Το Brexit, ο μεγαλύτερος φόβος για την Ε.Ε.
HOLGER SCHMIEDING
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Αν και η μεταναστευτική κρίση δεν κυριαρχεί στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και στα λοιπά μέσα ενημέρωσης, επειδή η ημερήσια ροή μεταναστών από την Τουρκία στην Ελλάδα έχει μειωθεί από 7.000 άτομα τον περασμένο Οκτώβριο σε περίπου 100 άτομα σήμερα, εξακολουθούν να ελλοχεύουν κίνδυνοι για την Ευρώπη.
Ο λαϊκισμός βρίσκεται σε έξαρση και πιθανόν να διαπραχθούν πολιτικά λάθη που, ενδεχομένως, να θέσουν εν αμφιβόλω τη συνοχή της Ευρώπης και να υπονομεύσουν την ευημερία της περιοχής.
Ο μεγαλύτερος φόβος είναι ένα καταστροφικό Brexit – η πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο αγγίζει το 35%. Το προβάδισμα των 2-3 μονάδων στις δημοσκοπήσεις για την παραμονή της Βρετανίας στην Ε.Ε. εξαφανίστηκε την περασμένη εβδομάδα, με αφορμή το σκάνδαλο των Panama Papers, ύστερα από τον δισταγμό του Βρετανού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον να δώσει στη δημοσιότητα όλες τις λεπτομέρειες σε ό,τι αφορά τα προσωπικά οικονομικά στοιχεία του.
Αυτός ο δισταγμός έπληξε τη δημοτικότητα του πιο ένθερμου υποστηρικτή μιας θετικής απάντησης στο επικείμενο δημοψήφισμα. Βέβαια η κατάσταση μπορεί να αλλάξει. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα θα υπενθυμίσει στους Βρετανούς πως προτιμά τη χώρα τους εντός, παρά εκτός Ε.Ε., στο πλαίσιο της επίσκεψής του στο Λονδίνο αυτήν την εβδομάδα.
Στην Ισπανία, εν τω μεταξύ, είναι πολύ πιθανόν το σενάριο νέων εκλογών στις 26 Ιουνίου, εάν δεν σχηματισθεί νέα κυβέρνηση έως τις 2 Μαΐου. Κρίσιμο ρόλο θα παίξει η συνάντηση του Ισπανού βασιλιά με τους ηγέτες των ισχυρότερων πολιτικών κομμάτων, σε μια προσπάθεια να βρεθεί κοινή γλώσσα. Το ζητούμενο είναι πώς θα διαμορφωθεί ενός συνασπισμός κομμάτων υπό την ηγεσία ενός συντηρητικού ηγέτη.
Στην Ιταλία ο πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι είναι ένθερμος μεταρρυθμιστής. Σήμερα, όμως, πληρώνει το τίμημα της αδράνειας στην επίλυση του προβλήματος των «κόκκινων» δανείων, πριν τεθούν σε εφαρμογή οι αυστηροί κανόνες του καταμερισμού των απωλειών μεταξύ μετόχων, ομολογιούχων και καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ, το γνωστό bail-in, αρχές του τρέχοντος έτους. Η πραγματική είδηση δεν είναι πως η Ιταλία έχει πρόβλημα με το τραπεζικό της σύστημα, αλλά ότι γίνεται κάτι για την επίλυσή του. Είναι κρίσιμο να παραμείνει ο κ. Ρέντσι στο τιμόνι της χώρας, μέχρι να παρουσιαστεί μια εναλλακτική σε αυτό το πολιτικό πεδίο. Ενόψει των εκλογών, τον Μάιο του 2018, δεν υπάρχει μεγάλος λόγος ανησυχίας. Προσοχή θα πρέπει να δοθεί στο δημοψήφισμα του Οκτωβρίου για την κατάργηση της Γερουσίας, μια πρόταση του πρωθυπουργού που υποστηρίζει το 65% των Ιταλών.
Πέραν του Brexit, η πολιτική προοπτική της Γαλλίας παραμένει μία από τις μεγαλύτερες πηγές ανησυχίας, μακροπρόθεσμα. Θα πρέπει να αναμένουμε έως τις προεδρικές εκλογές, τον Απρίλιο - Μάιο του 2017, για να εξακριβωθεί εάν ή όχι η Γαλλία προτίθεται να ακολουθήσει το μεταρρυθμιστικό παράδειγμα της Γερμανίας (2003-2004), της Ισπανίας (2011-2013) και της Ιταλίας (2015). Ενώ ο πρόεδρος Ολάντ ξεκίνησε με προτάσεις για μεγάλες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, έχει συμβιβαστεί, λόγω των έντονων αντιδράσεων της κοινής γνώμης.
Η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι ο πονοκέφαλος της Ευρώπης. Δεδομένου ότι η χώρα έχει εκπληρώσει μόνον το 20% της συμφωνίας που υπογράφτηκε τον Αύγουστο, η υφιστάμενη αξιολόγηση δεν εξελίσσεται ομαλά. Ετσι αναμένεται έντονη αντιπαράθεση με τους πιστωτές τον Μάιο, ή αμέσως μετά το δημοψήφισμα στις 23 Ιουνίου. Ωστόσο η ΕΚΤ θα αντιμετωπίσει με επάρκεια πιθανούς κινδύνους μετάδοσης, όπως συνέβη το περασμένο καλοκαίρι, στην περίπτωση που η Ελλάδα αποτελέσει ξανά πρόβλημα. Επίσης, δεδομένης της απομάκρυνσης του Βαρουφάκη και της υποστήριξης των μεταρρυθμίσεων από την αντιπολίτευση, είναι μικρός ο κίνδυνος σύγκρουσης γύρω από ένα Grexit, με πιθανότερο σενάριο τη βελτίωση των πραγμάτων στη χώρα.
Στην Πορτογαλία, μετά την κατάργηση των μεταρρυθμίσεων από τη νέα αριστερή κυβέρνηση, η χώρα βρίσκεται μια επενδυτική βαθμίδα μακριά από τα προβλήματα. Η ΕΚΤ συμπεριλαμβάνει την Πορτογαλία στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, επειδή μόνον ένας από τους τέσσερις οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης, η DBRS, επιβεβαίωσε πρόσφατα ότι η βαθμολογία του χρέους της χώρας είναι «ΒΒΒ», με ευοίωνη προοπτική. Προειδοποίησε, όμως, ότι η άνοδος των αποδόσεων στα ομόλογα θέτει εν αμφιβόλω αυτήν τη βαθμολογία.
* Ο κ. Holger Schmieding είναι επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg Bank.
