Βαθύ το χάσμα μεταξύ των πολιτών στις ΗΠΑ
JOSEPH STIGLITZ / THE NEW YORK TIMES
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Ενα ύπουλο μοτίβο έχει αναπτυχθεί μέσα στον τελευταίο αιώνα. Μία χώρα που είχε σημειώσει αξιοσημείωτη ανάπτυξη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο άρχισε να καταρρέει σε τέτοιον βαθμό, που, όταν η οικονομική κρίση ξέσπασε το 2007, κανείς δεν μπορούσε πλέον να αγνοήσει τις ρωγμές στο τοπίο της αμερικανικής οικονομίας.
Πώς έφτασαν οι ΗΠΑ να είναι η ανεπτυγμένη χώρα με τη μεγαλύτερη ανισότητα;
Μία ερμηνεία που προκύπτει από την εν εξελίξει συζήτηση που πυροδοτήθηκε από το σημαντικό βιβλίο του Τομά Πικετί «Το κεφάλαιο στον 21ο αιώνα» είναι η ιδέα ότι οι ακραίες ανισότητες στον πλούτο και το εισόδημα αποτελούν εγγενές στοιχείο του καπιταλισμού. Υπό αυτό το πρίσμα, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη μείωση της ανισότητας που ακολούθησε στις δεκαετίες μετά τον Β΄ Παγκόσμιο ως μία απλή λοξοδρόμηση. Αυτή είναι, ωστόσο, μία επιφανειακή κατανόηση των γραφομένων του Πικετί. Δυστυχώς, το σκέλος που αναλύει τη βάθυνση της ανισότητας με τα χρόνια δεν έλαβε την αρμόζουσα προσοχή.
Το παρόν «είδος» του καπιταλισμού που έχουμε δεν είναι παρά ένα υποκατάστατο του καπιταλιστικού συστήματος. Η απόδειξη περί αυτού φτάνει έως και τη Μεγάλη Υφεση, οπότε και κοινωνικοποιήσαμε τις απώλειες, καθώς ιδιωτικοποιούσαμε το κέρδος. Εχουμε μονοπώλια και ολιγοπώλια, τα οποία δημιουργούν συστηματικά υψηλά κέρδη. Εχουμε μεγάλα στελέχη εταιρειών με εισοδήματα 295 φορές μεγαλύτερα από εκείνα ενός απλού εργαζομένου, χωρίς καμία απόδειξη αύξησης στην παραγωγικότητα.
Εάν δεν είναι οι ανυπέρβλητοι νόμοι της οικονομίας που οδήγησαν στο τεράστιο οικονομικό χάσμα στις ΗΠΑ, τι ευθύνεται; Μία είναι η ειλικρινής απάντηση: οι πολιτικές μας. Πολλοί έχουν κουραστεί να ακούνε για το success story των σκανδιναβικών κρατών, αλλά είναι γεγονός ότι η Σουηδία, η Φινλανδία και η Νορβηγία έχουν επιτύχει ταχύτερη αύξηση στο κατά κεφαλήν εισόδημα απ’ ότι οι ΗΠΑ και με πολύ μεγαλύτερη ισότητα.
Το αμερικανικό πολιτικό σύστημα κυριαρχείται από το χρήμα. Η οικονομική ανισότητα μεταφράζεται σε πολιτική ανισότητα και αντίστροφα η πολιτική ανισότητα ενισχύει την οικονομική ακόμη περισσότερο. Οι κάτοχοι του πλούτου στις ΗΠΑ διατηρούν το κέρδος τους ορίζοντας τους κανόνες του οικονομικού παιχνιδιού, ώστε να διασφαλίσουν το αποτέλεσμά του και αυτό γίνεται μέσω της πολιτικής.
Το χάσμα μεταξύ των Αμερικανών είναι βαθύ. Ο οικονομικός και γεωγραφικός διαχωρισμός έχει εξασφαλίσει την «ανοσία» εκείνων που βρίσκονται στην κορυφή απέναντι στα προβλήματα που πλήττουν εκείνους που βρίσκονται «από κάτω». Ως άλλοι βασιλείς, έχουν καταλήξει να εκλαμβάνουν την προνομιακή τους θέση ως φυσικό δικαίωμα. Πώς μπορεί να εξηγήσει κανείς τις δηλώσεις του επιχειρηματία Τομ Πέρκινς, ο οποίος υποστήριξε ότι το να κατακρίνει κανείς το 1% των πλουσίων μοιάζει με ναζιστικό φασισμό;
Εχουμε εντοπίσει τη λανθάνουσα πηγή του προβλήματος, η οποία βρίσκεται στις πολιτικές ανισότητας και στις πολιτικές που έχουν εμπορευματοποιήσει και διαφθείρει τη δημοκρατία μας. Μόνο οι συμμετοχικοί πολίτες μπορούν να πολεμήσουν για να υπάρξει μία δικαιότερη Αμερική, και αυτό θα γίνει μόνο εάν κατανοήσουν το μέγεθος των προκλήσεων.
