Ο ανέντιμος μεσολαβητής
Γιατί δεν πρέπει να δοθεί εμπιστοσύνη στις ειρηνευτικές προσπάθειες του Κατάρ
Bilal Y. Saab
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr/)
Για όποιον έχει παρακολουθήσει την εξωτερική πολιτική τού Κατάρ κατά την τελευταία δεκαετία ή είχε την ευκαιρία να διαβάσει το άρθρο 7 του συντάγματος της χώρας που ισχύει από το 2003 και το οποίο αναφέρει ρητά ότι η χώρα πρέπει να προσπαθήσει να είναι μια διεθνής ειρηνοποιός, οι πρόσφατες προσπάθειες της Ντόχα να μεσολαβήσει μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς δεν θα πρέπει να αποτελούν καμία έκπληξη.
Η διαμεσολάβηση υπήρξε η «εργαλειοθήκη» τής πρόσφατης εξωτερικής πολιτικής τού Κατάρ˙ Έκανε παρόμοιες διπλωματικές παρεμβάσεις στην Υεμένη το 2007 και το 2008, στον Λίβανο το 2008 και στο Σουδάν το 2009 και το 2010.
Το πολιτικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η τελευταία διπλωματική παρέμβαση του Κατάρ, εντούτοις, έχει αποκαλύψει τους κινδύνους που ενυπάρχουν στην ευρύτερη στρατηγική του. Η παρέμβαση της Ντόχα στην Γάζα έρχεται μέσα σε έναν θερμό πόλεμο δια πληρεξουσίων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και μια συνεχιζόμενη διαμάχη εντός ενός άνευ προηγουμένου πολωμένου Συμβουλίου Συνεργασίας τού Κόλπου (ΣΣΚ) (Gulf Cooperation Council, GCC) τού οποίου το Κατάρ είναι μέλος. Παρά το γεγονός ότι η εξωτερική πολιτική τού Κατάρ δεν έχει αλλάξει, δεν πρόκειται πλέον να είναι σε θέση να εμφανίζεται ως ουδέτερος κριτής.
Η Ντόχα κινητροδοτείται σαφώς από την πεποίθηση ότι, σε μια εποχή που η επιρροή των παραδοσιακών περιφερειακών δυνάμεων – η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία πάνω απ’ όλους - είναι πιθανόν να εξασθενεί, μπορεί να κερδίσει έδαφος ή ακόμα και να ξεπεράσει τους ομολόγους της. Στόχος τού Κατάρ έχει να υποστηρίξει και να χρηματοδοτήσει την άνοδο των πολιτικών Ισλαμιστών (συγκεκριμένα, την Μουσουλμανική Αδελφότητα και τις θυγατρικές της), την οποία θεωρεί ως την μεγαλύτερη και βαθύτερη πολιτική δύναμη της περιοχής, και έτσι να αυξήσει την επιρροή της. Η δημόσια στρατηγική της για την επίτευξη αυτού του στόχου ήταν να παρουσιάσει τον εαυτό της ως έναν ακούραστο διαμεσολαβητή στς πιο πιεστικές συγκρούσεις τής περιοχής.
Η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) έχουν σοβαρά προβλήματα με τις περιφερειακές πολιτικές σκοπιμότητες του Κατάρ. Αντί για έναν έντιμο διαμεσολαβητή, θεωρούν την Ντόχα έναν παρείσακτο που έχει την πρόθεση να υπονομεύσει το περιφερειακό στάτους κβο - και τα συμφέροντά τους στους τομείς τής πολιτικής και της ασφάλειας. Ο ηγέτης τού Κατάρ, σεΐχης Ταμίμ Μπιν Χαμάντ αλ Θάνι αντιλαμβάνεται ότι οι χώρες αυτές εκλαμβάνουν την Μουσουλμανική Αδελφότητα ως μια σημαντική πολιτική απειλή, και κάνουν ό, τι μπορούν για να την συντρίψουν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχει πάρει μέτρα για να εξασφαλίσει ότι το Κατάρ δεν είναι διπλωματικά απομονωμένο: Έχει συνεργαστεί με τον Τούρκο πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν˙ Έκανε την Ουάσιγκτον γνώστη των διπλωματικών σχεδίων του˙ Σταθεροποίησε τις σχέσεις με το Ιράν˙ Και βελτίωσε τις σχέσεις με το Ομάν. Επιπλέον, ο Θάνι, όπως και ο πατέρας του που προηγήθηκε από αυτόν ως κυβερνήτης τού Κατάρ, πιστεύει ότι οι πιθανές ανταμοιβές τής δυναμικής εξωτερικής πολιτικής του υπερτερούν των κινδύνων της αποξένωσης άλλων περιφερειακών παικτών.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που το Κατάρ έχει ασχοληθεί με την παλαιστινιακή πολιτική. Τον Οκτώβριο του 2006, μεσολάβησε μεταξύ της Χαμάς και της Φατάχ, ενώ ένα χρόνο αργότερα το Ριάντ επισκίασε την Ντόχα με το να μεσολαβήσει στην συμφωνία τής Μέκκας, η οποία σχημάτισε μια κυβέρνηση παλαιστινιακής ενότητας, αν και βραχύβια. Λίγο αφότου ξέσπασε ο συριακός εμφύλιος πόλεμος, ο Khalid Meshaal, ένας πολιτικός αρχηγός τής Χαμάς, αναχώρησε από την Δαμασκό, όπου είχε φιλοξενηθεί από την κυβέρνηση της Συρίας, και εγκαταστάθηκε στη Ντόχα. Από εκεί, υπό την καθοδήγηση της ηγεσίας τού Κατάρ, ο Μεσάαλ συνέχισε να συντονίζει τις πολιτικές και στρατιωτικές δραστηριότητες της ομάδας του στην Γάζα.
Αλλά τώρα, το Κατάρ επιδιώκει ανοιχτά να αναλάβει τον παραδοσιακό ρόλο τής Αιγύπτου ως μεσολαβητής μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών. Οι Αιγύπτιοι αξιωματούχοι υποπτεύονται ότι η Χαμάς απέρριψε το πρόσφατο σχέδιό τους περί κατάπαυσης του πυρός μόνο επειδή το Κατάρ ισχυρίστηκε ότι θα μπορούσε να επιτύχει μια καλύτερη συμφωνία. Η Χαμάς (και το Κατάρ) ισχυρίζονται τώρα ότι οποιαδήποτε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός πρέπει να περιλαμβάνει άρση των οικονομικών αποκλεισμών που επιβάλλονται από το Ισραήλ και την Αίγυπτο στην Λωρίδα τής Γάζας και την επιστροφή σε μια συνεννόηση που τερμάτισε τον προηγούμενο γύρο μαχών το 2012, η οποία υποσχόταν να σταματήσουν οι παλαιστινιακές επιθέσεις με ρουκέτες εναντίον τού νότιου Ισραήλ και να διευκολυνθούν οι συνοριακές διελεύσεις.
Ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι και ο αιγυπτιακός στρατός - οι οποίοι έχουν ήδη μια μνησικακία απέναντι στο Κατάρ επειδή χρηματοδοτούσε τον Mohammed Morsi, τον προηγούμενο πρόεδρο της Αιγύπτου - δεν θα παραδώσουν χωρίς μάχη τον φάκελο του παλαιστινιακού ζητήματος στην Ντόχα, ειδικά καθώς τα γεγονότα στην Γάζα, η οποία συνορεύει με την αιγυπτιακή επικράτεια του Σινά, επηρεάζουν άμεσα την ασφάλεια της Αιγύπτου. Αλλά η πολιτική μάχη τού Καΐρου θα περιπλακεί από το γεγονός ότι ο μισός αιγυπτιακός λαός υποστηρίζει την Μουσουλμανική Αδελφότητα, και ένα ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό συμπάσχει με τα δεινά τού παλαιστινιακού λαού και στηρίζει το άνοιγμα των αιγυπτιο-παλαιστινιακών συνόρων.
Αυτές οι εκτιμήσεις έχουν δέσει τα χέρια τού Σίσι, κάτι που εξηγεί γιατί είναι ζωτικής σημασίας η παρέμβαση της Σαουδικής Αραβίας στο Κατάρ για λογαριασμό τής Αιγύπτου. Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε ακριβώς τι διημείφθη όταν ο Θάνι συναντήθηκε με τον βασιλιά Αμπντάλα τής Σαουδικής Αραβίας στις 22 Ιουλίου στην Τζέντα, αν και την προηγούμενη φορά [1], πριν από μερικούς μήνες στο Ριάντ, η συνάντηση με τον Σαουδάραβα κυβερνήτη ήταν μια δυσάρεστη εμπειρία. Κατά την συνάντηση εκείνη, ο Θάνι επιπλήχθηκε και του δόθηκε εντολή να σταματήσει να παρέχει βοήθεια στους ριζοσπάστες ισλαμιστές στην Συρία και να διακόψει τους δεσμούς με την Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο και αλλού στην περιοχή. Από τότε, ο ρόλος τού Κατάρ στην Συρία έχει μειωθεί σε σύγκριση με εκείνον της Σαουδικής Αραβίας, παρ’ όλο που η πολιτική του για την Αίγυπτο και η υποστήριξη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας δεν έχουν αλλάξει καθόλου - και μπορεί ακόμη και να έχουν ενταθεί. (Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ειπώθηκε ότι δυνάμεις από τα Εμιράτα έκαναν έφοδο σε έναν πυρήνα των υπηρεσιών πληροφοριών τού Κατάρ που προσπαθούσε να ανασυντάξει την διαλυμένη ομάδα Al Islah, η οποία φέρεται να συνδέεται με την Μουσουλμανική Αδελφότητα).
Πηγές προσκείμενες στην κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας έχουν διαρρεύσει ότι η πιο πρόσφατη συνάντηση μεταξύ Θάνι και Αμπντάλα ήταν οτιδήποτε άλλο εκτός από εγκάρδια. Ο Αμπντάλα και η ομάδα εθνικής ασφάλειας του λέγεται ότι είπαν στο ηγέτη τού Κατάρ ότι τα σύνορα της χώρας του με την Σαουδική Αραβία κινδυνεύουν να κλείσουν και ότι η ιδιότητά του ως μέλους τής ΣΣΚ ήταν πιθανό να ανασταλεί πριν από την 35η ετήσια διάσκεψη κορυφής τού οργανισμού (που θα φιλοξενηθεί από την Ντόχα) φέτος, αν και αυτές οι φήμες αμφισβητήθηκαν στην συνέχεια σε ιδιωτικές συζητήσεις ανώτερων αξιωματούχων τού Κόλπου. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι συζήτησαν την Γάζα και ότι η Σαουδαραβική θέση είναι απίθανο να αλλάξει: Ο Αμπντάλα ανέκαθεν τόνιζε ότι όλοι οι δρόμοι γα την διαμεσολάβηση στην Γάζα πρέπει να περάσουν από το Κάιρο.
Ο Mehran Kamrava, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Georgetown, έχει εύστοχα περιγράψει το Κατάρ με την φράση «μικρό κράτος, μεγάλη πολιτική». Η Ντόχα αισθάνεται ότι ετούτη είναι η κατάλληλη στιγμή για να επεκτείνει την επιρροή της στην περιοχή, παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως έντιμο διαμεσολαβητή. Αλλά σε αντίθεση με το Ομάν, του οποίου το στυλ διαμεσολάβησης είναι αμερόληπτο και πολύ πιο χαμηλού προφίλ, το Κατάρ, όπως εκλαμβάνεται από τους αντιπάλους του, είναι κάθε άλλο παρά αμερόληπτο, πόσω μάλλον ένας επιτυχημένος ειρηνοποιός. Το Ριάντ και το Αμπού Ντάμπι πιστεύουν ακράδαντα ότι οι παρεμβάσεις τής Ντόχα στην Αίγυπτο, την Λιβύη και την Συρία έχουν σχεδιαστεί για να υποστηριχθούν πληρεξούσιοι ισλαμιστές και όχι για την επίλυση των συγκρούσεων με βιώσιμο τρόπο. Όμως, αυτό δύσκολα κάνει την Ντόχα μοναδική. Οι άλλες δυνάμεις τής Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανομένων τού Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας, έχουν κάνει τα ίδια για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ως εκ τούτου, το Κατάρ δεν θα πρέπει να εκπλαγεί από το γεγονός ότι άλλες χώρες τής περιοχής το αντιμετωπίζουν σαν έναν αντίπαλο ο οποίος διαγκωνίζεται για επιρροή, και όχι ως έναν μεσολαβητή ο οποίος είναι υπεράνω τής διαμάχης.
* Ο BILAL Y. SAAB είναι βασικός συνεργάτης για την Ασφάλεια στην Μέση Ανατολή στο Κέντρο Brent Scowcroft για την Διεθνή Ασφάλεια στο Atlantic Council.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141667/bilal-y-saab/the-dishonest...
Σύνδεσμοι:
[1] https://webmail.cfr.org/owa/redir.aspx?C=nJFTqiBYwkC-plnU5_TEcTHygU7SftE...
