Μακρά περίοδος έντασης άνοιξε για την Αίγυπτο
Αντί να αποτρέψει τον διχασμό, το πραξικόπημα έφερε τη χώρα πιο κοντά στη σύρραξη
Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Ο Τόνι Μπλερ, με το κύρος του ειδικού στα θέματα της Μέσης Ανατολής που του έδωσε η συμβολή του στον πόλεμο κατά του Ιράκ, τοποθετήθηκε πάνω στις δραματικές εξελίξεις στην Αίγυπτο με άρθρο του στην εφημερίδα Observer.
«Το δίλημμα του στρατού ήταν απλό: επέμβαση ή χάος», έγραψε ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας. Αιτιολογώντας την παράδοξη, για δημοκράτη, υπεράσπιση ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος, προσέθεσε: «Δημοκρατική κυβέρνηση δεν σημαίνει εξ ορισμού αποτελεσματική κυβέρνηση. Σήμερα, η μεγάλη πρόκληση είναι η αποτελεσματικότητα». Μάλιστα.
Στο ίδιο μήκος κύματος, η αμερικανική εφημερίδα Wall Street Journal υποστήριξε την ανατροπή του εκλεγμένου προέδρου της Αιγύπτου, Μοχάμεντ Μόρσι, σε κύριο άρθρο που κατέληγε ως εξής: «Οι Αιγύπτιοι θα είναι τυχεροί αν οι στρατηγοί τους ακολουθήσουν τα χνάρια του Χιλιάνου Αουγκούστο Πινοτσέτ, ο οποίος ανέλαβε την εξουσία εν μέσω χάους, αλλά προσέλαβε μεταρρυθμιστές με πίστη στην ελεύθερη αγορά και διευκόλυνε τη μετάβαση στη δημοκρατία». Πράγματι, πολύ τυχεροί θα είναι αυτοί οι Αιγύπτιοι, αν οι στρατηγοί τους δολοφονήσουν μόνο 3.000 ανθρώπους και βασανίσουν μόνο 30.000, κι αν παραδώσουν στους πολιτικούς την εξουσία έπειτα από μόλις 17 χρόνια, αφού έχουν προηγουμένως ξεπουλήσει τα πάντα, όπως έκανε ο Χιλιάνος στρατηγός.
Η επόμενη μέρα
Προτού στεγνώσει το μελάνι στο χαρτί των δύο αγγλόφωνων εφημερίδων, ήρθε η σφαγή τουλάχιστον 55 οπαδών του Μόρσι και ο τραυματισμός άλλων 435 από σφαίρες του στρατού, το πρωί της Δευτέρας, για να επιβεβαιώσει αυτό που ήταν ήδη προφανές: ότι αντί να αποτρέψει τον κίνδυνο του εμφυλίου πολέμου, το πραξικόπημα έφερε την Αίγυπτο ένα μόνο βήμα από το χείλος της γενικευμένης αιματοχυσίας.
Βεβαίως, ο «προσωρινός πρόεδρος», δικαστής Αντλι Μανσούρ -ένας αχυράνθρωπος των στρατιωτικών- έσπευσε να παρουσιάσει την επομένη, με προφανή στόχο την εκτόνωση της έντασης, «Οδικό Χάρτη» για την αποκατάσταση της δημοκρατίας: διόρισε προσωρινό πρωθυπουργό έναν φιλελεύθερο οικονομολόγο, τον Χαζέμ Μπεμπλάουι και αντιπρόεδρο τον βετεράνο διπλωμάτη Μοχάμεντ ελ Μπαραντέι, δρομολόγησε την αναθεώρηση του Συντάγματος και υποσχέθηκε εκλογές τους πρώτους μήνες του 2014. Ωστόσο, η πολιτική διαδικασία παραμένει ναρκοθετημένη, στον βαθμό που συνεχίζεται η εμφυλιοπολεμική ατμόσφαιρα στους δρόμους του Καΐρου, ενώ στερείται οποιασδήποτε αξιοπιστίας όσο ο Μόρσι και εκατοντάδες ηγετικά στελέχη των Αδελφών Μουσουλμάνων τελούν υπό κράτηση, με τα μέσα ενημέρωσης σε καθεστώς στρατιωτικής λογοκρισίας.
Το κεντρικό επιχείρημα των υποστηρικτών του πραξικοπήματος -στους οποίους, παραδόξως, συγκαταλέγεται μεγάλο μέρος της αιγυπτιακής Αριστεράς- λέει ότι μια δικτατορία των κοσμικών στρατηγών είναι προτιμότερη από μια δικτατορία των μουσουλμάνων φονταμενταλιστών. Χρειάζονται μεγάλες δόσεις πολιτικής αφέλειας ή άγνοιας για να καταπιεί κανείς τόσο κυνισμό.
Ο Μοχάμεντ Μόρσι μπορεί να κατηγορηθεί για πολλά πράγματα: αποδείχθηκε «μικρός» πολιτικός σε μια εποχή πελώριων προκλήσεων, πόλωσε αντί να συσπειρώσει, απέτυχε στη διαχείριση της οικονομίας, επέδειξε εξωφρενική ξεροκεφαλιά και αρνούνταν, μέχρι την τελευταία στιγμή, να πιστέψει ότι ο στρατηγός Σίσι, τον οποίο ο ίδιος είχε επιλέξει, θα κινούνταν εναντίον του. Ωστόσο, δεν υπήρξε ούτε δικτάτορας, ούτε φονταμενταλιστής ούτε ευθυνόταν ο ίδιος για όλα τα δεινά της Αιγύπτου - πρώτα απ’ όλα, γιατί ουδέποτε απέκτησε την πραγματική εξουσία.
Χωρίς εξουσία
Η αστυνομία αποσύρθηκε από τους δρόμους μετά την πτώση του Μουμπάρακ, με αποτέλεσμα οι φόνοι να αυξηθούν κατά 300% και οι ένοπλες ληστείες κατά 1.200%. Ο στρατός καραδοκούσε στη γωνία για να τον ανατρέψει, σε συνεργασία με τους νοσταλγούς του παλιού καθεστώτος. Οι ανώτατοι δικαστές, διορισμένοι από τον Μουμπάρακ, διέλυσαν τη δημοκρατικά εκλεγμένη Βουλή, όπου πλειοψηφούσαν οι ισλαμιστές και ήταν εκείνοι που ανάγκασαν τον Μόρσι να κυβερνά με διατάγματα. Η μεγάλη πλειονότητα των μέσων ενημέρωσης, όπως και οι θρησκευτικοί ηγέτες των Μουσουλμάνων και των Κοπτών, ήταν εναντίον του.
Οσο για τη Δύση, αντί να βοηθήσει τη χωλαίνουσα οικονομία της χώρας να σταθεί τα πόδια της, αρνούνταν να χορηγήσει δάνειο ύψους μόλις 4,8 δισ. δολαρίων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, θέτοντας ως όρο την προώθηση δρακόντειων «μεταρρυθμίσεων», οι οποίες θα οδηγούσαν την Αίγυπτο μια ώρα αρχύτερα στην κοινωνική έκρηξη και τον Μόρσι στον πολιτικό (τουλάχιστον) θάνατο. Εν ολίγοις, η πραγματική απειλή που αντιμετώπιζε η Αίγυπτος, τις παραμονές του πραξικοπήματος, δεν ήταν ο «εξισλαμισμός» της, αλλά η ανεξέλεγκτη κοινωνική ανάφλεξη και η κατάρρευση του κράτους, απειλή που εξακολουθεί να πλανάται πάνω από τη χώρα και μετά το στρατιωτικό κίνημα.
Συμμαχίες φιλελεύθερων με φονταμενταλιστές
Οσοι πιστεύουν ότι οι στρατηγοί και οι υποστηρικτές τους θα υπερασπιστούν τις φιλελεύθερες, δημοκρατικές αξίες είναι πολύ πιθανό να απογοητευθούν πολύ σύντομα. Βασικός πυλώνας της εξουσίας, πραγματικό κράτος εν κράτει επί διεφθαρμένου καθεστώτος Μουμπάρακ, ο στρατός καταγγέλθηκε από τη Διεθνή Αμνηστία και τον Guardian για συλλήψεις, βασανιστήρια και «τεστ παρθενίας» διαδηλωτριών κατά την εξέγερση του 2011 και στους 18 επόμενους μήνες που ασκούσε ανεξέλεγκτος την εξουσία.
Στους υποστηρικτές του στρατιωτικού πραξικοπήματος περιλαμβάνεται το σκοταδιστικό, ισλαμικό κόμμα Νουρ -δεύτερο στις βουλευτικές εκλογές μετά τους Αδελφούς Μουσουλμάνους- που μάχεται για την καθιέρωση της σαρίας (ισλαμικός νόμος) στο Σύνταγμα και ενώπιον του οποίου ο Μόρσι και οι οπαδοί του μοιάζουν με χίπις στο Γούντστοκ.
Σε διεθνή κλίμακα, αν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι του Μόρσι έτυχαν υποστήριξης κατά κύριο λόγο από την Τουρκία και το Κατάρ, το νέο καθεστώς τέθηκε εξαρχής κάτω από τις προστατευτικές φτερούγες της Σαουδικής Αραβίας, της πιο σκοταδιστικής θεοκρατίας στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, η οποία -μαζί με τα υποτελή της, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα- διέθεσε δάνειο 8 δισ. δολαρίων στο Κάιρο. Ενα ποσό που υπερβαίνει κατά πολύ τη βοήθεια που είχε ζητήσει ο Μόρσι από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Η αντίθεση στον Μόρσι ήταν το μόνο κοινό σημείο που διαμόρφωσε την ευκαιριακή συμμαχία ανάμεσα σε τόσο διαφορετικές δυνάμεις, όπως το σκληροπυρηνικό Νουρ, ο αριστερός νασεριστής Χαμντίν Σαμπάχι, ο φιλοδυτικός φιλελεύθερος Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι, άνθρωποι του καθεστώτος Μουμπάρακ, όπως ο Αμρ Μούσα και το κίνημα της επαναστατικής νεολαίας Ταμαρόντ, που πρωτοστάτησε στις πρόσφατες διαδηλώσεις της πλατείας Ταχρίρ.
Μπορούμε άφοβα να προβλέψουμε ότι το ετερόκλητο συνονθύλευμα θα διαλυθεί στον πρώτο σοβαρό κλυδωνισμό, όπως έδειξαν ήδη οι πρώτες, έντονες διαφωνίες για τη σφαγή της περασμένης Δευτέρας και τον σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης. Μια μακρά περίοδος κοινωνικής έντασης και πολιτικής αστάθειας ανοίγει για τη μεγαλύτερη αραβική χώρα, με εντελώς άδηλη έκβαση.
