Ο Ανδρέας μετά τα Ιουλιανά
Ο Ελληνοαμερικανός Τζιμ Πύρρος καταγράφει στο ημερολόγιό του μια συζήτηση που είχε με το ζεύγος Παπανδρέου
Του Σπύρου Δραϊνα
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Ο βασιλιάς διέπραξε «μια μεγάλη γκάφα»
Η δεύτερη εκ των τριών κύριων επικρίσεων εναντίον του από την πρεσβεία, ήταν ότι παρότρυνε, έως και έπεισε, τον πατέρα του να μην συναντηθεί με τον Ινονού όταν και οι δύο βρίσκονταν στις ΗΠΑ.
«Ηθελαν τους δυο τους να πάνε σε κάποιο μέρος σαν το Καμπ Ντέιβιντ και να καταλήξουν σε έναν διακανονισμό για την Κύπρο. Η στιγμή δεν ήταν σωστή. Ο Μακάριος δεν θα συμφωνούσε». Μοιραζόμαστε την άποψη ότι καμία συμφωνία δεν θα ήταν βιώσιμη χωρίς τη συγκατάθεση του Μακαρίου. Το να έπαιρνε κανείς διαφορετική θέση, θα είχε μειώσει την επιρροή της Ελλάδας πάνω στον Μακάριο.
- Είπε ότι δεν πίεσε για την εγκατάσταση ρωσικών πυραύλων στην Κύπρο. «Πρώτος ο Μακάριος το ανέφερε όταν παραβρέθηκε σε μια συνεδρίαση του ελληνικού υπουργικού συμβουλίου. Δεν είχα προηγούμενη γνώση, οπότε πώς θα μπορούσα να είχα συμβουλέψει και παροτρύνει τον πατέρα μου για κάτι τέτοιο; Ο πατέρας μου δεν δεσμεύτηκε. Αν ήμουν στη θέση του Μακαρίου, μπορεί να είχα κάνει κι εγώ το ίδιο».
Του αντέτεινα ότι η απόφαση του Μακαρίου ήταν ένα λάθος, μιας και η λύση στο Κυπριακό είναι απίθανο να είναι στρατιωτική. Η πρόταση οπωσδήποτε έστρεψε την αμερικανική κοινή γνώμη κατά των Ελληνοκυπρίων. Και προσκαλούσε τη Σοβιετική Ενωση στην ανατολική Μεσόγειο, ένα κρίσιμο βήμα. Τότε είπε ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να υπερασπιστεί την Κύπρο (στρατιωτικά) στο έδαφος, ωστόσο, ελληνικά αεροσκάφη με βάση τους την Κρήτη, μπορούσαν να πετάξουν μόνο για ενάμιση λεπτό πάνω από την Κύπρο λόγω περιορισμών στα καύσιμα. Θα μπορούσαν απλώς να «δείξουν τη σημαία». Ως εκ τούτου, από τη σκοπιά των Ελληνοκυπρίων, οι πύραυλοι ήταν ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας.
Οι άνθρωποι της CIA
- Ο Ανδρέας είπε ότι στην Ελλάδα η CIA είχε 180 ανθρώπους στη δούλεψή της. Ελαβα την εντύπωση ότι λίγοι μόνο απ’ αυτούς είναι Αμερικανοί. Οι υπόλοιποι είναι Ελληνες στο μισθολόγιο των Αμερικανών. Δεν πίεσα παραπάνω σε αυτό το θέμα. Τώρα που το σκέφτομαι, αυτό θα μπορούσε να είναι ανησυχητικό. Κάθε γραφειοκρατία, κάθε οργανισμός τείνει να δικαιολογεί τον εαυτό του, και αυτή η τάση μπορεί να τον οδηγήσει να κάνει πράγματα, να επεκταθεί, να παραμείνει δραστήριος, ακόμα και όταν τέτοια συμπεριφορά δεν ενδείκνυται.
- Είπε ότι ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, 25 ετών, είναι χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, με ένα απολυτήριο λυκείου το πολύ. «Είναι ειρωνεία», πρόσθεσε, «που αυτός “ο φίλος της Δύσης” δεν έχει προσανατολισμό προς τη Δύση. Ποτέ του δεν φοίτησε σε δυτικό σχολείο. Βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην “αυλή” του, την οποία αποτελούν σύμβουλοι επιλεγμένοι από τους γονείς του».
- Αναγνώρισε ότι ίσως η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου θα μπορούσε να είχε πέσει σε έξι μήνες εξαιτίας των οικονομικών προβλημάτων της χώρας. Ωστόσο, πιστεύει ότι γινόταν να αναστηλώσει την οικονομία. Είχε συζητήσεις επί τούτου τη στιγμή ακριβώς που έπεσε η κυβέρνηση.
- Αντιθέτως με αυτά που γράφει σε άρθρο του ο C.L. Sulzberger (σ.σ. αρθρογράφος των New York Times επί θεμάτων εξωτερικής πολιτικής, με μεγάλη επιρροή), είναι θετικός και απέναντι στο ΝΑΤΟ και σε ένα νέο αμερικανικό δάνειο στην Ελλάδα.
Μόνος ικανός ο Μητσοτάκης
- Δεν πιστεύει ότι «οι αποστάτες» περιλαμβάνουν, όπως λένε μερικοί, πολλά από τα πιο ικανά στελέχη της Ενωσης Κέντρου. Ως ικανό άνδρα, από την ομάδα των αποστατών, θεωρεί μόνο τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.
- Ο Sulzberger, είπε ξανά, σχετίζεται με το Παλάτι και επηρεάζεται απ’ αυτό. Ο George Bailey, του περιοδικού Reporter, ο οποίος έγραψε ένα μάλλον επικριτικό άρθρο για τον ίδιο, «ούτε καν μπήκε στον κόπο να μου τηλεφωνήσει». Λέγεται ότι έχει βασιστεί στον Πεπελάση, έναν πρώην συνάδελφο του Ανδρέα στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας και τώρα αρχιεχθρό του... Μίλησε με θερμά λόγια για τον Irving R. Levine, του NBC, και τον Bernard Nossiter, της Washington Post, οι οποίοι βρίσκονταν εδώ για σύντομο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια της κρίσης. Και έκανε υποτιμητικά σχόλια για τον John Rigos, της Christian Science Monitor.
- Εξέφρασα πάλι την άποψη, όπως είχα κάνει και τη Δευτέρα από το τηλέφωνο, ότι δεκαπέντε ή είκοσι άτομα, το πολύ, κατευθύνουν ή επηρεάζουν την πολιτική των ΗΠΑ για την Ελλάδα... Το ζεύγος Παπανδρέου εξέφρασε με κάποιο παράπονο την επιθυμία του, ένας Lippmann, ένας Childs, ή Alsop να έγραφε ένα άρθρο ευνοϊκό για την Ελλάδα. Ωστόσο, αναγνώρισαν ότι αυτοί οι αρθρογράφοι επικεντρώνονται σε άλλα ζητήματα.
- Η απόδοση του υφυπουργού Εξωτερικών George Ball σχετικά με το Κυπριακό μέχρι στιγμής είναι πολύ κακή. «Φέρθηκε βλακωδώς», παρατήρησα. «Ακριβώς», είπε ο Ανδρέας... Ο Ball δεν έδειξε ίχνος κατανόησης για το «φιλότιμο» που είναι τόσο σημαντικό στην Ελλάδα και το Λεβάντε.
- Κατά την άποψη του Ανδρέα, ο Μακάριος φιλοδοξεί να γίνει πρωθυπουργός της Ελλάδας.
- Και ο Ανδρέας και η Μαργαρίτα είπαν ότι είναι «αμερικανόφιλοι» και δεν βλέπουν γιατί θα έπρεπε να κουράζουν το θέμα... Μίλησε για την εκ νέου ανάγκη αμερικανικής βοήθειας προς την Ελλάδα. Είχε διακοπεί πολύ γρήγορα, εξαιτίας μιας υπερβολικά αισιόδοξης εκτίμησης από την A.I.D., η οποία επιζητούσε να ικανοποιήσει ένα Κογκρέσο που ήθελε να κάνει οικονομία.
- Ο βασιλιάς διέπραξε «μια μεγάλη γκάφα» όταν εκδίωξε τον Γεώργιο Παπανδρέου. Αυτό θέτει το ίδιο το Στέμμα σε κίνδυνο. Ο Γέρος δεν τάσσεται υπέρ της κατάργησης της μοναρχίας, ωστόσο, νιώθει ότι το Στέμμα θα έπρεπε να έχει ρόλο περισσότερο εθιμοτυπικό, και να μην είναι η δύναμη που ελέγχει τα πράγματα.
- «Πιστεύουμε ότι μπορούμε να διατηρήσουμε καλή τη διάθεσή μας. Ο λαός είναι μαζί μας», είπαν.
Ανησυχεί για τους μετανάστες στη Γερμανία
Συζητήσαμε για τη μετανάστευση. Ο Ανδρέας ανησυχεί πολύ για τον αριθμό των Ελλήνων εργατών που πάνε στη Γερμανία κάθε χρόνο (100.000 πέρυσι). «Θα τους κρατούσα να εργάζονται εδώ σε δρόμους έως ότου η βιομηχανία να μπορούσε να τους απορροφήσει», είπε. Μας είπε ότι επισκέφθηκε Ελληνες εργάτες στη Γερμανία και τον ανησύχησε μια αναμφισβήτητα αριστερή ροπή ανάμεσά τους, και η πίκρα τους. Λόγω του εμποδίου της γλώσσας, λίγοι, πρόσθεσε, θα αποκτήσουν διοικητικές δεξιότητες.
- Και ο Ανδρέας και η Μαργαρίτα χάρηκαν με την υπόσχεσή μου να τους στέλνω αποκόμματα σχετικά με την Ελλάδα, από τον αμερικανικό Τύπο. Η ανυπομονησία τους ήταν προφανής. Η ελληνική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον δεν τους στέλνει τίποτα.
- Σχετικά με την Κύπρο, οι ΗΠΑ τους είπαν «Σταματήσαμε μια τουρκική εισβολή δύο φορές, δεν μπορούμε να το κάνουμε ξανά. Δεν μπορούμε να εγγυηθούμε κατά ενός τέτοιου ενδεχόμενου». Ο Ανδρέας πρόσθεσε «Πολλές νύχτες έτρεχα να φτάσω σπίτι με αυτοκίνητο ή αεροπλάνο, και ξενυχτούσα περιμένοντας μία εισβολή στην Κύπρο».
- Υποστήριξα τη θεωρία ότι εμείς, οι ΗΠΑ, δεν πρέπει να παρεμβαίνουμε στις ελληνικές υποθέσεις, παρά μόνο εκτός εάν οι κομμουνιστές απειλούν να καταλάβουν την εξουσία. «Ακριβώς, συμφωνούμε», απάντησε ο Ανδρέας.
Η απήχηση του Κένεντι
- Ο John F. Kennedy έχει μεγάλη απήχηση στην κοινή γνώμη εδώ πέρα. Είναι μία εικόνα που ο Ανδρέας προσπαθεί να φέρει στο μυαλό τους.
- Εχει αποκτηθεί γη για ένα κολέγιο στην Πάτρα, ενώ νέα πανεπιστήμια στην Κρήτη και «στα βόρεια» δεν έχουν προχωρήσει πέρα από το στάδιο σχεδιασμού.
- Τον ρώτησα σχετικά με την πρόσφατη ομιλία του πατέρα του ενώπιον ενός μεγάλου πλήθους στην Κρήτη, κατά την οποία το παρότρυνε «Αντισταθείτε στην κυβέρνηση όπως αντισταθήκατε στη Γερμανία».
«Κατ’ ουσίαν, αυτό ήταν ένα κάλεσμα στα όπλα, δεν ήταν;», ρώτησα.
«Οχι ακριβώς», απάντησε ο Ανδρέας. «Ο πατέρας μου μπορεί να συνεπάρει τα πλήθη και μετά να τα συγκρατήσει λίγο προτού στραφούν στη βία». Μας έδωσε το παράδειγμα ενός πλήθους 500.000 ανθρώπων που είχαν συγκεντρωθεί στην Αθήνα τον Ιούνιο, έτοιμων για μάχη, και ο πατέρας του τους είπε να διαλυθούν ειρηνικά.
Και πάλι, πιστεύω ότι αυτό είναι ένα επικίνδυνο παιχνίδι. Και όποτε ο Ανδρέας και ο πατέρας του αποκαλούν την τωρινή κυβέρνηση «κατοχική» και αντισυνταγματική, θεωρώ τη γλώσσα αυτή υπερβολική.
- Ο Ανδρέας ρώτησε για τον Walter Adams, καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, έναν κοινό φίλο... Η Μαργαρίτα ζήτησε την άποψή μου για τον κυβερνήτη George Romney του Μίσιγκαν και τον κυβερνήτη William Scranton της Πενσυλβάνιας. Σχετικά με τον Scranton, της είπα ότι το παλιό αστείο στην Πενσυλβάνια είναι «Κρίμα που ο Scranton δεν είναι ούτε κατά το ήμισυ τόσο άνδρας όσο ήταν η μητέρα του» (η μητέρα του Scranton, μια παλιά καβγατζού, ήταν εκπρόσωπος της Εθνικής Επιτροπής των Ρεπουμπλικάνων στην Πενσυλβάνια επί δύο δεκαετίες). Αυτό έκανε τη Μαργαρίτα να μας πει ότι ο Στεφανόπουλος είναι εργένης με μία ισχυρογνώμονα 82χρονη μητέρα. «Διακόπτει τις συνεδριάσεις του υπουργικού συμβουλίου προκειμένου να της τηλεφωνήσει για συμβουλές», είπε.
- Ηταν όλα ελεύθερα και εύκολα, αδεξιότητα δεν υπήρχε. Ολοι ήμασταν κατά κάποιο τρόπο συντονισμένοι στο ίδιο μήκος κύματος. Σημείωσαν τη διεύθυνσή μας στην Ουάσιγκτον αλλά τόνισαν ότι θέλουν να μας δουν μια ή δυο φορές ακόμα αφού επιστρέψουμε από τον Μοριά, όπου ελπίζουμε να επισκεφθούμε τις προγονικές μας εστίες... Η Μαργαρίτα μου έκανε το κομπλιμέντο να με ρωτήσει «Πότε θα κατεβείτε στην πολιτική;».
Ο Ανδρέας επέστρεφε στο γραφείο του στις πέντε και μισή, και κατεβήκαμε μαζί του με το αυτοκίνητο στο κέντρο. Σε γενικές γραμμές, ήταν ένα πολύ ευχάριστο μεσημέρι.
Περάσαμε ένα ήσυχο απόγευμα, με δείπνο και μια βόλτα, απολαμβάνοντας τις εικόνες και τους ήχους αυτής της αρχαίας πόλης. Δεν είχαμε πρόγραμμα και κανέναν συγκεκριμένο σκοπό. Αύριο θα πάμε ολοήμερη εκδρομή με το λεωφορείο στην αρχαία Κόρινθο, στις Μυκήνες και στην Επίδαυρο. Την Παρασκευή πρόκειται να πάμε κρουαζιέρα στην Κύπρο με το υπερωκεάνιο «Βασίλισσα Αννα Μαρία». Καθώς το πλοίο έχει καθυστερήσει στη θάλασσα, το ένα σκέλος του ταξιδιού, αυτό για τη Χάιφα, έχει ακυρωθεί. Θα αποβιβαστούμε στη Λεμεσό.
