Τα παιδιά απ’ την Πάτρα
Στάθης Ν. Καλύβας
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Βρέθηκα πρόσφατα στην Πάτρα, καλεσμένος σε μια εκδήλωση TedX που διοργανώθηκε εκεί. Για όσους δεν γνωρίζουν, πρόκειται για έναν τύπο εκδήλωσης που ξεκίνησε στην Καλιφόρνια τη δεκαετία του ’90 και από τότε έχει εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον κόσμο.
Δομημένη κυρίως γύρω από την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών, έχει εξελιχθεί σε φόρουμ παρουσίασης νέων ιδεών και ώσμωσης ανθρώπων από διαφορετικά πεδία δραστηριότητας. Είναι χαρακτηριστικός ο δυναμικός τρόπος με τον οποίο ξεδιπλώνεται και που βασίζεται στη συμπύκνωση των παρουσιάσεων (οι ομιλίες δεν πρέπει να ξεπερνούν τα 18 λεπτά η κάθε μία) και τη συμμετοχή πλειάδας ομιλητών που κυριολεκτικά βομβαρδίζουν το κοινό επί ώρες, παρακινώντας το έτσι να ανακαλύψει νέες ιδέες, να προβληματιστεί και να κινητοποιηθεί απ’ αυτές. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για ένα σύγχρονο πανηγύρι ιδεών. Η διοργάνωσή του στην Πάτρα είχε μάλιστα και συμβολικό ενδιαφέρον αφού το πανέμορφο αναπαλαιωμένο κτίριο του Παλαιού Πτωχοκομείου, όπου γινόταν η εκδήλωση, είναι όαση σε ένα παραλιακό μέτωπο όπου κυριαρχούν τα τεράστια κουφάρια των εργοστασίων που κάποτε αποτελούσαν τη βιομηχανική και εμπορική αιχμή μιας ακμάζουσας πόλης.
Οπως είναι φυσικό (και αυτό ισχύει για κάθε είδους εκδηλώσεις), το περιεχόμενο των TedX είναι άνισο και διαμορφώνεται άμεσα από τους ομιλητές που έχουν κληθεί. Σημασία, όμως, δεν έχει τόσο το γεγονός αυτό, όσο το ότι η διοργάνωση βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εθελοντική συμμετοχή πολλών νέων ανθρώπων. Παρατηρώντας τους δεν μπόρεσα παρά να εντυπωσιαστώ από τον ενθουσιασμό, την αποτελεσματικότητά τους και κυρίως το χαμόγελο στα πρόσωπά τους.
Αυτό το τελευταίο με προβλημάτισε ιδιαίτερα. Το χαμόγελο είναι η μεγαλύτερη ένδειξη της διαφοροποίησης των παιδιών αυτών από τον μεγάλο κορμό της ελληνικής κοινωνίας. Πράγματι, αποτελούν ένα σαφώς μειοψηφικό, ενδεχομένως και περιθωριακό φαινόμενο στη σημερινή Ελλάδα, όπου κυριαρχούν ο θυμός, η απογοήτευση, η γκρίνια και η αναποτελεσματικότητα – στοιχεία που ενέτεινε η κρίση, αλλά που προϋπήρχαν. Θα μπορούσε κανείς να πει πως στον χώρο της νεολαίας συνιστούν τον αντίποδα τόσο του δακρύβρεχτου συντηρητισμού της Βουλής των Εφήβων όσο και της αμόρφωτης έπαρσης του αριστερού φοιτητικού συνδικαλισμού, επιτομή του οποίου είναι ο πρωθυπουργός της χώρας. Και, εννοείται, πως τα παιδιά αυτά μπορεί να τα συναντήσει κανείς σε ολόκληρη την Ελλάδα και έξω απ’ αυτήν και σε πολλούς και διαφορετικούς χώρους, από την επιστήμη έως τις επιχειρήσεις και από τις ΜΚΟ έως την τέχνη.
Εδώ λοιπόν προκύπτει ένα πρώτο ερώτημα: Ποια είναι αυτά τα παιδιά; Πώς ακριβώς προέκυψαν; Κατάλαβα πως είναι κυρίως φοιτητές και πως κατάφεραν, μέσα από ένα πλέγμα οικογενειακών ερεθισμάτων και ατομικών τους πρωτοβουλιών, να αναπτύξουν μια προσωπικότητα που τα διαφοροποιεί από τον περίγυρό τους. Η περιθωριακή κοινωνική τους θέση έχει μια θετική διάσταση: έχουν πιθανότατα ιδιαίτερα αυξημένες αντοχές, αφού διαμορφώθηκαν σε ένα ιδιαίτερα αντίξοο περιβάλλον. Δεν είναι εύκολο να λειτουργείς θετικά μέσα σε ένα κλίμα γενικευμένης αρνητικότητας και κυνισμού. Είναι εξίσου δύσκολο να αποφεύγεις τις σειρήνες της κυρίαρχης κοινωνικής και πολιτικής ορθότητας που διακηρύσσει το ατομικό βόλεμα με κάθε δυνατό τρόπο ή τη μετάθεση των ευθυνών σε άλλους στο όνομα μιας ψευτοπροοδευτικής αντίληψης – ή, πιο συχνά, ένα συνδυασμό των δύο αυτών ροπών, δηλαδή το ατομικό βόλεμα πίσω από το φύλλο συκής της αριστερόστροφης ρητορικής. Από την άποψη αυτή, λοιπόν, η περιθωριακή κοινωνική τους θέση ενέχει ίχνη ισχύος.
Ενα δεύτερο ερώτημα είναι το πώς θα μπορέσουν τα παιδιά αυτά να εκπροσωπηθούν πολιτικά και να αποκτήσουν τον πολιτικό και κοινωνικό ρόλο που τους ανήκει και που είναι απαραίτητος για το μέλλον της χώρας. Οπως είναι φυσικό, αντιμετωπίζουν το πολιτικό προσωπικό με δικαιολογημένη καχυποψία και παραμένουν πολιτικά άστεγα. Ούτε είναι εύκολο να ευδοκιμήσουν μέσα στο κλειστό πολιτικό περιβάλλον των πολιτικών κομμάτων, όπου κυριαρχούν η μόνιμη ίντριγκα και η επιδερμική μικροπολιτική. Μπορούν όμως και πρέπει να διαδραματίσουν κομβικό πολιτικό ρόλο. Εναπόκειται στους διορατικούς πολιτικούς να εντοπίσουν τους καλύτερους και να τους αναθέσουν αποστολές ευθύνης. Οσοι πολιτικοί το κάνουν θα κερδίσουν οι ίδιοι έχοντας προσφέρει συγχρόνως μια μεγάλη υπηρεσία στη χώρα.
Τέλος, πέρα από την πολιτική σφαίρα, είναι σημαντικό οι δραστηριότητες της ομάδας αυτής και οι αξίες της να αποκτήσουν μεγαλύτερη δημόσια προβολή. Στα χρόνια που πέρασαν, η ελληνική κοινωνία επέλεξε, δυστυχώς, να αναδείξει τα χειρότερα πρότυπα και με τον τρόπο αυτό διέδωσε και πολλαπλασίασε άχρηστες και καταστροφικές αξίες με τα αποτελέσματα που όλοι γνωρίζουμε πια. Δεν είναι εύκολο να ανατραπεί σήμερα το τέρας που προέκυψε όλα αυτά τα χρόνια και ο στόχος αυτός γίνεται ακόμη δυσχερέστερος αν αναλογιστούμε πως το τιμόνι της παιδείας και σημαντικής μερίδας των ΜΜΕ βρίσκεται στα χέρια των πιο ακατάλληλων ανθρώπων, η χαμηλή αυταξία των οποίων βρίσκεται σε πλήρη αναντιστοιχία με την ικανότητά τους να αναπαράγονται.
Ομως η μαγιά του μέλλοντος υπάρχει. Αξίζει να αναγνωριστεί και να αναδειχθεί.
* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Yale.
