Ένωση Δωδεκανήσων: Μικρή πλην τίμια Ελλάδα
Γράφει ο Αλέξανδρος Καλαφάτης
(Πηγή : http://www.eboulevard.gr/)
Τα Δωδεκάνησα ήταν από αρχαιοτάτων χρόνων δεμένα με τις τύχες του Ελληνισμού. Αυτός είναι και ο λόγος που όταν κατακτητές από διάφορες γωνιές της γης κατάφερναν να πατήσουν το πόδι τους στα χώματα των νησιών ένα δάκρυ Ελλάδας χυνόταν στο βαθύ μπλε του πελάγους.
Πέρσες, Άραβες, Βενετοί, Φράγκοι, Οσμανλήδες, Ιταλοί και τόσοι άλλοι επιθυμούσαν διακαώς να εκμεταλλευτούν το απαράμιλλο φυσικό κάλλος, τη σοδειά και τα ασφαλή περάσματα των πλοίων που προσέφεραν τόσο γενναιόδωρα τα Δωδεκάνησα.
Η 7η Μαρτίου 1948 είναι μία ημέρα σταθμός στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Η μικρή πλην τίμια Ελλάς μεγάλωσε. Επεκτάθηκε. Ένα κομμάτι γης που ευωδίαζε Ελλάδα εκπλήρωσε το πεπρωμένο του. Τα Δωδεκάνησα ενσωματώθηκαν στην ελληνική επικράτεια.
Ήταν τότε που οι κάτοικοι δάκρυσαν από χαρά. Ένας διακαής πόθος έγινε πραγματικότητα, καθώς ένας τόπος στον οποίο μεγαλούργησαν ανά τους αιώνες Έλληνες θα απολάμβανε ξανά αέρα ελευθερίας. Η 68η επέτειος της 7ης Μαρτίου δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητη από τους νησιώτες που σε αγαστή συνεργασία με το Ίδρυμα της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία διοργάνωσαν έκθεση στο Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο Κω με τίτλο «7 Μαρτίου 1948: η ολοκλήρωση μιας πορείας». Την έκθεση, η οποία θα είναι διάρκειας ενός έτους, εγκαινίασε στις 7 Μαρτίου 2016 σε κλίμα συγκίνησης ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Προκόπης Παυλόπουλος.
Καΐκι φορτωμένο με πρόβατα στο λιμάνι της Καλύμνου το 1935. Φωτογραφία της Έλλης Παπαδημητρίου. Μουσείο Μπενάκη – Φωτογραφικά Αρχεία
Πρόκειται για μία έκθεση σπουδαίων ντοκουμέντων της εποχής. Μέσα από τα ιστορικά γεγονότα παρουσιάζεται –μεταξύ άλλων– η ζωή των ανθρώπων, η καθημερινότητά τους, τα έθιμα, οι εργασίες τους.
«Είμαστε περήφανοι για αυτή την έκθεση. Μέσα από τεκμήρια και αναπαραγωγές φωτογραφιών, εγγράφων και εφημερίδων παρουσιάζονται τα τελικά στάδια της πορείας των Δωδεκανήσων προς την ενσωμάτωσή τους στην ελληνική επικράτεια. Το εκθεσιακό υλικό διαρθρώνεται σε θεματικές ενότητες που ακολουθούν και τη χρονική αλληλουχία των γεγονότων. Έτσι, παρουσιάζονται η περίοδος της ιταλικής κατοχής των νησιών, τα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπως οι μάχες της Κω και της Λέρου, η γερμανική κατοχή και η δράση του Ιερού Λόχου, η περίοδος της βρετανικής διοίκησης, ο διπλωματικός αγώνας των ελληνικών κυβερνήσεων προκειμένου να επιτύχουν την Ένωση, η ελληνική στρατιωτική διοίκηση των νησιών και, τέλος, μετά την επίσημη ένωση στις 7 Μαρτίου 1948, η εγκαθίδρυση της πολιτικής διοίκησης με τη μορφή της Γενικής Διοίκησης Δωδεκανήσου», λέει στην «Boulevard» η Άννα Ενεπεκίδου, υπεύθυνη του Τμήματος Εκθέσεων του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία.
Οι υπεύθυνοι της έκθεσης έχουν, όμως, και έναν ακόμα στόχο. Τα παιδιά. «Το μέλλον είναι τα παιδιά. Σε αυτά πρέπει να μεταλαμπαδεύσουμε την Ιστορία μας. Όπως κάθε έκθεση του Ιδρύματος της Βουλής έτσι και αυτή ελπίζουμε και θέλουμε να έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Θέλουμε να φέρουμε σχολεία και μαθητές. Στόχος μας είναι η πρωτοβουλία αυτή να λειτουργήσει ως μία πύλη εισόδου στην Ιστορία. Η έμπνευση της διοργάνωσης ήταν του Δήμου της Κω, ενώ καθοριστική ήταν η συνδρομή ιδιωτών που είχαν σπάνιες συλλογές στην κατοχή τους», προσθέτει η κ. Ενεπεκίδου.
Η έκθεση εμπλουτίζεται από πρωτότυπα εκθέματα, όπως στολές και φορεσιές, στρατιωτικό υλικό που διασώζεται από τη μάχη της Κω (Οκτώβριος 1943), και άλλα πρωτότυπα αντικείμενα που προέρχονται από τις συλλογές του Δήμου της Κω και ιδιωτικές συλλογές.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Προκόπης Παυλόπουλος με αφορμή την επέτειο ανακηρύχθηκε επίτομος δημότης της Κω. «Από την 7η Μαρτίου τα Δωδεκάνησα αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του εθνικού κορμού αλλά και σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία και κατά το ευρωπαϊκό Δίκαιο φυλάσσει κυριάρχως η Ελλάδα. Αυτό πρέπει να το συνειδητοποιήσουν οι πάντες, εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως κατά την ιδιαιτέρως κρίσιμη συγκυρία του οξύτατου προσφυγικού ζητήματος», δήλωσε.
7 Μαρτίου 1948: Σε κλίμα συγκίνησης βγάζουν αναμνηστική φωτογραφία ο Αντιναύαρχος Ιωαννίδης ο δήμαρχος Γαβριήλ Χαρίτος και νεαρές νησιώτισσες
Όταν το όνειρο έγινε πραγματικότητα
Τα Δωδεκάνησα, κυρίως λόγω της κομβικής θέσης τους στην ανατολική Μεσόγειο, αποτελούσαν ανέκαθεν πόλο έλξης για τα ξένα κράτη.
Με την υποταγή τους στη ρωμαϊκή κυριαρχία αποτέλεσαν τμήμα του ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους. Μετά τις σταυροφορίες στους Αγίους Τόπους οι Ιωαννίτες Ιππότες κατέλαβαν τα Δωδεκάνησα με έδρα τη Ρόδο, το νησί των ιπποτών. Για χρόνια ολόκληρα ο τόπος δεν έπαψε να αποτελεί διακαή πόθο του Σουλτάνου (του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς), ο οποίος το 1522 άδραξε την ευκαιρία και ύστερα από μία πολιορκία με χιλιάδες νεκρούς κατάφερε να αποκτήσει αυτό που ήθελε. Οι κάτοικοι, ωστόσο, ποτέ δεν έπαψαν να προσπαθούν να αποτινάξουν από πάνω τους τον τουρκικό ζυγό.
Το 1821 με την κήρυξη της επανάστασης επικράτησε στα Δωδεκάνησα άνεμος ανεξαρτησίας, την οποία κέρδισαν αλλά δεν χάρηκαν για πολύ. Και αυτό γιατί το 1830 επεστράφησαν στην Υψηλή Πύλη (μαζί με τη Σάμο). Το αντάλλαγμα για το νεοσύστατο και ελεύθερο ελληνικό κράτος ήταν η Εύβοια.
Μετά από πολλές περιπέτειες, τόσο στρατιωτικές όσο και διπλωματικές, παρέμειναν υπό την οθωμανική κυριαρχία μέχρι την έναρξη του Ιταλοτουρκικού Πολέμου το 1911. Την επόμενη χρονιά οι Ιταλοί κατέλαβαν την περιοχή που έσφυζε από ελληνικό πληθυσμό. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, σε σύνολο 141.480 ανθρώπων οι Έλληνες ανέρχονταν σε 131.300.
Ηλιαχτίδα αισιοδοξίας ήταν η Συνθήκη των Σεβρών που ακολούθησε και παραχωρούσε τα Δωδεκάνησα –πλην της Ρόδου– στην Ελλάδα. Τα «βάσανα», όμως, δεν τελείωσαν. Και αυτό γιατί η μικρασιατική καταστροφή έδωσε την ώθηση τους Ιταλούς να παραβιάσουν τη Συνθήκη και να παραμείνουν στα νησιά.
Το 1943 οι Ιταλοί συνθηκολόγησαν και τα Δωδεκάνησα πέρασαν σε γερμανική κατοχή. Οι συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων έγιναν ακόμα χειρότερες, ενώ μετά τη λήξη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου τα νησιά περάσανε στη Μεγάλη Βρετανία. Τότε ήταν που ξεκίνησαν οι σκληρές διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε μία Ελλάδα πληγωμένη από τον εμφύλιο και τους νικητές του πολέμου. Η χώρα κινδύνευε άμεσα να χάσει τις δίκαιες μετά τον πόλεμο διεκδικήσεις της.
Ο ρόλος της Σοβιετικής Ένωσης στις διαπραγματεύσεις ήταν καθοριστικός. Και αυτό γιατί άνοιξε με την πολιτική της τον δρόμο προκειμένου τα Δωδεκάνησα να δοθούν στην Ελλάδα. Ιστορική είναι η δήλωση της 27ης Ιουνίου του 1946 του υπουργού Εξωτερικών της Σοβιετικής Ένωσης Βιατσεσλάβ Μολότοφ: «Τα Δωδεκάνησα θα περιέλθουν στην Ελλάδα υπό τον όρο να παραμείνουν αποστρατιωτικοποιημένα».
Στις 10 Φεβρουαρίου 1947 υπογράφηκε στο Παρίσι η Συνθήκη Ειρήνης με την Ιταλία, σύμφωνα με την οποία τα Δωδεκάνησα αποδίδονταν στην Ελλάδα, ενώ η Ιταλία υποχρεωνόταν σε αποζημίωση ύψους 105 εκατομμυρίων δολαρίων προς τη χώρα μας.
Η τελετή παράδοσης των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα από τις βρετανικές αρχές έγινε στις 31 Μαρτίου 1947 στη Ρόδο μέσα σε πανηγυρική ατμόσφαιρα, ενώ η επίσημη τελετή της ενσωμάτωσης έγινε στις 7 Μαρτίου 1948.
