Οι σαλαφιστές μετά το πραξικόπημα
Τι σημαίνει η αποπομπή του Μόρσι για τους ριζοσπάστες ισλαμιστές
William McCants
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Η ανατροπή του προέδρου της Αιγύπτου, Μοχάμεντ Μόρσι την περασμένη εβδομάδα ξεσήκωσε έναν χείμαρρο αναλύσεων για την αντιπαράθεση στην χώρα και το δημοκρατικό της μέλλον.
Αλλά ίσως το πιο ενδιαφέρον είναι το ισλαμιστικό της μέλλον. Αν μη τι άλλο, το πραξικόπημα ήταν η τελευταία ένδειξη ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα, η αδελφότητα στην οποία ανήκει ο Μόρσι, παραχώρησε τη θέση της ως εμπροσθοφυλακή της ισλαμικής πολιτικής στους υπερσυντηρητικούς σαλαφιστές, τους υποστηρικτές τής αναβίωσης του κινήματος σουνιτών.
Αυτή η μετάβαση έχει ξεκινήσει τουλάχιστον από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν η Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο και σε άλλες χώρες στον αραβικό κόσμο έβαλε σε μεγάλο βαθμό τέρμα στην επαναστατική βία, και στράφηκε αποκλειστικά στην επίσημη πολιτική. Ακόμη και η Χαμάς, η πολιτοφυλακή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Γάζα, επέλεξε να ενταχθεί στο κοινοβούλιο και να θέσει την ένοπλη αντίσταση σε δεύτερη προτεραιότητα. Τρομοκρατικές οργανώσεις σαλαφιστών όπως η Αλ Κάιντα και η Ισλαμική Ομάδα, στην Αίγυπτο, κάλυψαν γρήγορα τα κενά. Σε μερικές περιπτώσεις, μάλιστα προσπάθησαν να ακολουθήσουν τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στη βουλή. Μετά την Αραβική Άνοιξη, το ποτήρι ξεχείλισε και από τότε οι σαλαφιστές αποδείχθηκαν πιο έμπειροι από τους Αδελφούς στη δημιουργία ισλαμιστικής κυβερνητικής ατζέντας και στην επιβίωση κατά τους επαναστατικούς μετασεισμούς.
Όπως οι σαλαφιστές μαχητές, έτσι και οι σαλαφιστές πολιτικοί προωθούν τους σκοπούς τους με επιτυχία, απευθυνόμενοι σε ένα στενό εκλογικό ακροατήριο της άκρας δεξιάς. Επειδή η ακροδεξιά θέλει να περιορίσει τα ατομικά δικαιώματα και τις ελευθερίες, σύμφωνα με το υπερσυντηρητικό της όραμα περί ισλαμικού νόμου, οι σαλαφιστές πολιτικοί θα αποτελούν πάντα μια μειοψηφία στις περισσότερες κοινωνίες, που σημαίνει ότι πρέπει να συμμαχήσουν με άλλους για την επίτευξη των πολιτικών τους στόχων. Έτσι, το μεγαλύτερο κόμμα σαλαφιστών στην Αίγυπτο, το Nour, ήταν εξίσου πρόθυμο σε συνεργασία με την Μουσουλμανική Αδελφότητα προκειμένου να θεσπίσει ένα συντηρητικό Σύνταγμα, όσο και με την κοσμική αντιπολίτευση προκειμένου να εκδιώξει τον Μόρσι αφότου δεν κατάφερε να συμπεριλάβει μέλη τού Nour στην κυβέρνησή του. Αποδεχόμενο το μειοψηφικό του ρόλο, το Nour όχι μόνο διατηρεί τα ισλαμιστικά διαπιστευτήριά του ανέπαφα, αλλά άντεξε και την κοσμική οργή που ανέτρεψε τον ισλαμιστή πρόεδρο.
Δεν ήταν όλα τα σαλαφιστικά κόμματα στην Αίγυπτο εξίσου ευέλικτα. Ορισμένα από τα μικρότερα, συμπεριλαμβανομένου και του Ισλαμικού Κόμματος Οικοδόμησης και Ανάπτυξης, συνέδεαν τον εαυτό τους με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, με την ελπίδα της αντιστάθμισης της δύναμης του Nour - μια συμμαχία που εγκατέλειψαν λίγο πριν από την πτώση του Μόρσι. Τώρα, εξοργισμένοι που έχουν χάσει τον προστάτη τους, ορισμένα μέλη της ισλαμικής ομάδας έχουν απειλήσει έμμεσα με επιστροφή στο βίαιο παρελθόν τής οργάνωσης. Άλλοι σαλαφιστές έχουν, επίσης, απειλήσει με βία - και μερικοί φαίνεται να είναι διατεθειμένοι να δράσουν κατ’ αυτό τον τρόπο. Τις τελευταίες μέρες, διάφοροι σαλαφιστές σχημάτισαν μια νέα τρομοκρατική οργάνωση στην περιοχή του Σινά, την Ανσάρ αλ-Σαρία. Οι σαλαφιστές εκτός Αιγύπτου είναι επίσης εξοργισμένοι. Πολλοί ηγέτες σαλαφιστών, όπως ο Λιβανέζος Σεΐχης Αμπού Σιντρά [2], που είχε πάρει το ρίσκο να αποφύγει τη βία μετά την Αραβική Άνοιξη, ανησυχούν ότι δεν θα είναι πλέον σε θέση να πιέσουν τους συντρόφους τους σαλαφιστές να συνταχθούν με την επίσημη γραμμή.
Υπό αυτή την έννοια, μάλλον κανένας σαλαφιστής δεν είναι πιο ευχαριστημένος με την τροπή των γεγονότων στην Αίγυπτο από τον Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι, τον ηγέτη της Αλ Κάιντα. Για δεκαετίες, ο Ζαουάχρι υποστήριζε ότι η εμπλοκή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην επίσημη πολιτική δεν θα κάνει τίποτα περισσότερο από το να ενισχύσει τους αντιπάλους της και να επικυρώσει το μη - ισλαμικό σύστημα διακυβέρνησης. Από το ξεκίνημα της Αραβικής Άνοιξης, δεν σταμάτησε να υποστηρίζει ότι η Δύση και οι τοπικοί άνθρωποί της, δεν θα επιτρέψουν ποτέ σε μια ισλαμιστική κυβέρνηση να πάρει πραγματικά την εξουσία. Θεωρεί αναμφίβολα το πρόσφατο πραξικόπημα ως την τελική δικαίωση της άποψής του.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι περιπλανώμενοι τζιχαντιστές σύντροφοι του Ζαουάχρι αντιμετώπισαν τα γεγονότα στην Αίγυπτο με τον ίδιο τρόπο. Ένα προβεβλημένο μέλος της Τζιχάντ, σχολιάζοντας στο twitter, έγραψε στα αραβικά, [3] «Είναι ωσάν ο Θεός να θέλησε να επιβεβαιώσει την αποτυχία του ‘δημοκρατικού’’ συστήματος σήμερα στην Αίγυπτο, και πριν από δύο δεκαετίες στην Αλγερία, προκειμένου να επωφεληθεί η συριακή επανάσταση πριν από την ολοκλήρωσή της». Η σομαλική οργάνωση της Αλ – Κάιντα, η Αλ Σαμπάμπ έγραψε στο twitter, [4] «Ήρθε η ώρα να βγάλουμε τις παρωπίδες και να δούμε τον κόσμο ακριβώς όπως είναι, η αλλαγή έρχεται με τις σφαίρες και μόνο: όχι με τις κάλπες».
Οι απειλές περί βίας και τα γεμάτα ανησυχία ερωτήματα βρίσκονται στο επίκεντρο της σκέψης και δράσης των σαλαφιστών. Κανείς δεν ξέρει αν το Nour θα συνεχίσει να συνεργάζεται με την αντιπολίτευση, καθώς ο στρατός συνεχίζει την καταστολή στις τάξεις των ισλαμιστών. Ούτε είναι δυνατόν να πει κανείς αν είναι σοβαρές οι απειλές της Ισλαμικής Ομάδας και της Ανσάρ αλ-Σαρία. Ακόμη λιγότερο σαφής είναι ο βαθμός στον οποίο οι σαλαφιστές στην Αίγυπτο και στο εξωτερικό θα συνεχίσουν να δρουν με ειρηνικά πολιτικά μέσα.
Το μόνο σαφές είναι ότι κανένα από αυτά τα ερωτήματα δεν έχει να κάνει με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Αφού παραχώρησε τα επαναστατικά και ηθικά διαπιστευτήριά της στους σαλαφιστές, η οργάνωση δεν είναι πλέον στην πρώτη γραμμή του ισλαμιστικού κινήματος. Ακόμη και στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής πολιτικής, οι ίδιοι ανεξάρτητοι παρατηρητές που για δεκαετίες παρουσίαζαν τους Αδελφούς ως πολιτικές ιδιοφυΐες, τους περιγράφουν πλέον ως αδέξιους και αδαείς σε σύγκριση με τους σαλαφιστές.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Μουσουλμανική Αδελφότητα θα μπορούσε να συγχωρεθεί αν αντιμετώπισε τους σαλαφιστές ως πρότυπο για την επανίδρυσή της. Αν το έκανε, τα διδάγματα που θα μπορούσε να αντλήσει θα ήταν τα εξής: είναι καλύτερα να απευθύνεται σ’ ένα στενό ακροατήριο, να νομοθετεί ως μειονοτικό κόμμα και να ενισχύει τους δεσμούς τους με εξτρεμιστές. Αλλά δεν είναι αυτά τα διδάγματα που η Μουσουλμανική Αδελφότητα θα έπρεπε να αντλήσει από την πτώση του Μόρσι. Αν η Αδελφότητα, ως ένα μεγάλο ισλαμιστικό κόμμα, είχε κυβερνήσει με τον τρόπο που υποσχέθηκαν οι ηγέτες της, θα ήταν σε πολύ ασφαλέστερο δρόμο. Σε αντίθεση με τους σαλαφιστές, η Μουσουλμανική Αδελφότητα ήταν ιδεολογικά εξοπλισμένη για να κυβερνήσει κατ’ αυτό τον τρόπο. Αλλά η οργανωτική της προκατάληψη προς τον αυταρχισμό και τη μυστικότητα, σε συνδυασμό με την εξαιρετική δυσκολία διακυβέρνησης στη μετεπαναστατική Αίγυπτο, ώθησε το κόμμα στον γκρεμό.
Είναι αλήθεια ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα έχει διασωθεί μέσα από σοβαρότερες καταστάσεις. Και πιθανότατα θα το κάνει ξανά. Αλλά αυτό που θα προκύψει τούτη την φορά, μπορεί να μην αρέσει σε κανέναν.
* Ο WILLIAM MCCANTS είναι αναλυτής στο Κέντρο Στρατηγικών Μελετών CNA και αναπληρωματικό μέλος στη διοίκηση της σχολής, στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins. Είναι ο συγγραφέας του «Φτιάχνοντας Θεούς, Εφευρίσκοντας Έθνη: Μύθοι περί Κατάκτησης και Πολιτισμού, Από την Αρχαιότητα στο Ισλάμ»
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139565/william-mccants/salafis-af...
Σύνδεσμοι:
[1] http://www.amazon.com/Founding-Gods-Inventing-Nations-Antiquity/dp/06911...
[2] http://www.nytimes.com/2013/07/05/world/middleeast/for-islamists-lessons...
[3] https://twitter.com/asadaljehad2/status/352540776594554882
[4] https://twitter.com/HSMPRESS1/statuses/352786498132774913
