για κυρώσεις. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ θα πρέπει να συνεχίσει το πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων της Λιβύης, θέτοντας ως προϋπόθεση για την αποδέσμευση κεφαλαίων την αποδοχή της κυβέρνησης εθνικής ενότητας, και αυτό θα πρέπει να συνεχίσει να περιορίζει [21] την πώληση πετρελαίου μόνο μέσω της κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Θα πρέπει επίσης να εφαρμόσει καλύτερα το εμπάργκο όπλων που τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλοι έχουν επανειλημμένα [22] παραβιάσει [23].
Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Δύση ασκήσουν και διατηρήσουν αυτή την πίεση, μπορεί να είναι σε θέση να υποχρεώσουν το Τομπρούκ να αναδιπλωθεί και να αποδεχθεί το άρθρο 8. Αν το Τομπρούκ παραμένει πεισματικό, η Δυτική πίεση μπορεί τουλάχιστον να υπονομεύσει την βάση της υποστήριξής του. Κατ’ ελάχιστον, η Δύση πρέπει να αναγνωρίσει ότι η μεροληψία της στην Βουλή των Αντιπροσώπων -είτε πραγματική είτε υποτιθέμενη- έχει οδηγήσει σε μια ανισορροπία που από μόνη της απειλεί την ενότητα στην Λιβύη.
* Ο ALEXANDER DECINA είναι ερευνητικός συνεργάτης εστιασμένος στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή στο Council on Foreign Relations. Προηγουμένως είχε εργαστεί στην Βυρηττό του Λιβάνου και στο ιρακινό Κουρδιστάν.
(Στην φωτογραφία : Ένας Λίβυος αντάρτης στέκεται κοντά στην είσοδο του Ρας Λανούφ, στην Λιβύη, στις 27 Αυγούστου 2011. ESAM AL-FETORI / REUTERS)
Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/libya/2016-04-29/libyas-unity-pr...
Σύνδεσμοι:
[1] http://english.alarabiya.net/en/News/africa/2016/04/25/New-Libyan-govern...
[2] https://www.libyaherald.com/2016/04/22/sewehli-takes-control-of-gnc-head...
[3] https://unsmil.unmissions.org/LinkClick.aspx?fileticket=miXuJYkQAQg%3D&t...
[4] http://english.aawsat.com/2014/05/article55332486
[5] https://www.libyaherald.com/2016/04/18/opponents-of-gna-again-prevent-ho...
[6] http://www.libyaobserver.ly/news/libyas-eastern-parliament-fails-endorse...
[7] https://www.libyaherald.com/2016/02/23/chaos-by-anti-gna-federalist-bloc...
[8] https://www.libyaherald.com/2016/04/21/majority-of-hor-members-declare-a...
[9] http://www.diplomatie.gouv.fr/en/country-files/libya/events/2016/article...
[10] http://www.libyaobserver.ly/news/dignity-operation-spokesperson-defects-...
[11] http://en.libyaschannel.com/2016/01/14/analysis-ajdabiya-the-latest-batt...
[12] http://www.libyaobserver.ly/news/al-jroushi-sirraj-would-be-branded-terr...
[13] http://www.aljazeera.com/indepth/spotlight/libyaontheline/2012/05/201256...
[14] http://libyaprospect.com/index.php/2016/04/24/military-vehicles-loaded-i...
[15] https://www.foreignaffairs.com/articles/north-africa/2015-02-02/libyas-w...
[16] http://www.libyanexpress.com/misrata-brigades-and-municipality-form-secu...
[17] https://www.yahoo.com/news/10-key-libya-cities-lend-support-un-backed-23...
[18] https://www.stratfor.com/analysis/sun-sets-libya-dawn
[19] http://www.nytimes.com/2016/04/20/world/middleeast/us-libya-sanctions-un...
[20] http://www.bbc.com/news/world-africa-35944155
[21] http://www.un.org/press/en/2016/sc12309.doc.htm
[22] http://www.reuters.com/article/us-libya-security-emirates-un-idUSKCN0T20...
[23] http://www.wsj.com/articles/u-n-report-sees-array-of-nations-people-and-...
