Το κοινό ευρωπαϊκό αίσθημα
ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Η υπογραφήτου κοινού κειμένου που θα σφραγίσει την 60ή επέτειο από τη Συνθήκη της Ρώμης (25 Μαρτίου 1957) έχει συμβολική αξία. Δεν συνεπάγεται καμία υποχρέωση από όσες χώρες θα το υπογράψουν. Καμία, εκτός από την υπενθύμιση της συμμετοχής τους στην Ενωση, σε μια μεγάλη Ενωση των ευρωπαϊκών εθνών, η οποία δεν έχει καμία σχέση με το πρώτο εκείνο κύτταρο του οργανισμού. Οπως και η «Ευρωπαϊκή Ιδέα» στον κόσμο του 2017 μοιάζει με το υδατογράφημα της ιδέας που ενέπνευσε τις έξι χώρες να συμφωνήσουν τη δημιουργία της κοινής αγοράς. Την ύπαρξη αυτού του υδατογραφήματος θα επιβεβαιώσουν οι τελετές και οι υπογραφές. Η «Ευρωπαϊκή Ιδέα» διατηρεί το πιστοποιητικό γνησιότητας, μόνον που αυτό δεν φτάνει ούτε για το παρόν της ούτε για το μέλλον της. Το πιο φιλόδοξο έργο πολιτικής τέχνης τη μεταπολεμική εποχή κινδυνεύει να βρει τη θέση του στο Μουσείο της Ιστορίας, μαζί με τα υπόλοιπα αποτυχημένα πειράματα του ανθρωπίνου σύμπαντος.
Το 1957 τα ερείπια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήσαν ακόμη ορατά διά γυμνού οφθαλμού στις χώρες που υπέγραψαν τη Συνθήκη. Οι μνήμες πονούσαν. Ο ιταλικός νεορεαλισμός έχει καταγράψει την ανέχεια και την κοινωνική εξαθλίωση. Η ευρωπαϊκή ειρήνη, το «ποτέ πια στη φρίκη», μαζί με την επίτευξη της ευημερίας ήσαν αισθήματα που κινητοποιούσαν όχι μόνον τις πολιτικές ηγεσίες, αλλά και τις κοινωνίες. Η Ενωμένη Ευρώπη γεννήθηκε με καθαρά σύνορα και στον χρόνο και στον χώρο. Αφηνε πίσω της την εκατόμβη δύο Παγκοσμίων Πολέμων και όριζε την επικράτειά της στο παρόν με τις δημοκρατίες της που την ξεχώριζαν από όσα ευρωπαϊκά έθνη είχαν την ατυχία να «απελευθερωθούν» από τον Κόκκινο Στρατό. Εκεί, πίσω από το παραπέτασμα, ο σοβιετικός ολοκληρωτισμός πειραματιζόταν με τον δικό του τρόπο.
Τι έχει απομείνει σήμερα απ’ όλα όσα κινητοποιούσαν το κοινό ευρωπαϊκό αίσθημα τον καιρό εκείνο; Οταν οι αναμνήσεις του πολέμου έπαψαν να είναι βίωμα για τις νεότερες γενιές, όταν ο εφιάλτης του κομμουνισμού κατέρρευσε με πάταγο, η Ευρώπη θεώρησε την Ενωσή της δεδομένη. Η γραφειοκρατία της γιγαντωνόταν όσο το κοινό αίσθημα συρρικνωνόταν στα απολύτως απαραίτητα. Ποια ήταν αυτά; Η ανοχή απέναντι στο διαφορετικό, η πολυπολιτισμικότητα, η απώθηση της εθνικής ταυτότητας, οι ενοχές απέναντι στην Ιστορία της, η κατάργηση της θανατικής ποινής. Τις προάλλες, ο κ. Μακρόν χαρακτήρισε την αποικιοκρατία έγκλημα. Τι θα ήταν η Ευρώπη αν δεν είχε περάσει από την αποικιοκρατία; Ο κ. Γιούνκερ είπε ότι αν η Τουρκία επαναφέρει τη θανατική ποινή θα διακοπούν οι διαπραγματεύσεις ένταξής της. Λες και το πρόβλημα με τον Ερντογάν και τις φαντασιώσεις του περί μουσουλμανικής Ευρώπης είναι η θανατική ποινή.
Η Ευρώπη πρέπει να ξαναβρεί το κοινό της αίσθημα, να θυμηθεί την πολιτισμική κοινότητα που ισχύει πέρα από τα εθνικά χαρακτηριστικά και τις τόσες γλώσσες. Θα επανέλθω.
