Η κρίση απειλεί την Ουκρανία με διχοτόμηση
SEUMAS MILNE / THE GUARDIAN
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Επί δύο μήνες, οι διαδηλώσεις στην Ουκρανία απεικονίζονται από πολλά μέσα ενημέρωσης στη Δύση σύμφωνα με ένα γνώριμο σενάριο.
Δημοκράτες ακτιβιστές ξεσηκώνονται εναντίον μιας αυταρχικής κυβέρνησης. Οι διαδηλωτές επιθυμούν την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά ο Βλαντιμίρ Πούτιν ασκεί βέτο στο δικαίωμά τους για ελευθερία και ευημερία.
Το ίδιο σενάριο παίχτηκε στη διάρκεια της λεγόμενης «πορτοκαλί επανάστασης», πριν από μια δεκαετία. Ωστόσο, ελάχιστη επαφή έχει με την πραγματικότητα. Η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν προσέφερε -και πιθανότατα δεν θα προσφέρει ποτέ- προοπτική ένταξης στην Ουκρανία. Οπως πέρυσι στην Αίγυπτο, ο πρόεδρος τον οποίο θέλουν να ανατρέψουν οι διαδηλωτές, αναδείχθηκε με έντιμες και δημοκρατικές εκλογές, σύμφωνα με διεθνείς παρατηρητές. Και πολλοί από αυτούς που βρίσκονται στους δρόμους δεν είναι ένθερμοι οπαδοί της Δημοκρατίας.
Τα περισσότερα ρεπορτάζ αποσιωπούν ότι ακροδεξιοί εθνικιστές και φασίστες πρωτοστατούν σε διαδηλώσεις και επιθέσεις εναντίον κυβερνητικών κτιρίων. Ενα από τα τρία βασικά κόμματα της αντιπολίτευσης είναι το σκληροπυρηνικό «Σβόμποντα», ο ηγέτης του οποίου, Ολέγκ Τιάνιμποκ, ισχυρίζεται ότι μια «ρωσοεβραϊκή Μαφία» ελέγχει την Ουκρανία. Αλλά ο Αμερικανός γερουσιαστής Μακέιν ευχαρίστως μοιράστηκε την εξέδρα μαζί του στο Κίεβο, τον περασμένο μήνα. Το ίδιο κόμμα, που ελέγχει τη δυτική πόλη Λβιβ, οργάνωσε τον περασμένο μήνα πορεία 15.000 οπαδών του, που κρατούσαν πυρσούς, στη μνήμη του ηγέτη των Ουκρανών φασιστών, Στεπάν Μπαντέρα, οι δυνάμεις του οποίου πολέμησαν στο πλευρό των ναζί και συμμετείχαν σε σφαγές Εβραίων.
Αυτά συνέβησαν την εβδομάδα που ο κόσμος τιμούσε την απελευθέρωση του Αουσβιτς από τον Κόκκινο Στρατό. Τελευταία, το κόμμα «Σβόμποντα» υπερφαλαγγίζεται από ακόμη περισσότερο ακραίες ομάδες, όπως ο λεγόμενος «Δεξιός Τομέας», ο οποίος αξιώνει «εθνική επανάσταση» και απειλεί με «παρατεταμένο ανταρτοπόλεμο».
Οι Ουκρανοί είναι βαθιά διχασμένοι τόσο ως προς την ευρωπαϊκή προοπτική, όσο και έναντι των διαδηλώσεων. Το ρήγμα σε γενικές γραμμές διαχωρίζει το ρωσόφωνο ανατολικό και νότιο τμήμα της χώρας, όπου το Κομμουνιστικό Κόμμα διατηρεί ισχυρή επιρροή, από τις δυτικές περιοχές, όπου κυριαρχεί ο ουκρανικός εθνικισμός. Οι βιομηχανίες των ανατολικών περιοχών εξαρτώνται στενά από τη Ρωσία και θα συντριβούν από τον ανταγωνισμό της Ε.Ε.
Αυτή την ιστορική, διαχωριστική γραμμή προσπάθησαν να εκμεταλλευθούν οι Δυτικοί για να εξαλείψουν τη ρωσική επιρροή τη δεκαετία του 1990, όταν έκαναν προσπάθεια να εντάξουν την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ. Οι ηγέτες της «πορτοκαλί επανάστασης» ενθαρρύνθηκαν να στείλουν στρατεύματα στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Ωστόσο, η διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς ανακόπηκε από τον πόλεμο της Ρωσίας με τη Γεωργία, το 2008, και τη μετέπειτα εκλογή του Γιανουκόβιτς, ο οποίος δεσμεύτηκε για μια αδέσμευτη εξωτερική πολιτική. Δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία ότι η προσπάθεια της Ε.Ε. να δελεάσει την Ουκρανία συνδέεται με τις επιδιώξεις του ΝΑΤΟ, ο γενικός γραμματέας του οποίου δήλωσε ότι η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας θα αποτελέσει «μέγιστη ώθηση στην υπόθεση της ευρωατλαντικής ασφάλειας».
Οχι ότι ο Γιανουκόβιτς είναι προοδευτικός πολιτικός. Ενισχύθηκε κατά κόρον από δισεκατομμυριούχους ολιγάρχες, οι οποίοι σφετερίστηκαν τον εθνικό πλούτο, και επιχειρήσεις μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης. Πολλοί από αυτούς χρηματοδοτούν τόσο την κυβέρνηση, όσο και πολιτικούς της αντιπολίτευσης και οργανώσεις ακτιβιστών.
Είναι η λαϊκή οργή για την παροιμιώδη διαφθορά, την οικονομική στασιμότητα, τη φτώχεια και την αστυνομική βαναυσότητα, που κατέβασε πολλούς απλούς πολίτες στις διαδηλώσεις. Οπως και η Ρωσία, έτσι και η Ουκρανία φτώχυνε απότομα από τη νεοφιλελεύθερη «θεραπεία-σοκ» και τις σαρωτικές ιδιωτικοποιήσεις της μετακομμουνιστικής εποχής, όπου εξανεμίστηκε περισσότερο από το 50% του ΑΕΠ.
Αλλά ούτε οι ηγέτες της αντιπολίτευσης προσφέρουν εναλλακτική λύση. Ο Γιανουκόβιτς προχώρησε σε μεγάλες υποχωρήσεις απέναντι στους διαδηλωτές, οδηγώντας τον πρωθυπουργό σε παραίτηση, προσφέροντας κυβερνητικές θέσεις στην αντιπολίτευση και ακυρώνοντας τον νόμο κατά των διαδηλώσεων.
Αν αυτά οδηγήσουν ή όχι σε εκτόνωση της έντασης, θα το ξέρουμε πολύ γρήγορα. Ωστόσο, ο κίνδυνος κλιμάκωσης της αντιπαράθεσης -πολιτικοί ηγέτες έκαναν λόγο για απειλή εμφυλίου πολέμου- παραμένει σοβαρός. Η δημιουργία κυβέρνησης ευρέος συνασπισμού, η διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας και η στροφή από το προεδρικό στο κοινοβουλευτικό σύστημα θα μπορούσαν να αποτρέψουν τα χειρότερα. Ενδεχόμενη διχοτόμηση της Ουκρανίας δεν θα είχε περιορισμένο τοπικό, αλλά παγκόσμιο αντίκτυπο, οδηγώντας τις μεγάλες δυνάμεις σε στρατηγική σύγκρουση.
