Ο αποτυχημένος πετρελαϊκός πόλεμος της Σαουδικής Αραβίας
Γιατί οι ημέρες της κυριαρχίας της στην αγορά έχουν τελειώσει
Nicholas Borroz και Brendan Meighan
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr/)
Η εξελισσόμενη επίσκεψη του Σαουδάραβα βασιλιά Salman στην Ασία [1], μέσω της οποίας ελπίζει να προσελκύσει ιαπωνικές και κινεζικές επενδύσεις στην Σαουδική Αραβία, είναι άλλη μια ένδειξη του πόσο επικεντρωμένη είναι η χώρα στην μεταρρύθμιση της οικονομίας της.
Αυτό το ταξίδι, μαζί με μια σειρά από δημοσιονομικές αλλαγές στην χώρα και την επικείμενη αρχική δημόσια προσφορά (IPO) της Saudi Aramco, της εθνικής εταιρείας πετρελαίου και φυσικού αερίου της χώρας, υπογραμμίζουν ότι το βασίλειο αναγνωρίζει την ανάγκη να ξεφύγει από την εξάρτηση από το πετρέλαιο [2] -μια συνειδητοποίηση που ήρθε ως αποτέλεσμα των αποτυχημένων πολιτικών από το 2014 ως το 2016 οι οποίες ανάγκασαν το Ριάντ να αποδεχθεί το γεγονός ότι οι ημέρες της κυριαρχίας του στις αγορές πετρελαίου έχουν τελειώσει [3].
Η στρατηγική της Σαουδικής Αραβίας κατά την διάρκεια του πολέμου της [πετρελαϊκής] παραγωγής ήταν να αφήσει τις κάνουλες ανοιχτές με την ελπίδα ότι κάτι τέτοιο θα υπονόμευε δύο άλλους παραγωγούς: Το Ιράν και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Ιράν απολάμβανε πάντα μια λανθάνουσα ικανότητα να αποσπά τον έλεγχο της αγοράς από την Σαουδική Αραβία, αλλά οι εξοντωτικές διεθνείς κυρώσεις το εμπόδιζαν να το πράττει. Μετά την πυρηνική συμφωνία, όμως, η απειλή για το βασίλειο αυξήθηκε. Ταυτόχρονα, η αμερικανική βιομηχανία πετρελαίου παρουσίασε μια νέα πρόκληση. Έως το 2015, μετά από μια δεκαετία τεχνολογικών καινοτομιών, συμπεριλαμβανομένων [4] της χρήση ασύρματων σεισμολογικών δοκιμών και της αυτοματοποίησης διαφόρων λειτουργιών άντλησης πετρελαίου, διεκδίκησε [5] το σκήπτρο του παγκόσμιου ηγέτη [της πετρελαϊκής] παραγωγής από την Σαουδική Αραβία.
Αντιμετωπίζοντας ένα μειούμενο μερίδιο αγοράς, το Ριάντ αρνήθηκε [6] να περικόψει την παραγωγή πετρελαίου. Αντ’ αυτού επέλεξε [7] την αύξηση της παραγωγής το 2016 –θέτοντας νέα ρεκόρ στα παραγωγικά του επίπεδα- για να κρατήσει την παγκόσμια προσφορά υψηλά και τις τιμές χαμηλά. Με τον τρόπο αυτό, το Ριάντ πόνταρε ότι θα μπορούσε να επιβιώσει με αυτές τις συμπιεσμένες τιμές αφού διέθετε μισό τρισεκατομμύριο δολάρια σε συναλλαγματικά αποθέματα, ενώ οι ανταγωνιστές του στις ΗΠΑ και το Ιράν με την σειρά τους θα αντιμετώπιζαν τόση οικονομική πίεση που θα υπέκυπταν. Αυτή ήταν μια σημαντική απόκλιση [8] από την στρατηγική της Σαουδικής Αραβίας κατά το παρελθόν, η οποία συνήθως ευνοούσε την περικοπή της παραγωγής για να ρυθμίζει την προσφορά και να διατηρεί τις τιμές αυξημένες.
Ο πόλεμος της [πετρελαϊκής] παραγωγής του βασιλείου είχε μεγάλο κόστος. Η προκύπτουσα πτώση της τιμή του πετρελαίου πλήγωσε [9] τα σαουδικά οικονομικά˙ μεταξύ 2014 και 2016, τα σαουδικά [συναλλαγματικά] αποθέματα μειώθηκαν από 746 δισεκατομμύρια δολάρια σε 536 δισεκατομμύρια δολάρια –με έναν ρυθμό που θα είχε αδειάσει εντελώς ταμεία του βασιλείου σε μισή δεκαετία. Η πτώση των εσόδων από το πετρέλαιο, σε συνδυασμό με το κόστος ενός πολέμου στην Υεμένη και ένα γενναιόδωρο σύστημα επιδοτήσεων και χαμηλής φορολογίας, οδήγησε σε μια μη βιώσιμη κατάσταση. Γι’ αυτό δεν εξεπλάγη κανένας όταν το Ριάντ κήρυξε κατάπαυση του πυρός στον πετρελαϊκό πόλεμό του πέρσι, συμφωνώντας με άλλα μέλη του ΟΠΕΚ να μειώσουν την παραγωγή.
Η σαουδική υπερπαραγωγή θα μπορούσε να αξίζει τον κόπο αν είχε αφήσει νοκ-άουτ το Ιράν ή τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά αντ 'αυτού, η Σαουδική Αραβία ήταν το κύριο θύμα. Λαμβάνοντας υπόψη το πόσο σοβαρές ήταν οι κυρώσεις στο Ιράν, το Ιράν ήταν υποχρεωμένο να επωφελείται από τις οποιεσδήποτε εξαγωγές πετρελαίου, ανεξάρτητα από το πόσο χαμηλές έγιναν οι τιμές του πετρελαίου. Και παρά το κόστος από τις χαμηλές τιμές των Αμερικανών παραγωγών σχιστολιθικού πετρελαίου, οι [Ιρανοί] παραγωγοί συνέχισαν να έχουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, λόγω της κορυφαίας εξορυκτικής τεχνολογίας τους. Αν μη τι άλλο, η πίεση των χαμηλών τιμών ώθησε τους παραγωγούς των ΗΠΑ να επικεντρωθούν ακόμη πιο εντατικά στην μείωση του κόστους, την αυτοματοποίηση και την αύξηση της συνολικής απόδοσης για να μειώσουν την τιμή εξισορρόπησης [των δαπανών με τα έσοδα].
Οι Αμερικανοί παραγωγοί είναι πολύ πιο μπροστά από τους ομολόγους τους σε πολλά μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι για κάποιο χρονικό διάστημα οι Αμερικανοί ειδικοί ανέπτυσσαν νέες τεχνολογίες, έτσι ώστε οι Αμερικανοί παραγωγοί να μπορούν να παίρνουν περισσότερο πετρέλαιο από τις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό. Οι ειδικοί αυτοί έχουν πλέον στρέψει τις τεχνολογίες τους προς τα μέσα. Οι ΗΠΑ έχουν γίνει ένα από τα επίκεντρα της τεχνολογικής καινοτομίας για την οριζόντια διάτρηση και ρηγμάτωση. Αυτός είναι ο λόγος που η Saudi Aramco έχει ιδρύσει [10] ένα ερευνητικό κέντρο στο Χιούστον για να ερευνήσει την χρήση μη συμβατικής παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η Σαουδική Αραβία, βέβαια, δεν είναι τόσο τυχερή. Η ανάπτυξή της επιβραδύνεται [11] και ο δείκτης του χρέους της προς το οικονομικό προϊόν της αυξάνεται. Για τους λόγους αυτούς, το κόστος δανεισμού της Σαουδικής Αραβίας αυξάνεται˙ η Fitch, η Standard & Poors και η Moody’s, όλες υποβάθμισαν την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας το 2016. Ως αποτέλεσμα των οικονομικών δυσχερειών της, η Σαουδική Αραβία έχει έκτοτε προσπαθήσει να στηρίξει την οικονομία της με διάφορους τρόπους. Ένα πρωτοφανές μέτρο είναι η δημόσια εγγραφή για το 5% της Saudi Aramco –που θα προωθηθεί το επόμενο έτος και κατά πάσα πιθανότητα θα είναι η μεγαλύτερη δημόσια εγγραφή στην ιστορία. Στο ταξίδι του στην Ασία, ο Σαλμάν επιδιώκει να προσελκύσει επενδυτές για την δημόσια εγγραφή, και το Χρηματιστήριο του Χονγκ Κονγκ παλεύει για να είναι αυτό που θα φιλοξενήσει το γεγονός. Το Χονγκ Κονγκ, λόγω της σύνδεσής του με την κινεζική αγορά, θα χρησιμεύσει ως γέφυρα μεταξύ της Saudi Aramco και των με βαθιές τσέπες επενδυτών της ηπειρωτικής Κίνας.
Οι εγχώριες δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις είναι εξίσου πρωτόγνωρες. Περιλαμβάνουν [12] αύξηση των ειδικών φόρων κατανάλωσης και των τελών βίζας για τους ομογενείς, περικοπές των επιδοτήσεων για το νερό και τα ενεργειακά προϊόντα, καθώς και τη μείωση του αριθμού των δημοσίων έργων στους τομείς των μεταφορών, της στέγασης και της υγείας. Και ίσως το πιο φανταστικό απ’ όλα, η Σαουδική Αραβία έχει ένα σχέδιο για να γυρίσει [13] από το 354 ημερών ισλαμικό σεληνιακό ημερολόγιο στο 365 ημερών Δυτικό Γρηγοριανό ημερολόγιο, επιτρέποντας στην κυβέρνηση να κερδίσει 11 περισσότερες ημέρες εργασίας από τους εργαζομένους χωρίς αύξηση των ετήσιων αποδοχών τους.
Ακόμη και πριν βουτήξουν οι τιμές του πετρελαίου, η Σαουδική Αραβία είχε ήδη επίγνωση του γεγονότος ότι στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον θα έπρεπε να βάλει σε τάξη τα δημοσιονομικά της [14] και να διαφοροποιήσει την οικονομία της. Γι’ αυτό είχε πιέσει να αναπτυχθούν νέοι τομείς εκτός του πετρελαίου όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ακόμα και η γαλακτοκομία. Μέχρι πρόσφατα, κινείτο με έναν αναμφισβήτητα βαριεστημένο ρυθμό, αλλά αυτό που έδειξε ο πόλεμος του πετρελαίου είναι ότι η αργή αλλαγή δεν αποτελεί πλέον επιλογή.
* Ο NICHOLAS BORROZ είναι σύμβουλος στρατηγικών πληροφοριών.
Ο BRENDAN MEIGHAN είναι μακροοικονομικός αναλυτής. Αμφότεροι εδρεύουν στην Ουάσιγκτον.
Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/saudi-arabia/2017-03-13/saudi-ar...
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/east-asia/2017-03-06/why-king-sa...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/saudi-arabia/2017-01-05/can-moha...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/saudi-arabia/2016-05-24/saudi-ar...
[4] https://www.nytimes.com/2017/02/19/business/energy-environment/oil-jobs-...
[5] http://www.bp.com/en/global/corporate/energy-economics/statistical-revie...
[6] http://www.reuters.com/article/us-oil-meeting-kemp-idUSKCN0XF2AR
[7] https://www.ft.com/content/42a0811c-5ee3-11e6-a72a-bd4bf1198c63
[8] https://www.bloomberg.com/news/articles/2015-12-09/shale-doesn-t-swing-o...
[9] http://atlas.media.mit.edu/en/profile/country/sau/
[10] http://oilprice.com/Energy/Crude-Oil/The-Crude-Crash-Has-Created-Oils-Te...
[11] https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-04-25/life-after-oil-charts...
[12] http://money.cnn.com/2016/12/27/news/economy/saudi-arabia-budget-balance...
[13] http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/saudi-arabia-calenda...
[14] https://www.foreignaffairs.com/articles/persian-gulf/2016-10-24/gulf-als...
Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition
