Ο όχι ακριβώς πρόεδρος της Τουρκίας
Ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς και η εξέλιξη της τουρκικής πολιτικής
Elmira Bayrasli
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Σε μια εκλογική αναμέτρηση, το να κερδίζει κάποιος την τρίτη θέση σπάνια είναι αιτία για γιορτή. Αλλά ήταν για τον Σελαχατίν Ντεμιρτάς, τον χαρισματικό και φωτογενή 41χρονο πολιτικό, ο οποίος κατέβηκε στις προεδρικές εκλογές τής Τουρκίας στις 10 Αυγούστου. Σχεδόν το 10% των Τούρκων ψηφοφόρων ψήφισαν τον Ντεμιρτάς, έναν Κούρδο.
Οι Κούρδοι είναι η μεγαλύτερη εθνοτική μειονότητα της Τουρκίας και βρίσκονται κυρίως στο νοτιοανατολικό τμήμα τής χώρας. Έχουν αγωνιστεί από τα τέλη τού 20ου αιώνα απέναντι στην τουρκική πλειοψηφία για αυξημένη αυτονομία και πολιτιστικά και γλωσσικά δικαιώματα. Ορισμένοι έκαναν έκκληση για ένα ξεχωριστό κουρδικό κράτος. Άλλοι πολέμησαν γι’ αυτό: Στις αρχές τής δεκαετίας τού 1980, ένας πλήθος Κούρδων σχημάτισαν μια μαρξιστική αντάρτικη δύναμη που ονομάζεται Κουρδικό Εργατικό Κόμμα, ευρύτερα γνωστό ως PKK. Από τότε, το χαρακτηρισμένο ως τρομοκρατική ομάδα PPK και ο τουρκικός στρατός έχουν πολεμήσει έναν βάναυσο πόλεμο, στον οποίο έχουν σκοτωθεί περισσότεροι από 40.000 άνθρωποι.
Παρά το γεγονός ότι οι Κούρδοι κατά την τελευταία δεκαετία έχουν εξασφαλίσει αυξημένα δικαιώματα και νομική προστασία, οι προσπάθειες για να βρεθεί μια μόνιμη λύση στην λεγόμενη κουρδική σύγκρουση δεν έχουν καταλήξει πουθενά. Η υποψηφιότητα του Ντεμιρτάς προσφέρει μια ευκαιρία να αλλάξουν όλα αυτά. «Θέλουμε η ειρήνη να γίνει γρήγορα διαρκής», επανέλαβε ο Ντεμιρτάς σε πλήθη οπαδών του σε σειρά προεκλογικών συγκεντρώσεων. «Οι προεδρικές εκλογές είναι μια ευκαιρία να σπάσει η ένταση».
Τα λόγια τού Demirtas δεν ήταν κούφια. Ως υποψήφιος, πρόσφερε στους Κούρδους μια ευκαιρία πρόσβασης στην πολιτική δύναμη και στην συμμετοχή σε ευρύτερα ζητήματα όπως η εκπαίδευση, η εξωτερική πολιτική, η υγειονομική περίθαλψη και οι θέσεις εργασίας. Έδωσε επίσης στο κουρδικό κόμμα του, το Δημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα (HDP), μια ευκαιρία να προχωρήσει πέρα από την εθνοτική πολιτική και να προσεγγίσει το κύριο σώμα των Τούρκων ψηφοφόρων. Στην προεκλογική εκστρατεία, για παράδειγμα, ο Ντεμιρτάς απέφευγε την εθνικά φορτισμένη ρητορική υπέρ των Κούρδων, και απέρριψε ευθέως την ιδέα τής κουρδικής απόσχισης. Αντ’ αυτού, εστίασε στην ανάγκη να μειωθεί το μέγεθος της κυβέρνησης, να παρέχονται σε όλους τους Τούρκους πολίτες περισσότερο ατομικά δικαιώματα και να δοθεί ένα τέλος στην πόλωση. Ο Ντεμιρτάς είπε επίσης ότι ήθελε να βάλει τέλος στις διακρίσεις και να ενισχύσει τα δικαιώματα των γυναικών, των μειονοτήτων και των ομοφυλόφιλων.
Πάνω απ’ όλα, μου είπε σε μια συνέντευξή του στις αρχές Αυγούστου, «η Τουρκία έχει ένα πρόβλημα εμπιστοσύνης». Ως αποτέλεσμα, είπε, έβαλε την εμπιστοσύνη στο επίκεντρο της προεκλογικής του εκστρατείας. «Εμείς θέτουμε υπό αμφισβήτηση τις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις που επιδείνωσαν την πόλωση και τις πολιτικές εντάσεις», είπε. «Τονίζουμε την ανάγκη της ενότητας και της συνεργασίας». Το μήνυμά του υπενθύμισε εκείνο από έναν άλλον ισχυρό υποψήφιο της [τότε] αντιπολίτευσης: Τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος έγινε πρωθυπουργός το 2003.
Ο Ερντογάν - ο ηγέτης τού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), νυν πρωθυπουργός, και, πλέον, εκλεγμένος πρόεδρος - εμφανίστηκε στην πολιτική σκηνή τής Τουρκίας με ένα παρόμοιο επιχείρημα. «Υπάρχουν περίπου 72 εκατομμύρια άνθρωποι σε αυτή την χώρα, και εκπροσωπώ τον καθέναν από αυτούς», μου είπε ο Ερντογάν λίγο μετά την ανάληψη των καθηκόντων του. Είχε ένα καταγεγραμμένο έργο για να το αποδείξει. Ως δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης από το 1994 ως το 1998, ο Ερντογάν είχε βελτιώσει τις δημόσιες υπηρεσίες τής πόλης. Είχε επιδιορθώσει δρόμους, οικοδόμησε τα μέσα μαζικής μεταφοράς, προσέφερε καθαρό νερό, καθάρισε τους γεμάτους σκουπίδια δρόμους και έβγαλε την πόλη από το χρέος και την πολιτική αρτηριοσκλήρωση. Ως πρωθυπουργός, ο Ερντογάν συνέχισε ένα μεγάλο μέρος αυτής της δουλειάς.
Ωστόσο, κατά την διάρκεια των τελευταίων δύο ετών, ο Ερντογάν – βασανισμένος από αντι-κυβερνητικές διαδηλώσεις, καταγγελίες περί διαφθοράς και μια άσχημη αναμέτρηση με τον Φετουλάχ Γκιουλέν (Fethullah Gulen), ένα ισχυρό κληρικό - έχει θέσει ως προτεραιότητα την πολιτική του επιβίωση. Για να το κάνει αυτό, έχει εγκαταλείψει την δημοκρατική και προοδευτική ατζέντα του και, αντ’ αυτής, υιοθέτησε μια αντι-δυτική και (δήθεν) ένα αντι-κατεστημένη ατζέντα που ταιριάζει καλά με τους συντηρητικούς στην τουρκική ενδοχώρα.
Ανυπόμονοι για μια εναλλακτική λύση απέναντι στον Ερντογάν, τουλάχιστον μερικοί Τούρκοι άκουσαν τον Ντεμιρτάς. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι παρακολούθησαν την προεκλογική εκστρατεία του. Τα δημοφιλή τουρκικά μέσα ενημέρωσης - σε αντίθεση με τα κρατικά τηλεοπτικά κανάλια – έδωσαν τηλεοπτικό χρόνο στον Demirtas. Ο Cengiz Candar, ένας αρθρογράφος στην φιλελεύθερη τουρκική καθημερινή εφημερίδα Radikal, σημείωσε ότι ο Ντεμιρτάς ήταν ο υποψήφιος που προτιμά. Και, σε μια συνέντευξη [1] με το al Jazeera, ο Sinan Ogan, βουλευτής τού MHP, ενός ακροδεξιού τουρκικού εθνικιστικού κόμματος, σημείωσε ότι «Σε αυτές τις εκλογές ο Demirtas μόνος του μεταμόρφωσε το HDP [1] ... από ένα κόμμα [που ήταν ] άκαμπτα εθνοτικό σε ένα κόμμα για το σύνολο της Τουρκίας».
Αλλά οι προσπάθειες του Demirtas στην συμμετοχικότητα δεν έχουν εντυπωσιάσει τους πάντες. «Ο Demirtas είναι, μέχρι σήμερα, το μόνο άτομο που έχω ακούσει (σε αυτές τις εκλογές) να σχεδιάζει ένα ανεξάρτητο όραμα», έγραψε ο Zeynep Gurcanli, αρθρογράφος στην μεγάλη τουρκική εφημερίδα Hurriyet. «Αλλά όσο το Ιμραλί στέκεται στον δρόμο του, η Τουρκία θα είναι δύσκολο να τον αγκαλιάσει». Το Ιμραλί είναι το νησί όπου είναι φυλακισμένος ο επικεφαλής τού PKK, Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Ομοίως, ο Σουάτ Κινικλίογλου, πρώην βουλευτής και εκπρόσωπος του κυβερνώντος ΑΚΡ, έγραψε, «Ο Demirtas έχει πιάσει το πνεύμα τής Τουρκίας. Αρκεί η πολιτική του να μην ήταν με βάση την εθνότητα».
Όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, 3,9 εκατομμύρια Τούρκοι ψήφισαν υπέρ τού Demirtas την Κυριακή. Τα πήγε καλά με τους Κούρδους (6% τού εκλογικού σώματος) και άλλες μειονότητες, και συγκεκριμένα τους Αλεβίτες. Αλλά τα πήγε καλά και στην εμπορική πρωτεύουσα της Τουρκίας, την Κωνσταντινούπολη - όπου οι ψηφοφόροι έψαχναν για μια πειστική εναλλακτική λύση απέναντι στον Ερντογάν και το AKP - και στην Σμύρνη, μια παραθαλάσσια πόλη. Τα αποτελέσματα αυτά είναι επάνω από τις δημοτικές εκλογές τού Μαρτίου, στις οποίες το HDP τού Demirtas κέρδισε το 6% των ψήφων ή αλλιώς 2,7 εκατομμύρια ψήφους. Στο ευρύτερο πλαίσιο των πραγμάτων, η παρουσία του αυτή την φορά είναι εντυπωσιακή. Κανένας άλλος Κούρδος υποψήφιος δεν τα έχει πάει τόσο καλά σε καμιά άλλη εκλογική αναμέτρηση• Κανένα κουρδικό κόμμα ή υποψήφιος δεν μπόρεσε να επεκταθεί πέρα από την κουρδική περιφέρεια και να προσελκύσει μη Κούρδους ψηφοφόρους.
Τα κέρδη τού Demirtas έχουν σημασία, διότι, παρά την φαινομενική παραμονή τού Ερντογάν στην εξουσία, είναι ευάλωτος. Σε μια έρευνα του Pew που δημοσιοποιήθηκε στα τέλη Ιουλίου, το 51% των Τούρκων είπαν ότι είναι δυσαρεστημένοι με την πολιτική κατεύθυνση της χώρας τους και το 48% πιστεύουν ότι ο Ερντογάν έχει αρνητικές επιπτώσεις για την Τουρκία. Ιδίως έναντι αυτών των ευρημάτων, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Demirtas και η προοδευτική πλατφόρμα του συγκέντρωσαν μεγάλη προσοχή και ενθουσιασμό. Αν ο Demirtas μπορεί να διατηρήσει αυτό το μήνυμα και να αποδείξει ότι έχει δεσμευτεί να εκπροσωπεί όλους τους πολίτες τής Τουρκίας, για παράδειγμα πιέζοντας όχι μόνο τα δικαιώματα των μειονοτήτων αλλά για πολιτικές που υποστηρίζουν τα πανανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών, όπως ο ίδιος υποσχέθηκε να κάνει στην ομιλία του όπου αποδέχθηκε το αποτέλεσμα των εκλογών, είναι σίγουρο ότι θα είναι ένας πραγματικά τρομερός αντίπαλος για τον Ερντογάν και το κυβερνών ΑΚΡ στις γενικές εκλογές τής Τουρκίας, οι οποίες είναι προγραμματισμένες για τον Ιούνιο του 2015.
Μέχρι τότε, η ισχυρή παρουσία τού Demirtas δίνει και στις δύο πλευρές τού κουρδικού, του δυσεπίλυτου θέματος της Τουρκίας, κάτι που δεν είχαν ποτέ: Εμπιστοσύνη. Παρά το γεγονός ότι μια σειρά από παράγοντες εξακολουθούν να κάνουν την εύρεση μιας λύσης δύσκολη, συμπεριλαμβανομένης της προοπτικής ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στο Ιράκ, η εμπιστοσύνη στον Demirtas μπορεί να προσφέρει στους Κούρδους και στους Τούρκους ένα κρίσιμο σημείο εκκίνησης για συζήτηση.
* Η ELMIRA BAYRASLI είναι συνιδρύτρια του Foreign Policy Interrupted.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141881/elmira-bayrasli/turkeys-no...
Σύνδεσμοι:
[1] http://m.aljazeera.com/story/2014887523165636
