Στρατέγκο και ρεαλπολιτίκ
Αλέξης Παπαχελάς
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Πολλοί ήταν εκείνοι που βιάστηκαν να πανηγυρίσουν το... τέλος της Ιστορίας μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου.
Ηταν βέβαιοι, βλέπετε, ότι θα επικρατούσε παγκοσμίως ένα νέο μεταμοντέρνο σύστημα διακυβέρνησης και πως θα εξαλείφονταν με κάποιο μαγικό τρόπο όλες οι εστίες συγκρούσεων και αποσταθεροποίησης. Μόνο αυτό δεν συνέβη τελικά. Οταν παρακολουθείς την εξέλιξη της Ιστορίας έχεις την αίσθηση ότι κυλάει προς τα πίσω με έναν παράδοξο τρόπο. Οι θρησκευτικές και φυλετικές διενέξεις, που θεωρούσαν κάποιοι ότι θα είναι πλέον «πασέ» και δεν θα διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο, παρά μόνο σε μερικές εντελώς περιφερειακές χώρες, παίζουν πάλι πρωταγωνιστικό ρόλο σε κρίσιμες περιοχές του πλανήτη. Η Αμερική μοιάζει αμήχανη και άβουλη μπροστά σε ένα νέο περίπλοκο παζλ, μέσα στο οποίο δεν ξέρει με ποιον να συμμαχήσει και ποιον να συγκρουσθεί. Η Ιστορία θα είναι πολύ σκληρή με τον υιό Μπους, τον άνθρωπο που ξόδεψε πολύτιμο και αναντικατάστατο στρατηγικό κεφάλαιο όταν αποφάσισε να εισβάλει στο Ιράκ. Ο κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος της ρεαλπολιτίκ, ο πατέρας του, δέχθηκε οξύτατη κριτική γιατί δεν έφτασε ποτέ στη Βαγδάτη, μετά τον πόλεμο στο Κουβέιτ. Ηξερε, όμως, ότι ο απεχθής Σαντάμ Χουσεΐν και το καθεστώς του κρατούσαν, με απάνθρωπο βεβαίως τρόπο, ενιαίο ένα κράτος με ζωτικό ρόλο στην περιοχή. Ο υιός Μπους πίστευε πάλι ότι οι Αμερικανοί θα γίνονταν δεκτοί με σημαιάκια με την αστερόεσσα και πως το Ιράκ θα γινόταν κάτι σαν το Πουέρτο Ρίκο. Το μοιραίο λάθος του οδήγησε σε όσα βλέπουμε σήμερα...
Ηταν βέβαιοι, βλέπετε, ότι θα επικρατούσε παγκοσμίως ένα νέο μεταμοντέρνο σύστημα διακυβέρνησης και πως θα εξαλείφονταν με κάποιο μαγικό τρόπο όλες οι εστίες συγκρούσεων και αποσταθεροποίησης. Μόνο αυτό δεν συνέβη τελικά. Οταν παρακολουθείς την εξέλιξη της Ιστορίας έχεις την αίσθηση ότι κυλάει προς τα πίσω με έναν παράδοξο τρόπο. Οι θρησκευτικές και φυλετικές διενέξεις, που θεωρούσαν κάποιοι ότι θα είναι πλέον «πασέ» και δεν θα διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο, παρά μόνο σε μερικές εντελώς περιφερειακές χώρες, παίζουν πάλι πρωταγωνιστικό ρόλο σε κρίσιμες περιοχές του πλανήτη. Η Αμερική μοιάζει αμήχανη και άβουλη μπροστά σε ένα νέο περίπλοκο παζλ, μέσα στο οποίο δεν ξέρει με ποιον να συμμαχήσει και ποιον να συγκρουσθεί. Η Ιστορία θα είναι πολύ σκληρή με τον υιό Μπους, τον άνθρωπο που ξόδεψε πολύτιμο και αναντικατάστατο στρατηγικό κεφάλαιο όταν αποφάσισε να εισβάλει στο Ιράκ. Ο κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος της ρεαλπολιτίκ, ο πατέρας του, δέχθηκε οξύτατη κριτική γιατί δεν έφτασε ποτέ στη Βαγδάτη, μετά τον πόλεμο στο Κουβέιτ. Ηξερε, όμως, ότι ο απεχθής Σαντάμ Χουσεΐν και το καθεστώς του κρατούσαν, με απάνθρωπο βεβαίως τρόπο, ενιαίο ένα κράτος με ζωτικό ρόλο στην περιοχή. Ο υιός Μπους πίστευε πάλι ότι οι Αμερικανοί θα γίνονταν δεκτοί με σημαιάκια με την αστερόεσσα και πως το Ιράκ θα γινόταν κάτι σαν το Πουέρτο Ρίκο. Το μοιραίο λάθος του οδήγησε σε όσα βλέπουμε σήμερα...
Την ελαφρότητα και την έλλειψη κρίσης του ζήλεψαν όμως και Ευρωπαίοι ηγέτες, οι οποίοι επενέβησαν στη Λιβύη και τη Συρία χωρίς να έχουν ιδέα ποιος ήταν ο στρατηγικός τους στόχος και ποιο το σχέδιο απεμπλοκής τους. Στο τέλος ήλθαν και οι Ευρωπαίοι «ιέρακες» που έσπρωξαν την Ουκρανία σε μια μεγάλη περιπέτεια, την οποία εκμεταλλεύθηκε με ωμότητα και κλασικό τυχοδιωκτισμό ο Πούτιν. Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια ιδιαιτέρως ανησυχητική κατάσταση. Από την Ουκρανία έως τη Λιβύη έχει δημιουργηθεί μια τεράστια ζώνη χάους και υψηλού ρίσκου. Κανείς δεν ξέρει ποιος κάνει κουμάντο σήμερα, ποιος θα κάνει αύριο, τι είδους συμβατικά και μη όπλα μπορεί να διακινούνται μέσα σε αυτήν τη ζώνη, τι είδους τρομοκρατία θα γεννηθεί από τις εστίες σύγκρουσης, ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στην παράνομη μετανάστευση προς την Ευρώπη. Η Ε.Ε. δεν ξέρει και δεν μπορεί να παίξει το γεωπολιτικό παιχνίδι. Είναι όμως και όμηρος των πολλών διαφορετικών «βαριδίων» που την έχουν καθηλώσει σε μία σχετική παρακμή. Οι ΗΠΑ χάνουν δύναμη και προσπαθούν να διαχειρισθούν και αυτές μία περίοδο νομοτελειακής απώλειας ισχύος. Η Ρωσία παίζει σκληρά, αλλά γρήγορα θα βρεθεί αντιμέτωπη με την αδυσώπητη πραγματικότητα των εσωτερικών οικονομικών της αδυναμιών. Μέσα σε αυτό το σκηνικό η μόνη μεγάλη δύναμη που μοιάζει να κερδίζει έδαφος είναι η Κίνα, παρά τα εσωτερικά της προβλήματα.
Τι θα σημάνουν όλα αυτά για την Ελλάδα; Είναι πολύ αφελές και ενδεχομένως κουτό να βιαστεί κανείς να βγάλει συμπεράσματα. Μερικοί βιάζονται και... την πατάνε, μπερδεύουν το τι θα ήθελαν με το τι είναι εφικτό. Αρχικώς ονειρεύτηκαν μία συμμαχία με την Ουάσιγκτον εναντίον των Γερμανών. Μετά μία συμμαχία με τη Μόσχα εναντίον των υπολοίπων. Και τελευταία μία συμμαχία με το Πεκίνο εναντίον του Βερολίνου. Και μετά ξύπνησαν και κατάλαβαν ότι άλλο το ΣΤΡΑΤΕΓΚΟ και άλλο η εξωτερική πολιτική που θέλει σύνεση, υπομονή και ψυχραιμία. Η Ελλάδα μεγάλωσε, άλλωστε, γιατί είχε πάντοτε την τύχη, με σπάνιες εξαιρέσεις, να διαθέτει ηγέτες που διάβαζαν σωστά την παγκόσμια συγκυρία και επέλεγαν τις ορθές συμμαχίες. Αυτό θα χρειασθεί να κάνει ξανά όταν ξεκαθαρίσει το σημερινό σκηνικό γύρω μας. Μέχρι τότε ας αφήσουμε τις προβλέψεις και τους σχεδιασμούς στις καφετζούδες της γεωπολιτικής...
