Κάντο όπως ο Μαδούρο!
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Τις προάλλες ο ΣΥΡΙΖΑ ξεκίνησε νέα επικοινωνιακή καμπάνια, που επιγράφεται «Γυρίζουμε σελίδα». Το σλόγκαν μπορεί σε πρώτη ανάγνωση να μοιάζει κενό περιεχομένου, όπως τόσα και τόσα που διαλέγουν οι πολιτικοί για να διαχειριστούν την κοινή γνώμη.
Γραμματολογικά είναι μια μεταφορά, σχήμα προσφιλές στους πολιτικούς καθώς συνδυάζει την ασάφεια (που δεν τους δεσμεύει) με τη συναισθηματική απήχηση (που τους ευνοεί). Όμως το ποια μεταφορά χρησιμοποιεί ο πολιτικός λέει πολλά για την κατάσταση και τους στόχους του. Έτσι και το «γυρίζουμε σελίδα». Αν κοιτάξουμε βαθύτερα, αποκαλύπτει την ψυχική διάθεση της κυβέρνησης, που είναι ένας συνδυασμός κούρασης και πείσματος. Αλλά οδηγεί και στον καινούργιο της στόχο: την επιβίωση.
Γραμματολογικά είναι μια μεταφορά, σχήμα προσφιλές στους πολιτικούς καθώς συνδυάζει την ασάφεια (που δεν τους δεσμεύει) με τη συναισθηματική απήχηση (που τους ευνοεί). Όμως το ποια μεταφορά χρησιμοποιεί ο πολιτικός λέει πολλά για την κατάσταση και τους στόχους του. Έτσι και το «γυρίζουμε σελίδα». Αν κοιτάξουμε βαθύτερα, αποκαλύπτει την ψυχική διάθεση της κυβέρνησης, που είναι ένας συνδυασμός κούρασης και πείσματος. Αλλά οδηγεί και στον καινούργιο της στόχο: την επιβίωση.
Το μεγάλο ενδιαφέρον με τη συγκεκριμένη μεταφορά είναι ότι δεν παραπέμπει σε αξιακό περιεχόμενο, αφού μια νέα σελίδα δεν είναι αναγκαστικά καλύτερη από την προηγούμενη: το μόνο βέβαιο όταν γυρίζεις σελίδα είναι ότι πας σε μια άλλη. Κατά τούτο η επιλογή της ως σλόγκαν δείχνει την κούραση του ΣΥΡΙΖΑ, και μάλιστα την ειδικού τύπου κούραση που φέρνει η συναίσθηση της αποτυχίας. Γιατί όταν ένας πολιτικός νοιώθει έστω και λίγο πετυχημένος το διατυμπανίζει σε κάθε ευκαιρία, στους ισχυρότερους τόνους.
Το «γυρίζουμε σελίδα» είναι κατά τούτο αποκαλυπτικό. Σκεφτείτε το. Αν οι κυβερνώντες ένοιωθαν ότι είχαν πετύχει έστω και λίγο τα όσα τους έφεραν στην εξουσία, θα διάλεγαν ποτέ μια τέτοια μεταφορά; Όχι βέβαια. Στις επιλογές τους θα κυριαρχούσε η υπόσχεση της συνέχειας, κάποιο «ακόμη ψηλότερα», κάποιο «εμπρός για νέες νίκες», ένα «ο αγώνας δικαιώνεται», ή κάτι σχετικό.
Ενώ όμως το «γυρίζουμε σελίδα» μαρτυρά επίγνωση αποτυχίας, δε δείχνει ηττοπάθεια. Η αίσθηση που αναδύει είναι ότι οι κυβερνώντες γνωρίζουν ότι χάθηκε μία, ή περισσότερες μάχες, αλλά όχι και ο πόλεμος. Καθώς όμως επίσης γνωρίζουν ότι το ποσοστό των πολιτών που είναι ικανοποιημένοι με το έργο τους είναι εξαιρετικά χαμηλό —όποιος αμφιβάλλει ας ξανασκεφτεί το σλόγκαν που επέλεξαν— με το «γυρίζουμε σελίδα» εκδηλώνουν το πείσμα τους, την επιμονή τους. Παρά την αποτυχία, δηλαδή, η κυβέρνηση βάζει τις βάσεις για ένα νέο ξεκίνημα.
Ο σκοπός της νέας προπαγανδιστικής καμπάνιας του ΣΥΡΙΖΑ είναι να κηδεύσει με τιμές τις προσδοκίες αυτών που πίστεψαν ότι θα άλλαζε την Ελλάδα, θα άλλαζε την Ευρώπη, κ.λπ., και ταυτόχρονα να τις τροποποιήσει επί το ρεαλιστικότερον.
Στους ενθουσιώδεις οπαδούς του ΣΥΡΙΖΑ, σε εκείνο το 10% που δηλώνει ότι λατρεύει το κυβερνητικό έργο (αυτούς που οι αντιπολιτευόμενοι του διαδικτύου αποκαλούν «γίδια») το σλόγκαν δίνει έμμεσα το μήνυμα της συνέχειας, αφού έστω και γυρνώντας σελίδα παραμένεις στο ίδιο βιβλίο—οπότε επίκεινται νέες απολαύσεις. Για όλους τους άλλους, τους λιγότερο ενθουσιώδεις ή περισσότερο σκεπτικιστές προσφέρει καταρχήν την ικανοποίηση μιας κάποιας, έστω τοσοδούλας αυτοκριτικής εκ μέρους των κυβερνώντων (για να γυρίζουν σελίδα σημαίνει ότι δεν τους άρεσε η προηγούμενη) αλλά κυρίως την ελπίδα για το καλύτερο, που θα περιέχεται στη νέα σελίδα. Ξεχάστε τα όσα κάναμε, λέει το σλόγκαν. Περασμένα-ξεχασμένα. Από εδώ κι εμπρός θα κάνουμε άλλα. Ποια; Στηρίξτε μας εσείς και θα δείτε! Όσο πιο αισιόδοξος είναι κανείς, τόσο πιο ωραία πράγματα μπορεί να ελπίζει να βρει στη νέα σελίδα. Αλλά και ο απαισιόδοξος παίρνει από το σλόγκαν κουράγιο να κάνει υπομονή. Μπορεί πράγματι να είναι καλύτερη, που ξέρεις...
Τα παραπάνω θα αρκούσαν ως ανάλυση αν η νέα καμπάνια του ΣΥΡΙΖΑ έμενε στο σλόγκαν. Δε μένει όμως. Αντίθετα, η έναρξη της καμπάνιας συνοδεύθηκε από ένα φυλλάδιο που εξέδωσε προ ημερών ο ΣΥΡΙΖΑ και ήδη μοιράζεται (μπορείτε να το κατεβάσετε εδώ). Οι έξι από τις οκτώ σελίδες του φυλλαδίου υποτίθεται ότι παρουσιάζουν τις μέχρι τώρα επιτυχίες της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Και λέω «υποτίθεται» γιατί δεν είναι διόλου σαφές ότι αυτά που παρουσιάζονται στο φυλλάδιο είναι όντως επιτυχίες.
Η ειρωνεία που εμπεριέχει το φυλλάδιο είναι φανερή πριν καν γυρίσεις την πρώτη του σελίδα—αν μου επιτρέπεται το λογοπαίγνιο. Φαίνεται από τον ίδιο τον τίτλο του καθώς, εδώ που τα λέμε, όταν εκδίδεις ένα φυλλάδιο με σκοπό να διαφημίσεις τι μεγάλες επιτυχίες σου, δεν το τιτλοφορείς, όπως εν προκειμένω, «Γυρίζουμε σελίδα». Το λες ίσως «Να οι επιτυχίες μας», το λες «Δείτε τι πετύχαμε», το λες «Κοιτάξτε τι σπουδαίοι είμαστε», ό,τι να ᾽ναι τέλος πάντων, αλλά όχι αυτό. Ο άνθρωπος που θα πάρει με καλή διάθεση να διαβάσει το φυλλάδιο, έχοντας όμως δει πρώτα τον τίτλο του, μοιραία θα σκεφτεί ξεφυλλίζοντάς το: «Αν έχετε πετύχει όλα αυτά τα σπουδαία που μας λέτε εδώ μέσα, γιατί αλλάζετε σελίδα; Γιατί να μη μείνετε στην ίδια, που έχει τόσες ωραίες και μεγάλες επιτυχίες;»
Αλλά βέβαια το φυλλάδιο δεν έχει σκοπό να παρουσιάσει πραγματικές επιτυχίες. Μάλιστα, γνωρίζοντας κι εγώ, όπως όλοι μας, ότι οι κυβερνώντες δε χαρακτηρίζονται από μετριοφροσύνη ή σεμνότητα, εντυπωσιάζομαι από την απουσία κάθε τόνου πανηγυρισμού. Τα όσα γράφονται είναι σα να λέγονται για να ειπωθούν, με μισό στόμα.
Δίνω μερικά παραδείγματα από τα (επιεικώς μη-εντυπωσιακά) υποτιθέμενα κατορθώματά που παρουσιάζει το φυλλάδιο, μαζί με κάποιες εύλογες απορίες:
«Λεωφορείο για τη φροντίδα άστεγων». («Λεωφορείο» ή «λεωφορεία»; Περισσότερα του ενός και αν ναι πόσα; Και τι «φροντίδα» είναι αυτή, μεταφορά των αστέγων ή κάτι άλλο; Και επιπλέον: αυτό έγινε ή «θα» γίνει;)
«Επιδότηση ενοικίου σε 21.198 δικαιούχους» (Ποιοι είναι οι δικαιούχοι; Πήραν την επιδότηση ή «θα» την πάρουν; Πόση είναι η επιδότηση; Αυτό δεν υπήρχε παλαιότερα;)
«Κατάργηση του των 5 Ευρώ στα νοσοκομεία» (Είναι γνωστό ότι οι ασθενείς τώρα πληρώνουν υπερπολλαπλάσια των 5 Ευρώ για γάζες, φάρμακα, σεντόνια τρόφιμα, συχνά και χειρουργικά εργαλεία. Αυτό νομίζουν οι συντάκτες ότι δεν το ξέρει ο κόσμος;)
«Επενδυτικό ταμείο με 300 εκατομύρια για την έρευνα» (Έγινε ή θα γίνει; Τα 300 μπήκαν ή «θα» μπουν; Από που θα είναι; Η συνολική χρηματοδότηση της έρευνας αυξήθηκε επί ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ;)
«6.900 θέσεις εργασίας σε 17 Δήμους» και από κάτω ακριβώς «12.600 εργασίας σε 34 δήμους» (Και τα δύο ή το ένα; Γιατί χωριστά; Οι 12.600 περιλαμβάνουν τις 6.900 θέσεις; Είναι χρήσιμες οι θέσεις ή επιβαρύνουν τον φορολογούμενο για να διορισμό ημετέρων; Συμπληρώθηκαν ή «θα» συμπληρωθούν;)
Με δυο λόγια, τα όσα παρουσιάζονται στο φυλλάδιο είναι είτε ασαφή, είτε παραπλανητικά, είτε αστεία είτε προκλητικά, όταν παρουσιάζονται ως «επιτυχίες»—όπως ας πούμε η κατάργηση των 5 ευρώ στα νοσοκομεία. Άλλα ουσιαστικά δεν ισχύουν, άλλα δε σημαίνουν τίποτε, άλλα είναι μεταμφιεσμένες υποσχέσεις του τύπου «ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι», και άλλα εμπίπτουν στην περίπτωση της γνωστής φράσης του Μαρκ Τουέιν, ότι «υπάρχουν τριών ειδών ψέματα, ψέματα, μεγάλα ψέματα (damned lies) και στατιστικές».
Καθώς κοίταζα με απορία το φυλλάδιο, κατάλαβα ότι κάτι με ξένιζε σε αυτό. Από τη μια μου έμοιαζε αρκετά πρωτότυπο ως σύλληψη και σχεδιασμός, με αυτές τις πολλαπλές συμπυκνώσεις πληροφορίας μέσα σε κάθε σελίδα, από την άλλη όμως μου φαινόταν απίθανο αυτή η πρωτοτυπία να οφείλεται στους υπεύθυνους προπαγάνδας του ΣΥΡΙΖΑ. (Θα πω απλά: δεν τους έχω για τόσο ικανούς). Και ξαφνικά είχα μια έμπνευση. Έστειλα το φυλλάδιο σε μια φίλη βενεζουελάνα με τη ερώτηση: «Σου θυμίζουν τίποτε οι εικόνες του;». «Φυσικά», μου απάντησε. «Αυτές είναι οι λεγόμενες infografías, της προπαγάνδας του Μαδούρο».
Η παράθεση ενός δείγματος γραφής των βενεζουελάνων, με ένα αντίστοιχο των μιμήτων τους, των ελλήνων προπαγανδιστών, είναι διασκεδαστική:
Κοιτάξε τις. Όχι μόνο η κεντρική ιδέα, το «κόνσεπτ» που λένε, αλλά η δομή της σελίδας, η μορφή των περιεχομένων, οι αριθμοί, τα χρώματα, τα βελάκια, ακόμη και η σημαία πάνω-πάνω είναι ίδια!
Βλέποντας τις δυο σελίδες πλάι-πλάι καταλαβαίνεις ότι όσο ένα καταστροφικό καθεστώς χάνει τη δυνατότητα να κερδίζει την εμπιστοσύνη του κόσμου με την αλήθεια, τόσο στρέφεται μοιραία προς την προπαγάνδα και το ψέμα. Φυσικά, κάθε πολιτική επικοινωνία που χρησιμοποιεί στοιχεία και αριθμούς περιέχει την επιλογή (άρα τη σιωπηρή απόκρυψη) και την υπερβολή, που είναι και τα δύο ήπιες μορφές ψέματος. Αλλά σε μια πολιτεία υγιούς δημοκρατικής λειτουργίας, με ισχυρούς θεσμούς και κόμματα με εμπεδωμένα δημοκρατικά αντανακλαστικά, υπάρχει πάντα ένα μέτρο, και στην επιλογή, και στην απόκρυψη, και στην υπερβολή. Αντίθετα, σε συνθήκες κρίσης, και με κόμματα που φλερτάρουν με ιδέες απολυταρχικές, πιστεύοντας ότι είναι κάτοχοι της μίας, μοναδικής και θεόσταλτης αλήθειας, το ψέμα βασιλεύει.
Η κατευθείαν μίμηση από τους δικούς μας της προπαγάνδας του καθεστώτος της Βενεζουέλας, δηλαδή ενός καταστροφικού καθεστώτος που έχει διαλύσει τη χώρα του και τώρα μένει στην εξουσία με τη βία, τη διαφθορά και την προπαγάνδα, είναι απόλυτα συνεπής με το νέο στόχο του ΣΥΡΙΖΑ: την επιβίωση. Το κόμμα που μας κυβερνά προπαγάνδιζε φανερά το «βενεζουελάνικο πρότυπο» τότε που ακόμη πίστευε ότι θα εγκαθιδρύσει στην Ελλάδα ένα νέο καθεστώς νεοκομμουνιστικού ή μετακομμουνιστικού τύπου, μιας λαϊκίστικης αριστερής ημιδικτατορίας. Τώρα που το καθεστώς Μαδούρο έχει δείξει με τον πιο δραματικό τρόπο το πραγματικό του πρόσωπο, και η κριτική εναντίον του κορυφώνεται, οι δικοί μας εξακολουθούν να εμπνέονται από αυτό—αυτή τη φορά όμως στα κρυφά. (Ας είναι καλά οι φίλοι και το διαδίκτυο, που δεν αφήνουν τίποτε αφανέρωτο.) Όταν τους υποστήριζαν φανερά τους είχαν ως πρότυπο για το μέλλον. Τώρα που τους κοπιάρουν, στα κρυφά, τους έχουν για δασκάλους στην επιβίωση μέσα σε ένα ολοένα και πιο εχθρικό περιβάλλον.
Ο σκοπός των προπαγανδιστών του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι να πείσουν τον κόσμο για τις επιτυχίες τους, αφού ξέρουν πολύ καλά—και ξέρουν ότι ξέρει ο κόσμος—ότι δεν έχουν επιτυχίες. Θέλουν απλώς να χτίσουν ένα επιφανειακό επίστρωμα, που από τη μια να χαϊδεύει τα αυτιά των πιο ευπίστων από τους ψηφοφόρους τους (των «γιδιών») ενώ δίνει στους πιο αποφασισμένους οπαδούς τους κάποια ψευτο-επιχειρήματα για να συνεχίσουν να υποστηρίζουν δημόσια το κόμμα που τους κάνει συνεταίρους στη νομή της εξουσίας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το σύνθημα «γυρίζουμε σελίδα», όπως και η αξιοθρήνητη μίμηση των βενεζουελάνων προπαγανδιστών, πηγάζει από τη βαθύτερη συναίσθηση των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ της αποτυχίας του αρχικού τους σχεδίου. Είναι, με άλλα λόγια, λύση απελπισίας. Υπό άλλες συνθήκες, σε άλλο κόμμα, με άλλη νοοτροπία, η απελπισία των κυβερνώντων θα ήταν καλή είδηση για τους πολίτες. Αλλά στο συγκεκριμένο κόμμα, με τη συγκεκριμένη νοοτροπία και τα συγκεκριμένα πολιτικά πρότυπα, είναι είδηση που εμπνέει ανησυχία. Γιατί η βαθύτερη συναίσθηση της αποτυχίας δίνει στο πείσμα τους για επιβίωση τη διάσταση του πάθους. Και το πάθος στην πολιτική είναι επικίνδυνο, ιδιαίτερα όταν αυτοί που το διαχειρίζονται ερωτοτροπούν με καθεστώτα αντιδημοκρατικά.
Στο χειρότερο σενάριο, το αξιακά ουδέτερο «γυρίζουμε σελίδα» μπορεί να προλειαίνει το έδαφος για αλλαγή πορείας προς περιοχές επικίνδυνες. Η χθεσινή αναφορά στην αλλαγή του εκλογικού νόμου αλλά και την πιθανότητα συνταγματικής αναθεώρησης εγείρει φόβους ότι ο Μαδούρο και το καθεστώς του μπορεί να συνεχίζουν να εμπνέουν τον Τσίπρα και τον ΣΥΡΙΖΑ σε θέματα πιο σοβαρά από την μορφή και την αισθητική της προπαγάνδας. Η τυχόν προσπάθεια αλλαγής του εκλογικού νόμου από τις ερχόμενες εκλογές, η πιθανότητα να προταθεί το μοντέλο προεδρικής δημοκρατίας με κατευθείαν εκλογή από το λαό, και πάνω από όλα το ενδεχόμενο η αναθεώρηση του συντάγματος να τεθεί ως ερώτημα δημοψηφίσματος—πράγμα που θα αποτελούσε κατάφωρη παραβίαση του ισχύοντος συντάγματος—όλα τους παραπέμπουν σε υποψίες εκτροπής από το πνεύμα και το γράμμα της δημοκρατίας.
Η νέα σελίδα του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να περιέχει άκρως δυσάρεστες εκπλήξεις.
Κοιτάξε τις. Όχι μόνο η κεντρική ιδέα, το «κόνσεπτ» που λένε, αλλά η δομή της σελίδας, η μορφή των περιεχομένων, οι αριθμοί, τα χρώματα, τα βελάκια, ακόμη και η σημαία πάνω-πάνω είναι ίδια!
Βλέποντας τις δυο σελίδες πλάι-πλάι καταλαβαίνεις ότι όσο ένα καταστροφικό καθεστώς χάνει τη δυνατότητα να κερδίζει την εμπιστοσύνη του κόσμου με την αλήθεια, τόσο στρέφεται μοιραία προς την προπαγάνδα και το ψέμα. Φυσικά, κάθε πολιτική επικοινωνία που χρησιμοποιεί στοιχεία και αριθμούς περιέχει την επιλογή (άρα τη σιωπηρή απόκρυψη) και την υπερβολή, που είναι και τα δύο ήπιες μορφές ψέματος. Αλλά σε μια πολιτεία υγιούς δημοκρατικής λειτουργίας, με ισχυρούς θεσμούς και κόμματα με εμπεδωμένα δημοκρατικά αντανακλαστικά, υπάρχει πάντα ένα μέτρο, και στην επιλογή, και στην απόκρυψη, και στην υπερβολή. Αντίθετα, σε συνθήκες κρίσης, και με κόμματα που φλερτάρουν με ιδέες απολυταρχικές, πιστεύοντας ότι είναι κάτοχοι της μίας, μοναδικής και θεόσταλτης αλήθειας, το ψέμα βασιλεύει.
Η κατευθείαν μίμηση από τους δικούς μας της προπαγάνδας του καθεστώτος της Βενεζουέλας, δηλαδή ενός καταστροφικού καθεστώτος που έχει διαλύσει τη χώρα του και τώρα μένει στην εξουσία με τη βία, τη διαφθορά και την προπαγάνδα, είναι απόλυτα συνεπής με το νέο στόχο του ΣΥΡΙΖΑ: την επιβίωση. Το κόμμα που μας κυβερνά προπαγάνδιζε φανερά το «βενεζουελάνικο πρότυπο» τότε που ακόμη πίστευε ότι θα εγκαθιδρύσει στην Ελλάδα ένα νέο καθεστώς νεοκομμουνιστικού ή μετακομμουνιστικού τύπου, μιας λαϊκίστικης αριστερής ημιδικτατορίας. Τώρα που το καθεστώς Μαδούρο έχει δείξει με τον πιο δραματικό τρόπο το πραγματικό του πρόσωπο, και η κριτική εναντίον του κορυφώνεται, οι δικοί μας εξακολουθούν να εμπνέονται από αυτό—αυτή τη φορά όμως στα κρυφά. (Ας είναι καλά οι φίλοι και το διαδίκτυο, που δεν αφήνουν τίποτε αφανέρωτο.) Όταν τους υποστήριζαν φανερά τους είχαν ως πρότυπο για το μέλλον. Τώρα που τους κοπιάρουν, στα κρυφά, τους έχουν για δασκάλους στην επιβίωση μέσα σε ένα ολοένα και πιο εχθρικό περιβάλλον.
Ο σκοπός των προπαγανδιστών του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι να πείσουν τον κόσμο για τις επιτυχίες τους, αφού ξέρουν πολύ καλά—και ξέρουν ότι ξέρει ο κόσμος—ότι δεν έχουν επιτυχίες. Θέλουν απλώς να χτίσουν ένα επιφανειακό επίστρωμα, που από τη μια να χαϊδεύει τα αυτιά των πιο ευπίστων από τους ψηφοφόρους τους (των «γιδιών») ενώ δίνει στους πιο αποφασισμένους οπαδούς τους κάποια ψευτο-επιχειρήματα για να συνεχίσουν να υποστηρίζουν δημόσια το κόμμα που τους κάνει συνεταίρους στη νομή της εξουσίας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το σύνθημα «γυρίζουμε σελίδα», όπως και η αξιοθρήνητη μίμηση των βενεζουελάνων προπαγανδιστών, πηγάζει από τη βαθύτερη συναίσθηση των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ της αποτυχίας του αρχικού τους σχεδίου. Είναι, με άλλα λόγια, λύση απελπισίας. Υπό άλλες συνθήκες, σε άλλο κόμμα, με άλλη νοοτροπία, η απελπισία των κυβερνώντων θα ήταν καλή είδηση για τους πολίτες. Αλλά στο συγκεκριμένο κόμμα, με τη συγκεκριμένη νοοτροπία και τα συγκεκριμένα πολιτικά πρότυπα, είναι είδηση που εμπνέει ανησυχία. Γιατί η βαθύτερη συναίσθηση της αποτυχίας δίνει στο πείσμα τους για επιβίωση τη διάσταση του πάθους. Και το πάθος στην πολιτική είναι επικίνδυνο, ιδιαίτερα όταν αυτοί που το διαχειρίζονται ερωτοτροπούν με καθεστώτα αντιδημοκρατικά.
Στο χειρότερο σενάριο, το αξιακά ουδέτερο «γυρίζουμε σελίδα» μπορεί να προλειαίνει το έδαφος για αλλαγή πορείας προς περιοχές επικίνδυνες. Η χθεσινή αναφορά στην αλλαγή του εκλογικού νόμου αλλά και την πιθανότητα συνταγματικής αναθεώρησης εγείρει φόβους ότι ο Μαδούρο και το καθεστώς του μπορεί να συνεχίζουν να εμπνέουν τον Τσίπρα και τον ΣΥΡΙΖΑ σε θέματα πιο σοβαρά από την μορφή και την αισθητική της προπαγάνδας. Η τυχόν προσπάθεια αλλαγής του εκλογικού νόμου από τις ερχόμενες εκλογές, η πιθανότητα να προταθεί το μοντέλο προεδρικής δημοκρατίας με κατευθείαν εκλογή από το λαό, και πάνω από όλα το ενδεχόμενο η αναθεώρηση του συντάγματος να τεθεί ως ερώτημα δημοψηφίσματος—πράγμα που θα αποτελούσε κατάφωρη παραβίαση του ισχύοντος συντάγματος—όλα τους παραπέμπουν σε υποψίες εκτροπής από το πνεύμα και το γράμμα της δημοκρατίας.
Η νέα σελίδα του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να περιέχει άκρως δυσάρεστες εκπλήξεις.
