Η μάχη για το Κάιρο
Γιατί η Μουσουλμανική Αδελφότητα δεν θα υποχωρήσει
Eric Trager
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Μετά από μόλις ένα χρόνο στην εξουσία, κατά τον οποίο η απροκάλυπτα αυταρχική συμπεριφορά της αποξένωσε εκατομμύρια Αιγυπτίων, η Μουσουλμανική Αδελφότητα βρέθηκε πίσω, εκεί από όπου ξεκίνησε.
Για έξι δεκαετίες πριν από την εξέγερση του 2011, η οργάνωση βρισκόταν στην αντιπολίτευση, κάτω από τα πυρά ενός στρατιωτικού καθεστώτος. Αυτή τη φορά, ακόμη και αφότου οι δυνάμεις ασφαλείας ανέτρεψαν τον πρόεδρο Μοχάμεντ Μόρσι, συνέλαβαν τους κορυφαίους ηγέτες της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και σύμφωνα με πληροφορίες έχουν εκδώσει εντάλματα σύλληψης για περίπου 300 ακόμη [1], έκλεισαν τον τηλεοπτικό σταθμό της οργάνωσης, έκλεισαν κάποια από τα γραφεία της και στη συνέχεια σκότωσαν 53 άτομα και τραυμάτισαν εκατοντάδες άλλα [2] σε μια διαδήλωση έξω από την έδρα της Φρουράς της Δημοκρατίας στο Κάιρο, η Μουσουλμανική Αδελφότητα δεν φαίνεται έτοιμη να ησυχάσει. Έχει κάνει έκκληση για ιντιφάντα [3] και έχει επανειλημμένα υποσχεθεί να κλιμακώσει τις διαδηλώσεις μέχρι να αποκατασταθεί ο Μόρσι.
Σε κάποιο βαθμό, η αποφασιστικότητα τής Μουσουλμανικής Αδελφότητας να συνεχίσει να αγωνίζεται προέρχεται από το πώς είδε τα γεγονότα της περασμένης εβδομάδας. Η οργάνωση υποστηρίζει ότι ο Μόρσι ήταν εκλεγμένος πρόεδρος, με τρία χρόνια να απομένουν στη θητεία του. Ως εκ τούτου, λέει, πρέπει να του επιτραπεί να ολοκληρώσει την θητεία του και στη συνέχεια να αντιμετωπίσει τους ψηφοφόρους για το ήταν ένας καλός πρόεδρος ή όχι στις επόμενες εκλογές.
Ιστορικά, όμως, η Μουσουλμανική Αδελφότητα ήταν πρόθυμη να συμβιβαστεί, έστω και προσωρινά, σε τέτοιου είδους ζητήματα όταν βρισκόταν αντιμέτωπη με έναν ανυπέρβλητο αντίπαλο. «Η Μουσουλμανική Αδελφότητα έχει πάντα ένα “όριο”- δεν το αγγίζει και παίζει κάτω από αυτό» μου είπε τον Ιούνιο ο Abdel Galil al-Sharnouby, πρώην Αδελφός ο οποίος εργάστηκε στην κεντρική έδρα του οργανισμού την περίοδο 2005-2011. Για παράδειγμα, εξηγεί ο Sharnouby, το όριο πριν από την εξέγερση του 2011 ήταν ο πρόεδρος Χόσνι Μουμπάρακ. Η οργάνωση έθεσε εσωτερικούς περιορισμούς για το βαθμό στον οποίο τα μέλη της θα μπορούσαν να επιτεθούν στο καθεστώς Μουμπάρακ. Έτσι, το να επικρίνονται ειδικά οι υπουργοί ήταν μια χαρά. Αλλά, με περιστασιακές εξαιρέσεις, η επίθεση προσωπικά στον Μουμπάρακ δεν ήταν. Μετά την ανατροπή του Μουμπάρακ, είπε ο Sharnouby, το όριο έγινε η Ουάσιγκτον, δεδομένου ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα φοβήθηκε ότι μια άμεση αντιπαράθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με τα βασικά τους συμφέροντα θα προκαλούσε μια καταστροφική αντίδραση. Γι’ αυτό η Αδελφότητα δεν ανέτρεψε την Συνθήκη Ειρήνης του 1979 μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ, παρά την δεδηλωμένη αντίθεσή της τόσο στην συμφωνία και στην ίδια την ύπαρξη του Ισραήλ.
Με δεδομένο αυτό το πλαίσιο, θα περίμενε κανείς η Μουσουλμανική Αδελφότητα να εκλάβει τώρα τον στρατό ως «όριο». Στο κάτω - κάτω, ο στρατός είναι ο ισχυρότερος θεσμός της Αιγύπτου και μπορεί να υπερκεράσει την Αδελφότητα. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Μόρσι, η Μουσουλμανική Αδελφότητα αντιμετώπισε μερικές φορές τον στρατό. Η οργάνωση σεβάστηκε την αυτονομία τού στρατού στα δικά του οικονομικά συμφέροντα και τα θέματα άμυνας, και έφθασε ως και να κατοχυρώσει αυτή την αυτονομία στο σύνταγμα που έσπευσε να κυρώσει ο Μόρσι τον Δεκέμβριο. Ωστόσο, κατ’ εξαίρεση, και παρά το γεγονός ότι είχε ελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας κατά του στρατού, η Μουσουλμανική Αδελφότητα φαίνεται ότι είναι έτοιμη να συνεχίσει να επιτίθεται στους αξιωματικούς για δύο λόγους.
Πρώτον, οι Αδελφοί αμφιβάλλουν ότι ο στρατός είναι ενωμένος υπέρ της συνεχιζόμενης καταστολής. Βλέπουν τη δυνατότητα κατακερματισμού των τάξεων του στρατού, αν οι στρατηγοί κλιμακώσουν περαιτέρω την βία. Παρά το γεγονός ότι είναι μάλλον αδιαφανείς οι σκέψεις των Αιγύπτιων στρατιωτικών με βαθμό χαμηλότερο του στρατηγού, η πρόσφατη ιστορία επικυρώνει στοίχημα των Αδελφών. Στο κάτω - κάτω, μια από τις πιο αξιόπιστες θεωρίες για την αποτυχία του στρατού να διατάξει μια καταστολή στην πλατεία Ταχρίρ κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 2011 είναι ότι οι στρατιώτες που στάθμευαν στην πλατεία θα είχαν αρνηθεί, δημιουργώντας χάος. Εάν υπάρχουν πολλοί συμπαθούντες την Μουσουλμανική Αδελφότητα στο πλαίσιο του στρατού - και είναι αδύνατο να γνωρίζουμε αν υπάρχουν -, οι στρατιωτικοί ηγέτες της Αιγύπτου αντιμετωπίζουν πάντα τον κίνδυνο ότι οι κληρωτοί στρατιώτες θα αρνηθούν να επιτεθούν σε συμπατριώτες τους. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα θεωρεί επίσης ότι έχει συμμάχους στο πλαίσιο του στρατού οι οποίοι θα προσπαθήσουν να αποτρέψουν μια συνολική επίθεση κατά της οργάνωσης. «[Ο στρατός] μιλά ήδη με μας - όχι μόνο σε χαμηλό επίπεδο, αλλά σε υψηλό επίπεδο», μου είπε αυτή την εβδομάδα ο Gehad al-Haddad, ένας εκπρόσωπος της οργάνωσης. «Μας λένε ότι Μόρσι είναι καλά. Ήταν σε επαφή μαζί μου για το γεγονός ότι ο πατέρας μου [ο κρατούμενος σύμβουλος του Μόρσι Essam Al-Haddad] χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή. Μας ενημερώνουν για το τι συμβαίνει».
Η Μουσουλμανική Αδελφότητα προσπαθεί να αξιοποιήσει ό, τι εντάσεις υπάρχουν στο πλαίσιο του στρατού με το να ξεχωρίζουν δημόσια τους στρατηγούς που εκτέλεσαν την αποστολή της απομάκρυνσης του Μόρσι - τους «putchists» [4], όπως αναφέρεται σ’ αυτούς ο Essam El-Erian, ένας ηγέτης της οργάνωσης - από τις Ένοπλες Δυνάμεις γενικά. Για παράδειγμα, σε δήλωσή της την Κυριακή [5], η Μουσουλμανική Αδελφότητα αποδίδει το πραξικόπημα σε «ορισμένα μέλη του στρατιωτικού συμβουλίου», αλλά τόνισε ότι «Έχουμε απόλυτη εμπιστοσύνη στον μεγάλο στρατό μας, που μας λυτρώνει και τον λυτρώνουμε, που μας αγαπά και που αγαπάμε, και ο οποίος δεν θα μπορούσε να συμμετάσχει σε αυτή την συνωμοσία». Και μετά από την θανάσιμη βία της Δευτέρας έξω από την έδρα της Φρουράς της Δημοκρατίας, η ιστοσελίδα του οργανισμού δημοσίευσε λαμπερά ρεπορτάζ [6] για τους στρατιώτες που «αρνήθηκαν ... να υπακούσουν τις εντολές των διοικητών για να συμμετάσχουν στη σφαγή », υποστηρίζοντας ότι οι στρατιώτες «πέταξαν τα όπλα τους στο έδαφος» σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
Δεύτερον, η Μουσουλμανική Αδελφότητα γνωρίζει ότι μπορεί να υπολογίζει σε λεγεώνες μελών της, περίπου 250.000 με συντηρητικές εκτιμήσεις, για να συνεχίσουν τις διαδηλώσεις με κίνδυνο θανάτου διαμαρτυρόμενοι για την απομάκρυνση του Μόρσι. Στο κάτω - κάτω, η ιδεολογία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας εκθειάζει τα μαρτύρια για την επίτευξη της ισλαμικής ατζέντας της, και το σύνθημά της, το οποίο είναι ριζωμένο [7] σε κάθε Μουσουλμάνο Αδελφό μέσω της τελετουργικής διαδικασίας ένταξης στον οργανισμό που διαρκεί πέντε έως οκτώ χρόνια [8], περιλαμβάνει ρητά που διακηρύσσουν ότι , «η τζιχάντ είναι ο τρόπος μας» και «ο θάνατος για χάρη του Αλλάχ είναι η υψηλότερη από τις προσδοκίες μας». Στην πραγματικότητα, αυτό είναι ένα σημείο υπερηφάνειας για την οργάνωση. «Αυτοί δεν είναι σαν τους ανθρώπους στην πλατεία Ταχρίρ», δήλωσε ο Haddad. «Όταν οι άνθρωποι στο Rabaa [όπου διαδήλωνε η Μουσουλμανική Αδελφότητα] άκουσαν τις καραμπίνες, έτρεξαν προς αυτές, δεν έφυγαν μακριά». Έτσι, οι ηγέτες της μουσουλμανικής Αδελφότητας πιστεύουν ότι μπορούν να συνεχίσουν να καλούν τους «στρατιώτες» τους για όσο χρονικό διάστημα κρίνουν ότι πρέπει.
Αλλά το γεγονός ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα προτίθεται να συνεχίσει να αγωνίζεται για την αποκατάσταση του Μόρσι δεν σημαίνει καθόλου ότι θα κερδίσει. Στο κάτω - κάτω, όσο περισσότερο η οργάνωση προσπαθεί να αντισταθεί στην παρέμβαση του στρατού, τόσο πιο πιθανός είναι ο συνολικός αποκεφαλισμός της. Ο κορυφαίος στρατηγιστής της, Khairat al-Shater και ο κορυφαίος πολιτικός αξιωματούχος, Saad al-Katatny, είναι μεταξύ των υψηλόβαθμων προσωπικοτήτων της Αδελφότητας οι οποίοι έχουν ήδη συλληφθεί, και τα εντάλματα για τους άλλους υποδηλώνουν ότι οι μαζικές φυλακίσεις είναι προ των πυλών. Δεδομένης της έμφασης και της εξάρτησης του οργανισμού σε μια σφικτά πειθαρχημένη ιεραρχία, ο αποκεφαλισμός θα μπορούσε να την κάνει να δρα με μεγαλύτερη αστάθεια - και ίσως πιο βίαια – κάτι που απλώς θα δώσει αξία σε μια στρατιωτική καταστολή εναντίον της. Τελικά, ο αποκεφαλισμός θα οδηγήσει στην καθαίρεση των ηγετών που θα μπορούσαν να αντιστρέψουν την τρέχουσα στρατηγική του οργανισμού και να καθορίσει ότι ο στρατός είναι, για άλλη μια φορά, το «όριο» του οργανισμού.
Αλλά πιο εστιασμένα, είτε υπάρχουν διαιρέσεις στις τάξεις του στρατού είτε όχι, η ηγεσία του στρατού δεν είναι πιο πιθανό να προσαρμόσει τα δικά της όρια από όσο η Μουσουλμανική Αδελφότητα, γιατί θα ήταν αυτοκτονία για τους στρατηγούς να επαναφέρουν έναν πρόεδρο τον οποίο μόλις έχουν απομακρύνει από την εξουσία. Και έτσι ο επίμονος εμφύλιος πόλεμος είναι σχεδόν αναπόφευκτος: ο στρατός και η Μουσουλμανική Αδελφότητα έχουν κοινά αλληλοαναιρούμενα συμφέροντα για τα οποία είναι πρόθυμοι να πολεμήσουν επ’ άπειρον. Η σύγκρουση θα τελειώσει μόνο όταν λυγίσει ο ένας ή ο άλλος - εκτός αν λυγίσει η Αίγυπτος πρώτα.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
* Ο ERIC TRAGER είναι συνεργάτης για την Επόμενη Γενιά στο Ινστιτούτο Ουάσινγκτον για την Πολιτική της Εγγύς Ανατολής (Washington Institute for Near East Policy).
Σύνδεσμοι:
[1] http://www.ibtimes.co.uk/articles/486583/20130704/egypt-arrest-warrants-...
[2] http://online.wsj.com/article/SB1000142412788732336870457859408123418529...
[3] http://www.shorouknews.com/news/view.aspx?cdate=08072013&id=6943960d-7ac...
[4] http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-23237852
[5] http://www.domiatwindow.net/article.php?id=14919
[6] http://ikhwanonline.com/Article.aspx?ArtID=156147&SecID=230
[7] https://www.youtube.com/watch?v=oNajWm7mATY
[8] http://www.foreignaffairs.com/articles/68211/eric-trager/the-unbreakable...
