Τα χαμένα παιδιά των φαναριών
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Ρεπορτάζ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, Φωτογραφίες: ENRI CANAJ
Ο νεαρός με τους μαζεμένους τρόπους τραβάει τα χαλινάρια της Λόνα, της λευκής φοράδας που φροντίζει, στην πεδιάδα της Κορυτσάς.
Εξω από τον στάβλο που χρησιμοποιούσε κάποτε και για σπίτι, έχει γράψει με μπογιά το παρατσούκλι του: «PAPI» – έτσι τον αποκαλούν για το κουταβίσιο βλέμμα του. Στο δεξί του χέρι όμως διαβάζεις σε τατουάζ το πραγματικό του όνομα: Αλμπάν. Είναι 23 ετών, με κοψιά αναβάτη ιπποδρομιών, αλλά παλάμες σκληρές σαν κι αυτές ενός εργάτη.
Ηταν έξι ετών και ολοκλήρωνε την Α΄ Δημοτικού στην Αλβανία όταν κάποιος χτύπησε την πόρτα του σπιτιού του στην Κορυτσά. Ζήτησε να πάρει τον μικρό, να τον φέρει στην Ελλάδα για να επαιτεί στα φανάρια και να στέλνει μέρος των κερδών στους γονείς του. Ο πατέρας του έδωσε τη συγκατάθεσή του. Ζητιάνευε σε πλατείες, δρόμους και αστικά λεωφορεία της Θεσσαλονίκης και αργότερα της Αθήνας. Θυμάται τον διακινητή που τον κρατούσε να χτυπάει με ένα τηλέφωνο στο κεφάλι κάποιο άλλο αγόρι επειδή είχε επιστρέψει με πενιχρές εισπράξεις. Πότε μόνος, πότε μαζί με άλλα παιδιά, ο Αλμπάν τραγουδούσε στους δρόμους ή πουλούσε χαρτομάντιλα.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 τα παιδιά των φαναριών, Ρομά και αλβανικής καταγωγής τα περισσότερα, υπολογίζονταν σε 3.000 μόνο στην Αθήνα. Κάποιες εκατοντάδες από αυτά -τα πιο τυχερά θα υπέθετε κανείς- εντάχθηκαν σε πρόγραμμα προστασίας ανηλίκων των υπουργείων Δημόσιας Τάξης και Υγείας και Πρόνοιας. Στόχος ήταν η βραχύβια παραμονή των παιδιών σε δομές φιλοξενίας, η εξακρίβωση των στοιχείων τους και η συνένωση με τις οικογένειές τους.
Ο Αλμπάν Σεριάνι οδηγήθηκε στο ίδρυμα «Αγία Βαρβάρα», στη λεωφόρο Συγγρού, τη μόνη δομή που λειτουργούσε ως πρώτος σταθμός του προγράμματος.
«Μου είπαν ότι εκεί θα έχει παιχνίδια», θυμάται. Στις αρχές του 2000 όμως, ύστερα από μικρή παραμονή στον πρώτο όροφο του ιδρύματος, εξαφανίστηκε.
Δεν ήταν ο μόνος. Περισσότερα από 400 παιδιά των φαναριών εξαφανίστηκαν από το ίδρυμα «Αγία Βαρβάρα» την περίοδο 1998-2002. Κανείς δεν γνώριζε τι απέγιναν. Εάν απήχθησαν από τους διακινητές τους ή επέστρεψαν στα σπίτια τους. Ερευνα της «Κ», που ξεκίνησε στην Αθήνα, συνεχίστηκε στο Πόγραδετς και στην Κορυτσά της Αλβανίας και κατέληξε στη Θεσσαλονίκη, εντόπισε τρία από αυτά τα παιδιά και κατέγραψε τη ζωή των χαμένων παιδιών των φαναριών μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας.
Μυστήριο ο αριθμός των αγνοούμενων ανήλικων επαιτών
Ηταν 10 Δεκεμβρίου του 1998 όταν τέθηκε σε εφαρμογή το πρόγραμμα προστασίας των ανήλικων επαιτών. Η Αστυνομία έπιανε τα παιδιά και τα οδηγούσε στο ίδρυμα «Αγία Βαρβάρα» που μέχρι τότε λειτουργούσε ως ξενώνας κοριτσιών στην εφηβεία. «Δεν ήταν ο καλύτερος τρόπος να τα μαζέψουμε μέσω της Αστυνομίας. Αλλά δεν γινόταν να στείλουμε ψυχολόγους στις πιάτσες που ζητιάνευαν. Δεν θα ήταν τόσο άμεσο», είπε σε τηλεφωνική μας επικοινωνία ο εμπνευστής του προγράμματος και τότε υφυπουργός Πρόνοιας, Θεόδωρος Κοτσώνης.
Την πρώτη ημέρα εφαρμογής του προγράμματος, σύμφωνα με αρχεία που είναι στη διάθεση της «Κ», οδηγήθηκαν στο ίδρυμα 34 παιδιά. Ενα βουλγαρικής, τέσσερα ιρακινής και τα υπόλοιπα αλβανικής καταγωγής. Από αυτά, τα 17 διέφυγαν.
Το 2004, δύο χρόνια μετά τον τερματισμό του προγράμματος, πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη ανέφερε ότι τα αγνοούμενα παιδιά ήταν 502 και εντόπισε τις αιτίες του προβλήματος στην υποστελέχωση του ιδρύματος και την πλημμελή φύλαξη των ανηλίκων. Το θέμα των ευθυνών και του τι απέγιναν τα παιδιά επανέφερε στην επικαιρότητα τον Αύγουστο του 2013 με ερώτησή της στη Βουλή η βουλευτής της ΔΗΜΑΡ, Μαρία Γιαννακάκη. Υστερα από παρέμβαση του υπουργού Δικαιοσύνης Χαράλαμπου Αθανασίου, άνοιξε και πάλι ο φάκελος. Για την υπόθεση είχε ασκηθεί παλαιότερα και ποινική δίωξη για αρπαγή ανηλίκων κατά συρροήν, αλλά η δικογραφία είχε τεθεί στο αρχείο αγνώστων δραστών. Η προϊσταμένη της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών Παναγιώτα Φάκου ανέσυρε τη δικογραφία από το αρχείο και παρήγγειλε τη διενέργεια συμπληρωματικής κύριας ανάκρισης.
Τι λένε οι εγγραφές
Τα στοιχεία του βιβλίου εισόδου - εξόδου του ιδρύματος «Αγία Βαρβάρα» που έχει στη διάθεσή της η «Κ» δείχνουν ότι έγιναν 663 εγγραφές παιδιών την περίοδο 1998-2002 και από αυτά εμφανίζονται να διέφυγαν 488. Αλλα 43 παραδόθηκαν σε άλλες παιδουπόλεις (Ωραιόκαστρο, Φλώρινα, Κρήτη, Ιωάννινα, Βόλο), 24 παραδόθηκαν στην Αστυνομία, 88 παρελήφθησαν ή δόθηκαν σε συγγενείς τους, 14 δεν τα παρέλαβε κανείς και για 5 δεν αναγράφεται η κατάληξή τους. Για ένα παιδί, τον Alexi L., αναφέρεται στο βιβλίο ότι «απήχθη από τον πατέρα του».
Και αυτοί οι αριθμοί δεν είναι απόλυτα σωστοί. Τουλάχιστον 47 ονόματα παιδιών εμφανίζονται από δύο έως και πέντε φορές στη λίστα, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Memeti M. Τα ίδια παιδιά το έσκαγαν από το ίδρυμα, επέστρεφαν μόνα τους για ένα πιάτο φαγητό και εξαφανίζονταν πάλι. Συχνά δήλωναν ψεύτικα ονόματα. Το μέγιστο διάστημα παραμονής παιδιού εκεί ήταν 74 ημέρες. Το ελάχιστο, λίγες ώρες. Ο Memeti M. εμφανίζεται σε διαφορετικές ημερομηνίες να μένει στο ίδρυμα μία ημέρα, μετά μηδέν ημέρες, μετά δύο.
