Τα διδάγματα από την παραβολή της Αργεντινής
THE ECONOMIST
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Πριν από έναν αιώνα, όταν το Ηarrods αποφάσισε να ανοίξει το πρώτο του κατάστημα στο εξωτερικό, διάλεξε να εγκατασταθεί στο Μπουένος Αϊρες. Το 1914 η Αργεντινή ξεχώριζε ως χώρα με μέλλον.
Η οικονομία της είχε σημειώσει τέσσερις δεκαετίες ταχύτερης ανάπτυξης από ό,τι η αμερικανική, ενώ το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ήταν υψηλότερο από αυτό της Γερμανίας, της Γαλλίας ή της Ιταλίας. Για τους νέους και φιλόδοξους, η επιλογή ανάμεσα στην Αργεντινή και την Καλιφόρνια ήταν δύσκολη.
Η Αργεντινή παραμένει αξιαγάπητη – μόνο που τώρα έχει τα χάλια της. Το Harrods έκλεισε το 1998, ενώ η χώρα βρίσκεται για μία ακόμη φορά στο επίκεντρο μιας κρίσης των αναδυόμενων αγορών. Η κρίση αυτή μπορεί να αποδοθεί στην ανικανότητα της προέδρου Κριστίνα Κίρχνερ, μόνο που η Κίρχνερ είναι απλώς η τελευταία σε μια σειρά λαϊκιστών, αστοιχείωτων στα οικονομικά, με πρώτο διδάξαντα τον Χουάν Περόν. Ο ανταγωνισμός με τη Γερμανία έχει πάει περίπατο και τώρα οι Χιλιανοί και οι Ουρουγουανοί είναι πλουσιότεροι από τους Αργεντίνους.
Γιατί όμως να σταθεί κανείς σε μία μεμονωμένη εθνική τραγωδία; Διότι ο πραγματικός κίνδυνος για μια χώρα είναι να γίνει η Αργεντινή του 21ου αιώνα. Δεν είναι δύσκολο να εισέλθει μια χώρα σε σταθερή τροχιά παρακμής. Δεν χρειάζεται κάτι το ακραίο, οι αδύναμοι θεσμοί, οι επαρχιώτες πολιτικοί, η οκνηρή εξάρτηση από μερικές πλουτοπαραγωγικές πηγές και η συστηματική άρνηση της πραγματικότητας αρκούν.
Προστατευτισμός
Η Αργεντινή ήταν άτυχη, καθώς η οικονομία της, που βασιζόταν στις εξαγωγές, υπέστη σοβαρό πλήγμα από τον προστατευτισμό του μεσοπολέμου, η εξάρτησή της από το εμπόριο με τη Βρετανία ήταν υπερβολική και οι Περόν ήταν ιδιαιτέρως γοητευτικοί λαϊκιστές. Οπως το μεγαλύτερο μέρος της Λατινικής Αμερικής, η Αργεντινή καλωσόρισε τη συναίνεση της Ουάσιγκτον υπέρ των ανοικτών αγορών και των ιδιωτικοποιήσεων τη δεκαετία του 1990 και προσέδεσε το νόμισμά της, το πέσο, στο δολάριο. Η κρίση ξέσπασε το 2001 με ιδιαίτερη αγριότητα, αφήνοντας πίσω μια μόνιμη καχυποψία των Αργεντίνων απέναντι στις φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις.
Ομως, δεν είναι μόνο θέμα ατυχίας. Για την οικονομία της, για την πολιτική της, για την άρνησή της να μεταρρυθμιστεί, ευθύνεται η ίδια η Αργεντινή. Οι πρώτες ύλες, η μεγάλη ευλογία της χώρας το 1914, έγιναν κατάρα. Πριν από έναν αιώνα, η χώρα αγκάλιαζε με προθυμία νέες τεχνολογίες όπως την ψύξη των εξαγωγών κρέατος. Αλλά ποτέ δεν προσπάθησε να εξαγάγει τρόφιμα με προστιθέμενη αξία. Οι Περόν έχτισαν μια κλειστή οικονομία, που προστάτευε τις αναποτελεσματικές βιομηχανίες. Η κυβέρνηση Κίρχνερ δεν επιβάλλει απλώς δασμούς στις εισαγωγές, φορολογεί και τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων.
Η Αργεντινή δεν έχτισε τους θεσμούς που χρειαζόταν για να προστατεύσει τη δημοκρατία της από τον στρατό, γι’ αυτό και ήταν επιρρεπής στα πραξικοπήματα. Η οικοδόμηση θεσμών είναι βαρετή και αργή υπόθεση, ενώ οι ηγέτες της Αργεντινής προτιμούν τις γρήγορες λύσεις: χαρισματικούς ηγέτες, θαύματα μέσω δασμών και πρόσδεσης νομισμάτων, αντί π.χ. μιας ριζικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης.
Ο πλούσιος κόσμος δεν έχει ανοσία στα προβλήματα αυτά. Η Καλιφόρνια διανύει περίοδο σταθερότητας, αλλά δεν είναι σαφές αν έχει σταματήσει να προτιμά τις γρήγορες λύσεις των δημοψηφισμάτων, ενώ η κυβέρνησή της συνεχίζει να δημιουργεί προσκόμματα στον ιδιωτικό τομέα. Στις νότιες παρυφές της Ευρώπης, τόσο οι κυβερνήσεις όσο και οι επιχειρήσεις έχουν αποφύγει την πραγματικότητα με αποστροφή που θυμίζει Αργεντινή. Η απαίτηση της Ιταλίας να ληφθεί υπόψη ο πολιτιστικός της πλούτος αντί να ελέγχονται με σχολαστικότητα τα αναξιόπιστα οικονομικά στοιχεία της, ακούστηκε σαν την κυρία Κίρχνερ. Η Ευρωπαϊκή Ενωση προστατεύει την Ελλάδα ή την Ισπανία από το να γλιστρήσουν στην αυτάρκεια. Τι θα συνέβαινε όμως σε περίπτωση διάλυσης της Ευρωζώνης;
O μεγαλύτερος κίνδυνος βρίσκεται στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου η αδιάκοπη πορεία προς την ευημερία αρχίζει να θεωρείται δεδομένη. Ομως, είναι πάρα πολλές οι χώρες που αναπτύχθηκαν χάρη στις εξαγωγές πρώτων υλών παραμελώντας ταυτόχρονα τους θεσμούς τους. Με την Κίνα να απορροφά λιγότερες πρώτες ύλες, μπορεί η αδυναμία τους να φανεί όπως φάνηκε και η αδυναμία της Αργεντινής. Ο λαϊκισμός καραδοκεί σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ τα συντάγματα γίνονται λάστιχο. Λόγω της υπερβολικής εξάρτησής της από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, λόγω της κλεπτοκρατικής ηγεσίας της και της υπερβολικής ιδέας που έχει για τον εαυτό της, η Ρωσία πληροί πολλές από τις προϋποθέσεις. Αλλά ακόμη και η Βραζιλία φλερτάρει με τον οικονομικό εθνικισμό, ενώ στην Τουρκία, ο απολυταρχικός Ερντογάν αναμειγνύει την Εβίτα με το Ισλάμ.
Το δίδαγμα από την παραβολή της Αργεντινής είναι ότι η καλή διακυβέρνηση έχει σημασία. Το πιθανότερο είναι ότι σε 100 χρόνια ο κόσμος θα ανακαλύψει μία ακόμη Αργεντινή – μια χώρα με μέλλον, που έμεινε κολλημένη στο παρελθόν.
