Η γυναίκα που έδωσε άλλο χρώμα στον αθλητισμό
ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ ΣΠΑΝΕΑ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Ολοι οι φίλοι του στίβου γνωρίζουν τον Τζέσε Οουενς. Πόσοι, όμως, ξέρουν την Αλις Μαρί Κόουτσμαν; Πρόκειται για την πρώτη μαύρη γυναίκα που κατέκτησε χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο.
Το 1936 έγραψε ιστορία ο Τζέσε Οουενς και 12 χρόνια μετά ήταν η σειρά της Κόουτσμαν να επαναλάβει ότι ο αθλητισμός δεν έχει χρώμα και να... ανοίξει τον δρόμο σε εκατοντάδες μαύρες αθλήτριες.
Η Αλις Μαρί Κόουτσμαν γεννήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 1923 στο Ολμπανι της Τζόρτζια. Τόσο αυτή όσο και τα εννέα αδέλφια της αλλά και όσοι είχαν το ίδιο με αυτούς χρώμα βίωναν αποκλεισμό από τον δημόσιο αθλητισμό αλλά και την εκπαίδευση. Η Αλις ήταν μικρή για να στενοχωρηθεί από αυτόν τον διαχωρισμό. Καθημερινά, όπως όλα τα παιδιά, έτρεχε, έκανε άλματα και ζούσε ανέμελα παιδικά χρόνια. Οταν πήγαινε βόλτα με την προγιαγιά της, η ηλικιωμένη κυρία δυσκολευόταν να συντονίσει το βήμα της με τη μικρή, διότι η Αλις προχωρούσε με άλματα. Μπορεί στα πόδια να μη φορούσε παπούτσια, γιατί οι γονείς της δεν είχαν χρήματα για να της αγοράσουν, όμως αυτό δεν της έκανε εντύπωση. Εξάλλου, δεν ήταν και το μοναδικό παιδί χωρίς παπούτσια.
Το μόνο που τη στενοχωρούσε ήταν ότι δεν την άφηναν να τρέξει μέσα στους ωραίους χώρους όπου γυμνάζονταν τα λευκά παιδιά. «Αναγκαζόμουν να τρέχω πάνω-κάτω σε χωμάτινους και λασπωμένους δρόμους. Ετρεχα σε χωράφια όπου υπήρχε πολύ γρασίδι και καθόλου αγωνιστικός χώρος», θα πει ύστερα από πολλά χρόνια σε συνέντευξή της.
Το ταλέντο της Αλις στον αθλητισμό είχε φανεί από την προσχολική ηλικία. Οι γονείς της δεν ήταν ενθουσιασμένοι από τα ενδιαφέροντα της κόρης τους. Για την κοινωνική τους τάξη ήταν αδιανόητο να ασχολείται ένα κορίτσι με τα σπορ. Εκτός από την ενασχόλησή της με τον στίβο, η μικρή έπαιζε σόφτμπολ και μπέιζμπολ με τα αγόρια και αυτό νευρίαζε τον πατέρα της. Μάλιστα, δεν ήταν λίγες οι φορές που ο κ. Κόουτσμαν προσπαθούσε με ξύλο να συνετίσει τη μικρή. Η ίδια αδιαφορούσε και έφτιαχνε ξύλινα εμπόδια για να επιδίδεται στα αγαπημένα της άλματα.
Στην πέμπτη δημοτικού, η Αλις βρήκε τον πρώτο σύμμαχό της στο πρόσωπο του δασκάλου της, ενώ μαζί του συμφώνησε και η θεία της Κάρι Σπράι. Πολλές φορές, όμως, και η ίδια η αθλήτρια αμφέβαλλε για τις επιλογές της. Σκεφτόταν ότι θα ήταν πιο εύκολο να κάνει καριέρα ως μουσικός ή ως χορεύτρια και είχε για ινδάλματα τον σαξοφωνίστα Κόουλμαν Χόκινς και τη Σίρλεϊ Τεμπλ. Ακόμη δεν είχε λάμψει το αστέρι του Τζέσε Οουενς.
Στην πρώτη γυμνασίου περνούσε πάνω από τα 1,50 μ. στο άλμα εις ύψος. Γρήγορα συνέτριψε τα ρεκόρ για τις κορασίδες και τις νεάνιδες. Οι επιδόσεις της τράβηξαν την προσοχή του προπονητή των αγοριών Χάρι Λας, ο οποίος βοήθησε να αναπτυχθεί το ταλέντο της και ενθάρρυνε τα όνειρά της. Ηταν η εποχή που ολόκληρη η υφήλιος μιλούσε για τον Τζέσε Οουενς. Η Αλις απέκτησε νέο ίνδαλμα αλλά και στόχο.
Σε ηλικία μόλις 16 ετών πήρε υποτροφία για το ινστιτούτο Τάσκετζι στην Αλαμπάμα. Λίγο πριν από την έναρξη των μαθημάτων, αγωνίστηκε στο εθνικό σχολικό πρωτάθλημα και πέτυχε νέο ρεκόρ στο άλμα, όχι μόνο στη δική της ηλικιακή κατηγορία αλλά και στη μεγαλύτερη. «Ο μπαμπάς μου δεν ήθελε να πάω στο Τάσκετζι, ούτε Βόρεια για το εθνικό πρωτάθλημα. Πίστευε ότι ήταν πολύ επικίνδυνο. Η ζωή για τους Αφροαμερικανούς ήταν διαφορετική εκείνο τον καιρό. Οταν, όμως, τους έδειξα το μετάλλιο, τόσο εκείνος όσο και η μαμά μου είπαν ότι είναι υπερήφανοι για εμένα», είχε πει σε συνέντευξη.
Η εκπλήρωση των ονείρων της
Οι επιδόσεις της Αλις Μαρί Κόουτσμαν την έφεραν ως φαβορί για τη συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1940 αλλά ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν επέτρεψε να γίνουν. Ετσι, η νεαρή αθλήτρια επικέντρωσε την προσοχή της σε κολεγιακούς και εθνικούς αγώνες. Κατέκτησε εθνικά πρωταθλήματα στα 50, στα 100, στα 4x100 μ. και, φυσικά, στο άλμα εις ύψος.
«Το 1940 και το 1944 δεν διεξήχθησαν Ολυμπιακοί Αγώνες. Είμαι σίγουρη ότι τουλάχιστον το 1944 θα είχα νικήσει. Βρισκόμουν σε αθλητική κορύφωση», θα πει ύστερα από αρκετά χρόνια σε συνέντευξή της. Η Αλις Μαρί Κόουτσμαν πήρε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1948 (Λονδίνο). Ηταν η πρώτη φορά στη ζωή της που έμεινε στον ίδιο χώρο με λευκούς ανθρώπους. «Οι στιγμές που έζησα στο Ολυμπιακό Χωριό ήταν υπέροχες. Υπήρχαν τόσοι άνθρωποι από διαφορετικές χώρες και ο καθένας μετέφερε εκεί ένα κομμάτι της χώρας του. Τραγουδούσαν και χόρευαν», δήλωσε το 1996.
Στην πρώτη της προσπάθεια, η Αλις πέρασε πάνω από το 1,68 και πέτυχε ολυμπιακό και αμερικανικό ρεκόρ. Το ίδιο ύψος υπερέβη και η Βρετανίδα Ντόροθι Τάιλερ αλλά το χρυσό μετάλλιο κατέκτησε η Κόουτσμαν γιατί ήταν η πρώτη που πέτυχε την επίδοση. «Πρόκειται για μία στιγμή που δε θα ξεχάσω σε όλη τη ζωή μου. Γύρισα και είδα τον πίνακα που έγραφε “Α. Κόουτσμαν (ΗΠΑ), 1η θέση”. Ετσι, προχώρησα ανέβηκα στο βάθρο και άρχισαν να παίζουν τον εθνικό ύμνο. Ηταν υπέροχο να τον ακούς από αυτήν τη θέση», τόνισε, αργότερα, σε συνέντευξή της.
Ο βασιλιάς Γεώργιος ο 6ος φόρεσε στον λαιμό της Κόουτσμαν το χρυσό μετάλλιο και ύστερα την προσκάλεσε στη θαλαμηγό του. Η μαύρη κοπέλα από το Ολμπανι της Τζόρτζια έζησε στο Λονδίνο στιγμές που δεν είχαν θέση ούτε στα πιο τρελά της όνειρα.
Παρέμεινε ανοιχτή η πληγή των φυλετικών διακρίσεων
Η επιστροφή της Αλις Μαρί Κόουτσμαν στην Αμερική έγινε με τις τιμές που αρμόζουν σε μία χρυσή ολυμπιονίκη. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν την υποδέχτηκε στον Λευκό Οίκο και, όταν επέστρεψε στην πόλη της, προς τιμήν της, υπήρχε μηχανοκίνητη πομπή 280 χλμ., από την Ατλάντα μέχρι το Ολμπάνι. Οταν επέστρεψε στον Νότο όμως, βρέθηκε αντιμέτωπη με τη σκληρή πραγματικότητα: αυτή των φυλετικών διακρίσεων.
Στο δημοτικό αμφιθέατρο όπου έγινε η δεξίωση για να τιμηθεί η ολυμπιονίκης, οι μαύροι κάθονταν χωριστά από τους λευκούς και ο δήμαρχος της πόλης, παρόλο που κάθισε μαζί με την αθλήτρια στη σκηνή, δεν της έσφιξε το χέρι. Το τιμώμενο πρόσωπο της εκδήλωσης δεν είχε δικαίωμα να μιλήσει ούτε να βγει από την κεντρική είσοδο, διότι οι μαύροι έβγαιναν από το πλάι. «Να γυρίζεις πίσω στην ίδια σου τη χώρα, στην ίδια σου την πολιτεία και στην ίδια σου την πόλη και να μη σου σφίγγει το χέρι ο δήμαρχος; Δεν ήταν ωραία αίσθηση», θα δηλώσει αργότερα.
Ακόμη και οι λευκοί θαυμαστές της απέφευγαν να της εκφράζουν τον θαυμασμό τους δημόσια. Σε πάρτι που έγινε στο σπίτι του νονού της, δέχθηκε πολλά δώρα και άνθη αλλά κάποια από τα πακέτα δεν είχαν ούτε κάρτες ούτε όνομα. Η Κόουτσμαν δήλωσε ότι προέρχονταν από λευκούς: «Δεν ήθελαν να ξέρει ο κόσμος ότι στέλνουν λουλούδια σε μία μαύρη».
Η Αλις μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1948 αποχώρησε από τους στίβους. Εγινε δασκάλα και προπονήτρια. Ο χωρισμός με τον αγαπημένο της την πλήγωσε. Παντρεύτηκε έναν άντρα που δεν αγαπούσε και μετά ήρθαν και τα οικονομικά προβλήματα. Εργάστηκε σε σπίτια ως οικονόμος αλλά στις αρχές του 1990 η ζωή της άλλαξε. Παντρεύτηκε τον πρώτο αρραβωνιαστικό της και άρχισε πάλι να διδάσκει. Εφυγε από τη ζωή πριν από λίγες ημέρες, στις 14 Ιουλίου.
