Σαρκοφάγα απειλούνται με αφανισμό
ΑΣΠΑΣΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Πώς θα ήταν ο πλανήτης μας χωρίς τα μεγάλα σαρκοφάγα ζώα; Οι επιστήμονες δεν μπορούν να μας δώσουν μια ξεκάθαρη εικόνα, αλλά αν δεν αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας μάς προειδοποιούν ότι δεν θα αργήσουμε να το διαπιστώσουμε με τα ίδια μας τα μάτια.
Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα Αμερικανών, Σουηδών, Ιταλών και Αυστραλών ερευνητών, που δημοσιεύθηκε στα μέσα Ιανουαρίου στο επιστημονικό περιοδικό Science, οι πληθυσμοί των περισσότερων μεγάλων σαρκοφάγων σε όλο τον κόσμο έχουν μειωθεί σημαντικά, με κύρια αιτία το γεγονός ότι η έκταση των φυσικών τους οικοσυστημάτων έχει μειωθεί στο μισό σε σύγκριση με το παρελθόν.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Γουίλιαμ Ριπλ του Πανεπιστημίου του Ορεγκον των Ηνωμένων Πολιτειών, μελέτησαν τα 31 μεγαλύτερα σαρκοφάγα, όπως το λιοντάρι, την αρκούδα και τον λύκο, και διαπίστωσαν ότι το 61% αυτών απειλείται με εξαφάνιση, ενώ ο πληθυσμός του 77% αυτών των ειδών εμφανίζει σταθερή φθίνουσα πορεία.
«Αυτά τα ζώα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στη φύση αλλά και στους ανθρώπους, αφού βοηθούν να διατηρηθεί η βιοποικιλότητα, καθώς και υγιή οικοσυστήματα», λέει στην «Κ» ο κ. Ριπλ, τονίζοντας ότι από τα 31 μεγάλα σαρκοφάγα, τους πληθυσμούς των οποίων κατέγραψαν, μόνο για τα επτά υπήρχαν μελέτες που διερευνούν τις επιπτώσεις που θα είχε πιθανή εξαφάνισή τους. «Οταν χάνεις τα μεγάλα σαρκοφάγα, τα θηράματα αυτών των ειδών θα αυξηθούν προκαλώντας αλυσιδωτά περιβαλλοντικά προβλήματα», αναφέρει ο κ. Ριπλ. Για παράδειγμα, η μείωση του πληθυσμού της θαλάσσιας ενυδρίδας στα νησιά της Αλάσκας προκάλεσε αύξηση των αχινών, οι οποίοι κατακυρίευσαν τον βυθό και κατέστρεψαν τα δάση φυκών.
Στην Αφρική, σε περιοχές όπου μειώθηκαν τα λιοντάρια και οι τίγρεις, παρατηρήθηκε αύξηση του αριθμού των μπαμπουίνων, οι οποίοι άρχισαν να λεηλατούν τις γειτονικές καλλιέργειες, με αποτέλεσμα οι αγρότες να αναθέτουν στα παιδιά να φυλάσσουν τη σοδειά, χάνοντας μαθήματα στο σχολείο. «Αντίστοιχα στην Ελλάδα, αν μειωθεί ο πληθυσμός του τσακαλιού που τρέφεται σε μεγάλο βαθμό με τρωκτικά, τα ποντίκια και οι αρουραίοι θα αυξηθούν και θα αρχίζουν να αναζητούν τροφή στις γειτονικές αγροτικές καλλιέργειες», εξηγεί ο Γιώργος Μερτζάνης, βιολόγος και επιστημονικός υπεύθυνος στην περιβαλλοντική οργάνωση Καλλιστώ, η οποία εξειδικεύεται στη μελέτη, διαχείριση και διατήρηση των μεγάλων σαρκοφάγων και των ορεινών οικοσυστημάτων.
Ο κ. Μερτζάνης, ο μοναδικός εκπρόσωπος της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τα Μεγάλα Σαρκοφάγα –μια πανευρωπαϊκή ομάδα επιστημόνων με στόχο την προστασία των μεγάλων αυτών θηλαστικών και των εκτάσεων που ζουν–, τονίζει ότι τα ζώα αυτά διασφαλίζουν την επιβίωση και των υπολοίπων ειδών, αφού εξυγιαίνουν τον πληθυσμό της φυσικής τους λείας, μειώνοντας την πιθανότητα να ξεσπάσει κάποια ασθένεια που θα μπορούσε να αφανίσει τον πληθυσμό τους. Με άλλα λόγια, τα πιο αδύναμα ή άρρωστα φυτοφάγα ή μικρά σαρκοφάγα ζώα είναι τα πρώτα που πέφτουν στα νύχια των μεγάλων σαρκοφάγων, με αποτέλεσμα τα ζώα που θα επιβιώσουν να καταφέρουν να περάσουν τα υγιή τους γονίδια στην επόμενη γενιά.
«Επειδή τα μεγάλα σαρκοφάγα ελέγχουν τους πληθυσμούς των ζωικών ειδών των κατώτερων τροφικών επιπέδων, έμμεσα ρυθμίζουν και την ποσότητα της μάζας των φυτών που συναντάται στο οικοσύστημα», λέει ο Παναγιώτης Δημητρακόπουλος, καθηγητής στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με εξειδίκευση σε θέματα βιοποικιλότητας και διατήρησης της φύσης. Οπως εξηγεί ο κ. Δημητρακόπουλος, αν χάσεις τα σαρκοφάγα ζώα ή μειώσεις τους πληθυσμούς τους, θα επιβιώσουν μεγαλύτεροι πληθυσμοί φυτοφάγων, τα οποία τελικά θα καταναλώσουν μεγαλύτερες ποσότητες φυτών. Η μείωση της βλάστησης όμως, εξηγεί ο κ. Δημητρακόπουλος, έχει άμεση επίπτωση στην κλιματική αλλαγή, αφού τα φυτά δεσμεύουν και αποθηκεύουν άνθρακα.
«Αποτελεί τραγική ειρωνεία το γεγονός ότι τα είδη αυτά μειώνονται σε όλο τον κόσμο ακριβώς την ίδια χρονική στιγμή που αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε τον σημαντικό ρόλο που παίζουν στα οικοσυστήματα», λέει ο Γουίλιαμ Ριπλ.
Ο καταστροφικός ρόλος του ανθρώπου
Η επιστημονική κοινότητα φαίνεται να συμφωνεί ότι ο άνθρωπος και οι δραστηριότητές του είναι που ευθύνονται για τη μείωση του πληθυσμού των σαρκοφάγων ζώων, είτε έμμεσα καταλαμβάνοντας ή διαταράσσοντας τα φυσικά τους οικοσυστήματα είτε άμεσα θανατώνοντάς τα.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της πρόσφατης αυτής έρευνας, η έκταση γης που καταλαμβάνουν σήμερα τα μεγάλα σαρκοφάγα ανά τον κόσμο έχει μειωθεί κατά 47% σε σύγκριση με την έκταση των ιστορικών τους οικοσυστημάτων, και αυτό γιατί τα φυσικά οικοσυστήματα αυτών των ζώων μετατρέπονται σταδιακά σε οικιστικές περιοχές, υλοτομούνται ή καταλαμβάνονται από γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες.
Η κλιματική αλλαγή επίσης επιτείνει το παραπάνω πρόβλημα, με τα πρώτα αποτελέσματα να καταγράφονται σε περιοχές με ακραίες κλιματολογικές συνθήκες, όπως η Αρκτική. Εκεί, το λιώσιμο των πάγων έχει μειώσει σημαντικά τον πληθυσμό των πολικών αρκούδων, οι οποίες αποκόπτονται η μία από την άλλη με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να ζευγαρώσουν ή να βρουν τροφή, ενώ παράλληλα κάποια ζώα χάνουν τη ζωή τους εξαντλημένα από το κολύμπι μεγάλων αποστάσεων. «Οι πολικές αρκούδες αναγκάζονται επίσης να αλλάξουν τη διατροφή τους», λέει ο Ριπλ, ο οποίος εξηγεί ότι το λιώσιμο των πάγων ωθεί αυτά τα ζώα να αναζητήσουν τροφή στο εσωτερικό της ηπείρου και να τραφούν με αυγά μεταναστευτικών πουλιών.
«Η ανοχή του ανθρώπου απέναντι σε αυτά τα ζώα αποτελεί το κλειδί για τη διατήρησή τους», τονίζει ο Ριπλ. «Παρότι σε πολλές περιπτώσεις η συνύπαρξη μαζί τους δεν είναι εύκολη υπόθεση, βοηθώντας στη διατήρησή τους θα επωφεληθούν και οι ίδιοι οι άνθρωποι», προσθέτει. Η μακροχρόνια ευρωπαϊκή εμπειρία όμως από την προσπάθεια προστασίας αυτών των ειδών, που μόλις πρόσφατα άρχισε να αποφέρει καρπούς αποκαθιστώντας, για παράδειγμα, τους πληθυσμούς της αρκούδας και του λύκου στα ορεινά οικοσυστήματα των Βαλκανίων, έχει αποδείξει ότι κάτι τέτοιο δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. «Μπροστά σε ένα μεγάλο σαρκοφάγο, εμείς οι άνθρωποι βλέπουμε απέναντί μας έναν ανταγωνιστή», λέει ο Μερτζάνης. «Φτάνει να αναλογιστούμε τον αρνητικό συμβολισμό που έχει ο λύκος για το ανθρώπινο είδος», προσθέτει.
