Πώς κέρδισε η Χαμάς
Η επιτυχία τής τακτικής τού Ισραήλ και η αποτυχία τής στρατηγικής του
Ariel Ilan Roth
http://foreignaffairs.gr)
Ανεξάρτητα από το πώς και πότε θα τελειώσει η σύγκρουση μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ, δύο πράγματα είναι σίγουρα. Το πρώτο είναι ότι το Ισραήλ θα είναι σε θέση να διεκδικήσει μια τακτική νίκη.
Το δεύτερο είναι ότι θα έχει υποστεί μια στρατηγική ήττα.
Στο τακτικό επίπεδο, η επιτυχία τού συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας «Iron Dome» έχει κρατήσει τις Ισραηλινές απώλειες κοντά στο μηδέν και μείωσε σημαντικά την υλική ζημία από τις ρουκέτες που εξαπολύθηκαν από την Γάζα. Η εισβολή τού Ισραήλ, που ξεκίνησε την Πέμπτη, θα δρέψει καρπούς. Πράγματι, το έχει ήδη κάνει: Οι ισραηλινές δυνάμεις έχουν εκθέσει και καταστρέψει αρκετές σήραγγες της Χαμάς, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων που είχαν ως στόχο να επιτρέψουν διασυνοριακή δραστηριότητα στο Ισραήλ και άλλες που διευκόλυναν την κυκλοφορία εμπορευμάτων, πυρομαχικών και μαχητών μέσα στην ίδια την Γάζα.
Τέτοια τακτικά επιτεύγματα δεν θα πρέπει να υποτιμούνται. Αλλά δεν εξισώνονται με μια στρατηγική νίκη. Πόλεμος, όπως περίφημα δίδασκε ο Κλαούζεβιτς, είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα. Οι πόλεμοι γίνονται για να επαναπροσδιορίζεται η πολιτική με τρόπο που να ωφελεί τον νικητή και να είναι επιζήμια για τον ηττημένο. Αλλά οι Ισραηλινοί έχουν χάσει την επαφή τους με την εν λόγω διάκριση.
Στην πραγματικότητα, το Ισραήλ έχει ιστορικό στο να ισχυρίζεται ότι νίκησε όταν στην πραγματικότητα έχει υποστεί ήττα∙ Ο πόλεμος του Οκτωβρίου τού 1973 είναι το καλύτερο παράδειγμα. Το Ισραήλ ισχυρίστηκε ότι είχε κερδίσει, επειδή οι δυνάμεις του τελείωσαν τον πόλεμο στην δυτική πλευρά τής διώρυγας του Σουέζ με τις αιγυπτιακές δυνάμεις μερικώς περικυκλωμένες από πίσω τους. Η πραγματικότητα είναι ότι η Αίγυπτος πέτυχε την στρατηγική νίκη. Συνολικά, ο στόχος τού προέδρου τής Αιγύπτου, Ανουάρ αλ Σαντάτ, ήταν να καταλάβει και να κρατήσει κάποιο έδαφος για να ξεκολλήσει τις βαλτωμένες πολιτικές διαπραγματεύσεις και, τελικά, να ανακτήσει η Αίγυπτος την κατεχόμενη Χερσόνησο του Σινά. Ο Σαντάτ πήρε αυτό που ήθελε.
Οι Ισραηλινοί μπορεί να πιστέψουν ότι, ακόμα κι αν δεν είναι πιθανό να δούμε μια πολιτική επανευθυγράμμιση στο τέλος αυτού του πολέμου, τουλάχιστον η Χαμάς δεν θα έχει επιτύχει δικούς της στρατηγικούς στόχους. Η απουσία μεγάλου αριθμού ισραηλινών απωλειών, λέει το σκεπτικό, είναι ένα σημάδι τής αποτυχίας τής Χαμάς. Αλλά οι Ισραηλινοί κάνουν λάθος και σε αυτό. Η θανάτωση μεγάλου αριθμού Ισραηλινών θα ήταν μια απόλαυση για την Χαμάς, αλλά δεν είναι ζωτικής σημασίας για τον ορισμό τής στρατηγικής επιτυχίας τής οργάνωσης.
Ο στρατηγικός στόχος τής Χαμάς είναι να συντρίψει την αίσθηση ομαλότητας του Ισραήλ. Το Ισραήλ είναι δυνατόν να υπάρχει ως μια ακμάζουσα και ευημερούσα δημοκρατία μόνο υπό περιχαρακωμένες συνθήκες συνεχών συγκρούσεων, όταν οι πολίτες της είναι σε θέση να διατηρούν την ψευδαίσθηση ότι η ζωή τους είναι περισσότερο ή λιγότερο παρόμοια με αυτήν που θα φιλοδοξούσαν να έχουν στο Λονδίνο, το Παρίσι ή στη Νέα Υόρκη. Με αυτή την ψευδαίσθηση να έχει καταστραφεί, διάφορα εξαγόμενα είναι πιθανά, κανένα από τα οποία δεν είναι καλό για το Ισραήλ. Απελπισμένοι για ειρήνη, μικρός αριθμός Ισραηλινών Εβραίων μπορεί να αποφασίσουν να μεταναστεύσουν. Το πιο πιθανό είναι ότι οι διαφωνίες για το πώς πρέπει να γίνει ο χειρισμός τού παλαιστινιακού προβλήματος θα βαθύνουν, σπέρνοντας διχόνοια μέσα στην ισραηλινή κοινωνία και υπονομεύοντας τον πυρήνα τής ισραηλινής αφήγησης που έχει ως βάση την δικαιοσύνη τού Σιωνισμού. Η συνοχή γύρω από αυτή την αφήγηση ήταν μια βασική κινητήρια δύναμη για την πραγματοποίηση των θυσιών και την αντιμετώπιση των κινδύνων που συχνά συνεπάγεται η ζωή στο Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένης της μακράς, υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας που είναι ένα δεδομένο για τους περισσότερους Ισραηλινούς Εβραίους. Παρά το γεγονός ότι αυτές οι εσωτερικές ρωγμές δεν θα γονατίσουν το Ισραήλ, κάθε διάβρωση της ισραηλινής ισχύος - συμπεριλαμβανομένης της ισχύος από την αποφασιστικότητα του πληθυσμού - είναι μια νίκη για την Χαμάς.
Το Ισραήλ είναι από καιρό πρόθυμο να εμποδίσει την επέκταση της επιρροής των ισλαμιστικών αντιστασιακών οργανώσεων τις οποίες εκλαμβάνουν ως τους αποφασιστικά πιο άσπονδους εχθρούς. Σκεφτείτε ότι η πρώτη Ιντιφάντα, από το 1987 έως το 1993, οδήγησε στην αποδυνάμωση της κοσμικής Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) και στην ανάδυση των επικίνδυνων και μαχητικών οργανώσεων όπως η Χαμάς και η Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ. Η απειλή αυτών των ισλαμικών οργανώσεων έδωσε κίνητρο στους ηγέτες τού Ισραήλ, Γιτζάκ Ράμπιν και Σιμόν Πέρες, να ενισχύσουν την κακή μοίρα τού ηγέτη τής PLO, Γιασέρ Aραφάτ, και να ξεκινήσουν την ειρηνευτική διαδικασία τού Όσλο, η οποία, αν είχε επιτύχει, θα αποτελούσε ένα αδιέξοδο για την Χαμάς.
Πράγματι, ήταν η βία τής δεύτερης Ιντιφάντα, η οποία κατέστρεψε την ζωή σχεδόν 1.000 Ισραηλινών μεταξύ 2001 και 2004 μέσα από κατά κύματα επιθέσεις αυτοκτονίας στην καρδιά των μεγάλων πόλεων του Ισραήλ, η οποία προκάλεσε την κάμψη τής αυτοπεποίθησης των Ισραηλινών πολιτών και τελικά τους έπεισε να στηρίξουν μια μονομερή απόσυρση πολιτών και οικισμών από την Γάζα. Ήλπιζαν ότι η κίνηση θα κατεύναζε την παλαιστινιακή οργή. Δεν το έκανε.
Η επίμονη ρίψη ρουκετών χαμηλού ύψους στις νότιες πόλεις τού Ισραήλ από τότε που το Ισραήλ αποσύρθηκε από την Γάζα, δεν είχε προκαλέσει αρκετή αναστάτωση στο υπόλοιπο Ισραήλ για να φέρει στην Χαμάς οποιαδήποτε στρατηγικά οφέλη. Με άλλα λόγια, οι επιθέσεις τής Χαμάς στις συνοριακές πόλεις δεν είχαν σταματήσει τους περισσότερους Ισραηλινούς από το να πηγαίνουν στην καθημερινή δουλειά τους έχοντας σχεδόν πλήρως ξεχάσει όσα αφορούν στην πολιτική και την ανθρωπιστική κατάσταση των Παλαιστινίων στην Γάζα.
Αυτός ο νέος γύρος βίας, από την άλλη πλευρά, έχει προκαλέσει τεράστια αναστάτωση. Ρουκέτες που εξαπολύονται από την Γάζα έχουν προκαλέσει την ενεργοποίηση σειρήνων στο Τελ Αβίβ, την Ιερουσαλήμ, την Χάιφα, την Beer Sheva - όλες τις μεγάλες πόλεις τού Ισραήλ – καθώς επίσης στις ενδιάμεσες περιοχές. Αυτοί οι πύραυλοι δεν έχουν σκοτώσει κανέναν άνθρωπο μέχρι στιγμής, αλλά έχουν στείλει σχεδόν τους πάντες να προσπαθούν να βρουν καταφύγιο αρκετές φορές την ημέρα και κατέστρεψαν την ψευδαίσθηση ότι αυτό που συμβαίνει «εκεί» δεν επηρεάζει την ζωή «εδώ».
Αυτό θα ήταν αρκετό για την Χαμάς ώστε να διακηρύξει τη νίκη της. Αλλά η οργάνωση έχει επίσης συσσωρεύσει πρόσθετα στρατηγικά πλεονεκτήματα. Πρώτον, ο δυσανάλογος αριθμός των θυμάτων στο Ισραήλ και την Γάζα έχει κάνει το Ισραήλ να φαίνεται, τουλάχιστον σε πολλά δυτικά μάτια, ως ο επιτιθέμενος, έστω και αν η Χαμάς ξεκίνησε πρώτη την επίθεση αυτή την φορά. Δεύτερον, το Iron Dome έχει κάνει βαρετή για τους ξένους δημοσιογράφους την κάλυψη των γεγονότων μέσα στο Ισραήλ. Το «Η ρουκέτα εξαπολύθηκε, η ρουκέτα αναχαιτίστηκε, η ζωή συνεχίζεται» δεν αποτελεί μια συναρπαστική ιστορία. Τα αντίποινα του Ισραήλ, τα οποία ισοπεδώνουν κτίρια αμάχων τής Γάζας και αφήνουν πίσω τους παραμορφωμένα πτώματα, πουλάνε περισσότερες εφημερίδες. Και έτσι, ο κόσμος έχει επικεντρωθεί στην Γάζα. Οι φίλοι τού Ισραήλ μπορεί να παραπονούνται ότι αυτό είναι άδικο - το Ισραήλ να τιμωρείται για την επιτυχή υπεράσπιση των πολιτών του, ενώ η Χαμάς αφήνει τους δικούς της ευάλωτους. Αλλά με αυτά χάνεται το νόημα. Ο πόλεμος δεν είναι μια άσκηση δικαιοσύνης, αλλά επίτευξης στρατηγικών στόχων.
Και, σε αυτόν τον στόχο, η Χαμάς έχει ήδη κερδίσει. Έχει καταστρέψει την αναγκαία για τους Ισραηλινούς ψευδαίσθηση ότι ένα πολιτικό αδιέξοδο με τους Παλαιστίνιους δεν έχει κόστος για το Ισραήλ. Έχει δείξει στους Ισραηλινούς ότι, ακόμη και αν οι Παλαιστίνιοι δεν μπορούν να τους σκοτώσουν, μπορούν να επιβάλλουν ένα βαρύ ψυχολογικό τίμημα. Επίσης, αύξησε το προφίλ τού παλαιστινιακού σκοπού και ενίσχυσε την αντίληψη ότι οι Παλαιστίνιοι είναι αδύναμα θύματα που αντιτίθενται σε έναν ισχυρό επιτιθέμενο. Στην πορεία, αυτό το συναίσθημα είναι βέβαιο ότι θα μεταφραστεί σε πίεση προς το Ισραήλ, ίσως από τους πολιτικούς και σίγουρα από τα κοινωνικά κινήματα των οποίων στόχος είναι να απομονώσουν το Ισραήλ και να του κάνουν ζημιά μέσω οικονομικών μποϊκοτάζ.
Υπάρχουν ακόμα εκείνοι που φαντασιώνονται ότι αυτή η ήττα θα έρθει με τον ίδιο φανταχτερό μανδύα όπως η ήττα τού Ισραήλ το 1973. Παρά το γεγονός ότι οι επιθέσεις τού Σαντάτ στους Ισραηλινούς στο Σινά γκρέμισαν το αίσθημα του αήττητου που οι Ισραηλινοί είχαν καλλιεργήσει μετά το τέλος τού πολέμου τού 1967, ο πόλεμος τουλάχιστον έφερε ως αποτέλεσμα τις συμφωνίες τού Καμπ Ντέιβιντ και την ανθεκτική, αν και ψυχρή, ειρήνη που εξασφάλισε την περιφερειακή ασφάλεια του Ισραήλ από τα τέλη τής δεκαετίας τού 1970. Ίσως η στρατηγική νίκη τής Χαμάς στην σύγκρουση αυτή να αποφέρει παρόμοια κέρδη για το Ισραήλ στην πορεία. Ωστόσο, ένα τέτοιο αποτέλεσμα φαίνεται αρκετά απίθανο. Ο Σαντάτ είχε συγκεκριμένους στόχους, δηλαδή την επαναλειτουργία τής διώρυγας του Σουέζ και την επιστροφή τής χερσονήσου τού Σινά στην Αίγυπτο - στόχους που συμβιβάζονταν με τις ανάγκες του Ισραήλ. Η Χαμάς, από την άλλη πλευρά, απαιτεί την εξάλειψη τού Ισραήλ, έναν στόχο που δεν αφήνει περιθώρια για διαπραγμάτευση.
Στο τέλος, αυτός ο γύρος θα πάει στους Παλαιστινίους, όπως έκανε και ο προηγούμενος μεγάλος γύρος μαχών το 2008. Η εστίαση στην τακτική επιτυχία δεν πρέπει να τυφλώνει το Ισραήλ για τους κινδύνους που αντιμετωπίζει από αυτές τις επανειλημμένες στρατηγικές ήττες. Δεν υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει το Ισραήλ για να αλλάξει την συμπεριφορά τής Χαμάς. Αυτό που πρέπει να κάνει, ωστόσο, για να εμποδίσει την Χαμάς να κεφαλαιοποιήσει τις στρατηγικές επιτυχίες της, είναι να υπενθυμίσει στους σύγχρονους Ισραηλινούς αυτό που οι πρώτοι ηγέτες τους γνώριζαν πάρα πολύ καλά. Όπως είπε ο Moshe Dayan, ένας Ισραηλινός αρχηγός τού στρατού και αργότερα υπουργός Άμυνας, «Γνωρίζουμε ότι προκειμένου να σβήσει η ελπίδα [των Αράβων] να μας εκμηδενίσουν, εναπόκειται σε εμάς να είμαστε οπλισμένοι και έτοιμοι- πρωί και βράδυ». Η πρόκληση για το Ισραήλ είναι να διατηρήσει αυτή την κατάσταση ετοιμότητας, ενώ την ίδια στιγμή να κάνει τις ανθρωπιστικές και τις κατάλληλες επιλογές που εξασφαλίζουν την ασφάλειά του, ενισχύουν την ελκυστικότητα του Ισραήλ ως στρατηγικού και εμπορικού εταίρου για τις δυτικές χώρες, και διατηρούν την εσωτερική κοινωνική συνοχή μακροπρόθεσμα. Αυτός ο τριπλός στόχος μπορεί να φαίνεται αδύνατος, αλλά τα πρώτα 19 χρόνια τής εθνικής ύπαρξης του Ισραήλ δείχνουν το αντίθετο.
* Ο ARIEL ILAN ROTH είναι ο εκτελεστικός διευθυντής τού The Israel Institute.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141647/ariel-ilan-roth/how-hamas-won
