Ισχυρός Ερντογάν, ασταθής Τουρκία
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΦΙΛΗΣ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Το χτύπημα στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης την περασμένη Τρίτη είναι το έβδομο πολύνεκρο από τον περασμένο Ιούνιο.
Οι συνεχιζόμενες επιθέσεις ωφελούν τον Τούρκο πρόεδρο, δίνοντάς του, μάλιστα, την ευκαιρία να επενδύει σε αυτές, συχνά δαιμονοποιώντας το κουρδικό στοιχείο, σε αναζήτηση άλλοθι και στήριξης για τις σφοδρές επιχειρήσεις που διεξάγονται στη ΝΑ Τουρκία. Συνάμα, με τη δυνατότητα άρσης της ασυλίας πολλών βουλευτών του φιλοκουρδικού κόμματος, ανοίγει ο δρόμος για την παραπομπή τους σε δίκη για διασυνδέσεις με το PKK, κάτι που ενδέχεται ακόμη και να εκμηδενίσει την κοινοβουλευτική τους παρουσία ή, τέλος πάντων, να τους συνετίσει στη συνέχεια. Οι παραπάνω ενέργειες καθώς και ο προσεταιρισμός του εθνικιστικού στοιχείου εντάσσονται στη στρατηγική στόχευση Ερντογάν να τροποποιήσει το σύνταγμα είτε κοινοβουλευτικά είτε δημοψηφισματικά.
Εκμεταλλευόμενος την τελευταία επίθεση, ο Τούρκος πρόεδρος θα επαναλάβει την ανάγκη άνευ όρων υποστήριξής του, προσβλέποντας στο ελεύθερο να εμπλουτίζει κατά το δοκούν τη λίστα τρομοκρατών, με βάση τα δικά του κριτήρια προσδιορισμού. Εχοντας δε εξασφαλίσει την ενεργή ανοχή των συμμάχων του για τις επιθέσεις εναντίον κουρδικών στόχων εντός Τουρκίας, θα αποπειραθεί να τις επεκτείνει πάλι και στη Συρία, αποδίδοντάς τες σε «νόμιμη άμυνα» και στη μάχη ενάντια στη διεθνή τρομοκρατία (με ολίγη δόση ISIS). Η Αγκυρα προβληματίζεται έντονα από την απροθυμία των ΗΠΑ να τη στηρίξουν επί του πρακτέου απέναντι στους Κούρδους της Συρίας και την επιμονή της Ε.Ε. να τροποποιήσει τον αντιτρομοκρατικό νόμο (εμπόδιο για την απελευθέρωση της βίζας), άρα θα χρησιμοποιήσει εκ νέου το momentum για να μεταβάλει τις θέσεις τους.
Σε κάθε περίπτωση, περιστατικά που επιβεβαιώνουν την κεντρική γραμμή περί προσπάθειας να πληγεί η χώρα εξακολουθούν να συσπειρώνουν σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας γύρω από τον Ερντογάν, έστω και προσωρινά. Αλλωστε, η αδιαμφισβήτητη πολιτική του κυριαρχία επαληθεύεται από τη δυνατότητα να θέτει εκτός μάχης πολιτικούς του φίλους/μέντορες (Γκιουλέν, Γκιουλ, Νταβούτογλου), στηρίζεται στην οικονομική ανάπτυξη (ερωτηματικό η μελλοντική πορεία της), εδραιώνεται χάρη στην κατάλυση Δικαιοσύνης και πολιτικών θεσμών και επικυρώνεται εσχάτως με τη συνεννόηση με το στρατιωτικό κατεστημένο, με την επίκληση διαφόρων εθνικών κινδύνων.
Από την άλλη, όμως, η εικόνα της χώρας στο εξωτερικό βαίνει επιδεινούμενη και η Τουρκία μοιάζει ολοένα και περισσότερο εύθραυστη. Η εμπιστοσύνη απέναντι στην ηγεσία της διαβρώνεται συνεχώς (η Δύση βρίσκεται σε αναζήτηση αξιόπιστων συνομιλητών), με αποτέλεσμα να υπάρχει έκδηλη ανησυχία για τα επόμενα βήματα της Αγκυρας, ειδικότερα γύρω από τον ρόλο της στη Μέση Ανατολή, όπου οι αποκρυσταλλωμένες αποτυχίες της είτε θα τη συμβιβάσουν με τις διαμορφούμενες πραγματικότητες είτε θα τη στρέψουν σε επιλογές αναθεωρητισμού και τεχνικές διατήρησης ή και διεύρυνσης των εντάσεων.
Είναι, πάντως, αξιοσημείωτο πως όσο ο Τούρκος πρόεδρος ενδυναμώνεται εγχώρια, μετερχόμενος κάθε μέσο, η χώρα κλυδωνίζεται, μετατρεπόμενη σε σχετικά ασταθές καθεστώς, στοιχείο που τη θίγει μακροπρόθεσμα, με απροσδιόριστες συνέπειες σε περίπτωση που δεν ανακοπεί αυτή η πορεία. Στο εξωτερικό πεδίο, οι αβεβαιότητες σε μια σειρά ανοικτών μετώπων, οι αναταράξεις στις σχέσεις με εταίρους και αντιπάλους, τα μειωμένα ερείσματα σε κέντρα λήψης αποφάσεων, καθώς και το γεγονός πως πλέον χρειάζεται τη Δύση –περισσότερο από ό,τι αυτή– για την αντιμετώπιση ζητημάτων κρίσιμης σημασίας για τα τουρκικά συμφέροντα (π.χ. Κουρδικό), καθιστούν τον Ερντογάν λιγότερο απρόβλεπτο από ό,τι επιθυμεί να δείχνει και ασφαλώς πιο ευάλωτο. Δεδομένης, όμως, της χρησιμότητας της Τουρκίας σε μια αποσταθεροποιημένη περιοχή, ο τρόπος που θα επιλεγεί –το δέλεαρ που ενδεχομένως της προσφερθεί– ώστε να εξέλθει των τωρινών της αδιεξόδων δεν μπορεί παρά να μας διατηρεί σε εγρήγορση. Ούτως ή άλλως, αναμένεται κάποιου είδους «εκτόνωση» των εγχώριων επιπλοκών και του αισθήματος μερικής ρήξης με τη Δύση, προκειμένου να ανυψωθεί το ηθικό και να επανέλθει το αίσθημα υπεροχής.
* Ο Δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
