Τυνησία και δημοκρατία: τελευταία ελπίδα
ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Η ελευθερία και η αξιοπρέπεια του ανθρώπου είναι πανανθρώπινες αξίες, το δημοκρατικό πολίτευμα όμως που τις εγγυάται θεσμικά και τις εξασφαλίζει δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ορισμένες κοινωνικές και πολιτικές προϋποθέσεις.
Τούτη η αυτονόητη αλήθεια επιβεβαιώνεται και από την εξέλιξη των αραβικών εξεγέρσεων που πυροδοτήθηκαν κυριολεκτικά από την Τυνησία, στις 17 Δεκεμβρίου 2010, όταν αυτοπυρπολήθηκε ο μικροπωλητής Μοχάμεντ Μπουαζίζι, και εξαπλώθηκαν κατόπιν σε πολλές αραβικές χώρες. Σήμερα, στη Λιβύη επικρατεί απόλυτο χάος, στην Αίγυπτο στρατιωτική δικτατορία (3 Ιουλίου 2013) και αιματηρή βία (μόνο την 14η Αυγούστου 2013 σκοτώθηκαν χίλιοι περίπου άνθρωποι), ενώ στη Συρία μαίνεται ο πόλεμος, με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και εκατομμύρια πρόσφυγες μέχρι τώρα. Η μόνη χώρα στην οποία εξακολουθούν να υπάρχουν ελπίδες για τη δημοκρατία είναι η Τυνησία, μολονότι και εκεί ο απολογισμός της κυβέρνησης συνασπισμού του ισλαμιστικού Εναχντά με δύο κεντροαριστερά κόμματα είναι αρνητικός, κυρίως γιατί δεν μπόρεσε ή δεν θέλησε να αποτρέψει την εγκατάσταση στη χώρα ενός κλίματος βίας, γεγονός που με τη σειρά του είχε ολέθριες συνέπειες στην οικονομία και τον τουρισμό – θυμίζω τη δολοφονία δύο πολιτικών της αντιισλαμιστικής αντιπολίτευσης, του Σόκρι Μπελαΐντ (6.2.2013) και του Μοχάμεντ Μπράχμι (25.7.2013). Η Τυνησία πάντως έχει πολλές από αυτές τις προϋποθέσεις που εννοούσαμε παραπάνω: ύπαρξη μεσαίας τάξης, που σήμερα ωστόσο συντρίβεται λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, υψηλός δείκτης αλφαβητισμού, υψηλά ποσοστά συμμετοχής των γυναικών στην εκπαίδευση και την εργασία, περιορισμένος ρόλος, αντίθετα από την Αίγυπτο, του στρατού, κ.λπ.
Η Συντακτική Βουλή της χώρας ολοκλήρωσε την περασμένη Κυριακή, 26 Ιανουαρίου, τη διαδικασία ψήφισης του νέου Συντάγματος, που εγγυάται την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης και της λατρείας, την ισότητα των πολιτών, ανδρών και γυναικών, εξοβελίζει τη σαρία και γενικά θεμελιώνει ένα δημοκρατικό κράτος. Το Εναχντά αποσύρθηκε από την κυβέρνηση (9.1.2014), για να μη συμβούν στην Τυνησία όσα συνέβησαν στην Αίγυπτο, και η νέα κυβέρνηση υπό ουδέτερο πρωθυπουργό έχει υποχρέωση να προκηρύξει βουλευτικές και προεδρικές εκλογές μέσα στο 2014. Το προς ψήφιση Σύνταγμα είναι βεβαίως σημαντικό, αλλά μόνο υπό τον όρο ότι θα υπάρξει στη χώρα δημοκρατική πολιτική ζωή. Ξέρουμε πολλές δικτατορίες που διέθεταν θαυμάσια συντάγματα. Οσα συμβαίνουν στην Τυνησία τούτη τη στιγμή μας επιτρέπουν να ελπίζουμε ακόμη ότι το κίνημα για ελευθερία και αξιοπρέπεια που ξεκίνησε από αυτήν, και το οποίο παντού αλλού κατέληξε στον ζόφο της βίας και του αίματος, μπορεί τουλάχιστον εκεί να οδηγήσει στη δημοκρατία.
Οι αραβικές εξεγέρσεις εντάχθηκαν σε ευρύτερες γεωστρατηγικές βλέψεις και συγκρούσεις για την κυριαρχία στην περιοχή, όπως η σύγκρουση της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας και του σιιτικού Ιράν – ένας θρησκευτικός πόλεμος, ανάλογος, θα λέγαμε, με αυτόν που έζησε η Ευρώπη τον 16ο και 17ο αιώνα - ή η αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας της Σαουδικής Αραβίας στον σουνιτικό κόσμο από το Κατάρ, το οποίο υποστήριξε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Δεν πρέπει να εξαιρέσουμε την Τουρκία και φυσικά πάντα τις μεγάλες δυτικές δυνάμεις (Αμερική, Βρετανία, Γαλλία), τη Ρωσία και την Κίνα. Οποιες όμως και αν είναι οι πιέσεις των ξένων δυνάμεων, εκείνο που πρέπει να θεωρείται απολύτως βέβαιο είναι πως την εξέλιξη των πραγμάτων την καθόρισαν κυρίως οι πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις κάθε χώρας, η ικανότητα, ωριμότητα, και ευελιξία τους – ή η έλλειψη όλων αυτών. Εντάχθηκαν οι αραβικές εξεγέρσεις σε ένα πλαίσιο γεωστρατηγικών βλέψεων, όπως συμβαίνει άλλωστε με κάθε μεγάλη εθνική πολιτική αλλαγή, επηρεάστηκαν ασφαλώς αλλά δεν καθορίστηκαν από αυτές, όπως θα είχε την τάση να πιστέψει κανείς διαβάζοντας αναλύσεις ειδικών στις διεθνείς σχέσεις. Η εγκαθίδρυση στρατιωτικής δικτατορίας στην Αίγυπτο, όσο και αν χαροποίησε τη Σαουδική Αραβία ή όσο και αν αυτή έβαλε το χέρι της, δεν θα γινόταν ποτέ χωρίς τα λάθη και τις αδυναμίες της κυβέρνησης του Μόρσι. Η μοίρα της Τυνησίας, θέλω να πω, είναι στα χέρια της.
Ο αραβικός κόσμος συνολικά δεν θα είναι ο ίδιος μετά τις αραβικές εξεγέρσεις. Το αποτέλεσμά τους σήμερα είναι, αντίθετα από τις αρχικές επαγγελίες, αίμα, βία, προσφυγιά, δικτατορίες. Θα είναι πολύ πικρό να χάσει και η Τυνησία το στοίχημα και να μην υπάρξει τελικά ούτε μία χώρα, στην οποία αυτή η άφοβη αρχικά εξέγερση για αξιοπρέπεια και ελευθερία να έφερε δημοκρατία.
