Ενας ή πολλοί πολιτισμοί;
Τάκης Θεοδωρόπουλος
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Την περασμένη Κυριακή προσπάθησα να θίξω ορισμένες πτυχές του φαινομένου που έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε «πολυπολιτισμικότητα» – λέξη κάτι σαν σιδηρόδρομος, που από μόνη της δηλοί κάποια σχετική αδυναμία σύνθεσης.
Ορισμένοι αναγνώστες αντέδρασαν επειδή κατάλαβαν ότι το έγραψα για να υπερασπιστώ το φαινόμενο, άλλοι κατάλαβαν το ακριβώς αντίθετο. Κάποιος μάλιστα, ο οποίος προφανώς βλέπει πράγματα που οι υπόλοιποι, μεταξύ αυτών και εγώ, αδυνατούν να δουν, αναρωτήθηκε πώς μια εφημερίδα σαν την «Κ» φτάνει να δημοσιεύσει «ρατσιστικά» άρθρα. Μεγάλη κουβέντα, που λένε, η οποία αναδεικνύει του λόγου το αληθές, τη σχεδόν αυτόματη ένταξη του φαινομένου σε ένα ιδεολογικό πλαίσιο και την αντίστοιχη τοποθέτηση ανάλογα με την ιδεολογία του καθενός. Αν θέλεις να είσαι «προοδευτικός» οφείλεις να είσαι ανεπιφύλακτος θαυμαστής της πολυπολιτισμικότητας, αλλιώς, αν τολμήσεις να εκφέρεις απορίες ή επιφυλάξεις για τη λειτουργία της και για τη βιωσιμότητά της, τότε καταχωρίζεσαι αυτομάτως στη μακρά στρατιά των συντηρητικών, νεο- ή παλαιο-, κατά συνέπεια αντιδραστικών, κατά συνέπεια δεξιών ή ακροδεξιών, και όπερ έδει δείξαι. De gustibus et de coloribus non disputandum est. Στους καιρούς της ενιαίας σκέψης οφείλεις να προσαρμόζεσαι στην κυρίαρχη «γεύση» και να μην τολμάς να πεις καν πως δεν μπορούσες να υποφέρεις τον μακαρίτη Ρόμπιν Γουίλιαμς κι εκείνο το σοκολατάκι φουρέ του σινεμά, τον «Κύκλο των χαμένων ποιητών». Πολλώ μάλλον σε θέματα σοβαρά, για τα οποία οφείλουμε να συμβουλευόμεθα κοινωνιολόγους, όπως με συμβούλευσε άλλος αναγνώστης, ο οποίος προφανώς γνωρίζει από κοινωνιολογίες και άλλα παρόμοια. Αντε μετά να εξηγήσεις πως η «πολυπολιτισμικότητα», όπως και η «παγκοσμιοποίηση», δεν είναι ιδεολογίες, όπως ο μαρξισμός-σταλινισμός, αλλά συνθήκες τις οποίες οφείλεις να κατανοήσεις.
Ορισμένοι αναγνώστες αντέδρασαν επειδή κατάλαβαν ότι το έγραψα για να υπερασπιστώ το φαινόμενο, άλλοι κατάλαβαν το ακριβώς αντίθετο. Κάποιος μάλιστα, ο οποίος προφανώς βλέπει πράγματα που οι υπόλοιποι, μεταξύ αυτών και εγώ, αδυνατούν να δουν, αναρωτήθηκε πώς μια εφημερίδα σαν την «Κ» φτάνει να δημοσιεύσει «ρατσιστικά» άρθρα. Μεγάλη κουβέντα, που λένε, η οποία αναδεικνύει του λόγου το αληθές, τη σχεδόν αυτόματη ένταξη του φαινομένου σε ένα ιδεολογικό πλαίσιο και την αντίστοιχη τοποθέτηση ανάλογα με την ιδεολογία του καθενός. Αν θέλεις να είσαι «προοδευτικός» οφείλεις να είσαι ανεπιφύλακτος θαυμαστής της πολυπολιτισμικότητας, αλλιώς, αν τολμήσεις να εκφέρεις απορίες ή επιφυλάξεις για τη λειτουργία της και για τη βιωσιμότητά της, τότε καταχωρίζεσαι αυτομάτως στη μακρά στρατιά των συντηρητικών, νεο- ή παλαιο-, κατά συνέπεια αντιδραστικών, κατά συνέπεια δεξιών ή ακροδεξιών, και όπερ έδει δείξαι. De gustibus et de coloribus non disputandum est. Στους καιρούς της ενιαίας σκέψης οφείλεις να προσαρμόζεσαι στην κυρίαρχη «γεύση» και να μην τολμάς να πεις καν πως δεν μπορούσες να υποφέρεις τον μακαρίτη Ρόμπιν Γουίλιαμς κι εκείνο το σοκολατάκι φουρέ του σινεμά, τον «Κύκλο των χαμένων ποιητών». Πολλώ μάλλον σε θέματα σοβαρά, για τα οποία οφείλουμε να συμβουλευόμεθα κοινωνιολόγους, όπως με συμβούλευσε άλλος αναγνώστης, ο οποίος προφανώς γνωρίζει από κοινωνιολογίες και άλλα παρόμοια. Αντε μετά να εξηγήσεις πως η «πολυπολιτισμικότητα», όπως και η «παγκοσμιοποίηση», δεν είναι ιδεολογίες, όπως ο μαρξισμός-σταλινισμός, αλλά συνθήκες τις οποίες οφείλεις να κατανοήσεις.
Προσπάθησα να εξηγήσω τι πιστεύω πως δεν πάει καλά με τις λεγόμενες πολυπολιτισμικές κοινωνίες ευρωπαϊκού τύπου. Γιατί, ας πούμε, η ισλαμική τρομοκρατία, που βασίζεται στη θρησκευτική πίστη, βρίσκει γόνιμο έδαφος σε ανθρώπους που έχουν γεννηθεί, έχουν πάει σχολείο και έχουν μεγαλώσει σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία σαν την αγγλική; – αναφέρομαι στους βομβιστές του Λονδίνου το 2005. Πώς είναι δυνατόν στη Γαλλία, σε μια εκκοσμικευμένη κοινωνία, όπου η βλασφημία προς τα θεία δεν θεωρείται αδίκημα, να καταδικάζεται σε πρόστιμο η ακτιβίστρια Κριστίν Ταζέν διότι εξύβρισε το Ισλάμ; Να υπενθυμίσω πως για το ίδιο αδίκημα είχε αθωωθεί πριν από καμιά δεκαετία ο Μισέλ Ουελμπέκ. Σχηματοποιώντας κατ’ ανάγκη οφείλω να τονίσω κάτι που οι ιδεολόγοι της αριστεράς και της προόδου τείνουν να ξεχνούν, ή απλώς δεν τόλμησαν ποτέ να παραδεχθούν, το γεγονός δηλαδή ότι η έννοια της «πολυπολιτισμικότητας» είναι αμιγώς δυτική έννοια και ότι για να μπορέσει να την αντιληφθεί κάποιος, οφείλει να δεχθεί ορισμένες βασικές αρχές του δυτικού πολιτισμού, όπως ότι οι νόμοι ψηφίζονται στο Κοινοβούλιο και δεν υπάρχουν στις σουράτες του Κορανίου, για παράδειγμα. Η συνθήκη της πολυπολιτισμικότητας, για να λειτουργήσει, δεν φτάνει να γίνει αποδεκτή από τον ψηφοφόρο του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία, για παράδειγμα. Πρέπει να τη δεχθεί και ο μουσουλμάνος μετανάστης. Αλλιώς είμαστε σαν τον Γλέζο στις Βρυξέλλες, χανόμαστε στη μετάφραση, όπως ο κάτοικος του Κεραμεικού που βλέπει τους Πακιστανούς να σφάζουν το κοτόπουλο του μεσημεριανού τους στο απέναντι μπαλκόνι. Αυτό, ας το πάρουμε απόφαση, δεν είναι βιώσιμο. Για να οργανώσεις κοινωνία, δεν φτάνει η ανοχή στο διαφορετικό. Πρέπει να υπάρχει ένα κοινό σύστημα αναφοράς και αξιών. Και αυτό δεν έχουν καταφέρει να οργανώσουν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Είναι πολυπολιτισμική η ελληνική κοινωνία. Στο περίπου, όπως όλα γίνονται στο περίπου. Εχει πολλούς μετανάστες, ναι, ορισμένοι μπορούν να ενταχθούν, σίγουρα, άλλοι δεν θέλουν ή δεν μπορούν, έχει μια διοίκηση της οποίας η ικανότητα να δημιουργεί αίσθημα μειονότητας ακόμη και στους Ελληνες πολίτες είναι εκπληκτική, πόσω μάλλον στον Πακιστανό, κατά συνέπεια δεν θα την έλεγες κανονικά πολυπολιτισμική. Θα μου πείτε, τι είναι κανονικό σ’ αυτόν τον τόπο; Μας λείπουν και οι ιστορικές καταβολές, δεδομένου ότι η θεωρία της «πολυπολιτισμικότητας» οργανώθηκε ως αντίδοτο στις ενοχές της αποικιοκρατίας. Εκτός αυτού, το ελληνικό κράτος έχει επίσημη θρησκεία, οι ιερείς είναι δημόσιοι υπάλληλοι, ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να δεχθούν ότι μπορούν επισήμως να υπάρξουν άλλες ομολογίες όχι μόνον πέραν της χριστιανικής, αλλά και πέραν της ορθόδοξης. Θέλουμε να οργανώσουμε τους όρους μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας; Εχουμε την πολυτέλεια να συνεχίσουμε να αρνούμαστε την κατασκευή τεμένους στην Αθήνα και να αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα της βίαιης μετανάστευσης απλώς ως ένα ανθρωπιστικό ζήτημα που απασχολεί τους λιμενικούς στα θαλάσσια σύνορά μας;
Ας μην κοροϊδευόμαστε. Το πρόβλημα της μετανάστευσης, όσο περνούν τα χρόνια, συγκεκριμενοποιείται σε πρόβλημα με το Ισλάμ. Τα σύνορα δεν είναι τόσο μακριά, ο κ. Ερντογάν οργανώνει τον εξισλαμισμό της γείτονος, οι σουνίτες του Χαλιφάτου ξεσηκώνουν τη Μέση Ανατολή και δεν έγινε καμία διαδήλωση, σε καμιά ευρωπαϊκή πρωτεύουσα για τη σφαγή των χριστιανών στη Μοσούλη, λες και αυτοί είχαν λιγότερα δικαιώματα στη ζωή από τα παιδιά στη Γάζα. Ούτε άκουσα τους περίφημους μετριοπαθείς μουσουλμάνους να αντιδρούν. Αυτοί στόμα έχουν και μιλιά δεν έχουν. Σίγουρα η απάντηση στο πρόβλημα δεν είναι ούτε η φοβική στάση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, όχι σε όλα, ούτε η απάθεια της αριστεράς, «μα άνθρωποι είναι, έχουν κι αυτοί τα έθιμά τους...». Πολυπολιτισμός, πολλοί πολιτισμοί, ή μήπως ένας πολιτισμός που προσπαθεί να κατανοήσει τους υπόλοιπους και έτσι αρδεύεται και ο ίδιος; Προσωπικά είμαι με το τελευταίο.
Και θα παραμείνω τουλάχιστον ώς τις αρχές Σεπτεμβρίου, οπότε και το επόμενο ραντεβού μας όπως έγραφαν κάποτε οι κινηματογράφοι.
