Xρώμα, ανισότητες και δικαιοσύνη
Κατερίνα Σώκου
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Οι διαδηλώσεις και τα επεισόδια συνεχίζονται εδώ και εννέα ημέρες στο Φέργκιουσον του Μιζούρι. Οι πυροβολισμοί και οι συλλήψεις, οι εμπρησμοί και το πλιάτσικο στα καταστήματα, οι ολονύχτιες οδομαχίες με μολότοφ και δακρυγόνα παραπέμπουν σε ακραία ένταση. Θυμίζουν, λόγω και της αιτίας που τα πυροδότησε – ο θάνατος του νεαρού Μάικλ Μπράουν από έναν αστυνομικό, τον Δεκέμβριο του 2008, όταν η δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου προκάλεσε πρωτοφανείς ταραχές στην Αθήνα.
Υπάρχουν κάποια ιδιαίτερα αμερικανικά χαρακτηριστικά στην ιστορία: οι καταστηματάρχες που προσπαθούν να διαφυλάξουν την περιουσία τους είναι οπλισμένοι, ο κυβερνήτης της πολιτείας κάλεσε την εθνοφυλακή, ενώ το Σαββατοκύριακο επιβλήθηκε απαγόρευση κυκλοφορίας. Και βέβαια, το φυλετικό ζήτημα: δεν είναι μόνο ότι ένας αστυνομικός σκότωσε έναν έφηβο, αλλά ότι ο μεν είναι λευκός και ο δε μαύρος.
Πρόκειται για επαναλαμβανόμενο μοτίβο, κάτι που κάνει την αφροαμερικανική κοινότητα να μιλάει για βιαιότητα, ακόμη και ρατσιστικά αντανακλαστικά, της αστυνομίας. «Αισθάνομαι σαν να έχουμε γυρίσει πίσω στον χρόνο», είπε ένας νεαρός διαδηλωτής στο Φέργκιουσον, ενώ ένας μεγαλύτερος δήλωσε ότι «έχω κουραστεί να είμαι αηδιασμένος». Οπως σπεύδουν να επισημάνουν αναλυτές, η Αμερική δεν έχει γυρίσει ξαφνικά στη δεκαετία του εξήντα. Η χώρα έχει πλέον μαύρο πρόεδρο, μαύρο υπουργό Δικαιοσύνης και, τελευταία, μαύρο υπεύθυνο για την επαναφορά της τάξης στο Φέργκιουσον – η κατακραυγή που προκάλεσαν οι αρχικοί χειρισμοί της αστυνομίας επέφεραν αλλαγές προσώπων.
Κάποιοι διαδηλωτές, ωστόσο, τονίζουν ότι δεν είναι ζήτημα μαύρου κι άσπρου: «Μπορεί να ξεκινάει με τον Μάικλ Μπράουν, αλλά πηγαίνει πολύ πέρα από αυτό», σε θέματα εξουσίας και κοινωνικής δικαιοσύνης. Η στάση της αστυνομίας βρίσκεται στο μικροσκόπιο. Το ίδιο και η απογοήτευση και η έλλειψη προτύπων, που ωθούν τους νέους σε παραβατικές συμπεριφορές. Ο αρθρογράφος των New York Times Τσαρλς Μπλόου εκτιμά ότι «η απογοήτευση και ο θυμός στο Φέργκιουσον δεν είναι μόνο για την πράξη της υποτιθέμενης αδικίας, αλλά για το αρτηριοσκληρωτικό σύστημα της ανισότητας – οικονομικής, εκπαιδευτικής και δικαστικής, η οποία σε μεγάλο βαθμό καθορίζεται στη βάση φυλετικών γραμμών».
Ακόμη και όσοι Αφροαμερικανοί ανήκουν στους προνομιούχους διαισθάνονται την έστω και υποσυνείδητη προκατάληψη της αστυνομίας έναντι των μαύρων, κάτι που υποστηρίζεται και από στοιχεία. Οι έγχρωμοι παραβάτες τείνουν να τιμωρούνται περισσότερο από τους λευκούς για ίδια αδικήματα. Μιλώντας στο CNN, ο Αφροαμερικανός Μπλόου είπε ότι έχει συμβουλέψει το παιδί του πώς να μιλά στους αστυνομικούς ώστε να αποφύγει τη μοίρα του Μάικλ Μπράουν.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα απέφυγε να λάβει θέση ή να εστιάσει στη φυλετική διάσταση των ταραχών, ώστε να μην επηρεάσει την έρευνα. Εστειλε ωστόσο στο Φέργκιουσον τον υπουργό Δικαιοσύνης Ερικ Χόλντερ, σε μια συμβολική κίνηση που έχει στόχο να πείσει ότι θα απονεμηθεί δικαιοσύνη. Ο κ. Χόλντερ έχει ξεκινήσει μια ανεξάρτητη ομοσπονδιακή έρευνα για το θέμα, καθώς οι χειρισμοί της τοπικής αστυνομίας δημιουργούν αμφιβολίες για τη διαφάνεια και την αντικειμενικότητα της έρευνας. Παράλληλα, ο κ. Ομπάμα τόνισε την ανάγκη καθοδήγησης των νεαρών μαύρων, οι οποίοι συχνά προέρχονται από μονογονεϊκές οικογένειες, αναφερόμενος στο πρόγραμμα «my brother’s keeper». Στο Φέργκιουσον, μέσα σε είκοσι πέντε χρόνια, η περιοχή έχει αλλάξει από κατά τα τρία τέταρτα «λευκή» σε κατά πλειοψηφία «μαύρη», χωρίς αυτό να αντανακλάται στη σύνθεση των τοπικών αρχών που εξακολουθούν να ελέγχονται από τους λευκούς. Μια πολυφυλετική πόλη με σχετικά χαμηλή βίαιη εγκληματικότητα αλλά υψηλότερη από τον μέσο όρο μικροπαραβατικότητα, το Φέργκιουσον είναι, όπως το θέτει ένας πρώην κάτοικος της περιοχής, ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης του Στάνφορντ Τζόναθαν Ρόντερ, «το σημείο μηδέν» για τη μείωση των φυλετικών διαχωρισμών στις ΗΠΑ. «Γι’ αυτούς που επιθυμούν τη διατήρηση βιώσιμων πολυφυλετικών γειτονιών, τα χαμηλά μεσοαστικά σπίτια προαστίων όπως το Φέργκιουσον είναι ό,τι καλύτερο υπάρχει στις ΗΠΑ», γράφει. Οι ταραχές εκεί διαμηνύουν ότι δεν υπάρχει κοινωνική ειρήνη χωρίς εμπιστοσύνη στους θεσμούς και συμμετοχή στην πολιτική διαδικασία.
