Οι θρησκείες, η βία και η πίστη
Νίκος Κωνσταντάρας
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Η επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου στην Τουρκία θέτει σε πρώτο πλάνο ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα της εποχής μας – τη σχέση μεταξύ θρησκειών αλλά και τη σχέση μεταξύ του έθνους και της θρησκείας, μεταξύ του ατόμου και της πίστης του. Η Τουρκία είναι η χώρα όπου πολλά μέτωπα συναντώνται. Το 99% του πληθυσμού είναι Μουσουλμάνοι αλλά επισήμως η χώρα είναι κοσμική δημοκρατία. Στα δυτικά, η Τουρκία συνορεύει με χριστιανικές χώρες, ενώ στα νότια και ανατολικά της σύνορα μαίνεται πόλεμος μεταξύ μουσουλμανικών λαών, όπου αφανίζονται αρχαίες κοινότητες Χριστιανών. Λίγο παραπέρα η διένεξη μεταξύ Μουσουλμάνων και Εβραίων βρίσκεται σε διαρκή αναβρασμό, και τα τελευταία χρόνια η Τουρκία παρεμβαίνει ολοένα και περισσότερο υπέρ των Παλαιστινίων.
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ενσωματώνει πολλές από τις εντάσεις και τα αντικρουόμενα ρεύματα της χώρας του. Ενώ η κυβέρνησή του οδήγησε την Τουρκία προς ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ενωση, «ανατρέποντας» το παλιό κοσμικό καθεστώς, έχει προωθήσει ολοένα και περισσότερο την ισλαμική ταυτότητα της χώρας του· ενώ η ελληνική κοινότητα και άλλες μειονότητες έχουν μαραζώσει, η κυβέρνηση του Ερντογάν έχει κάνει περισσότερα για τις μειονότητες απ’ ό,τι οι προηγούμενες· η κυβέρνησή του ήταν η πρώτη που ανέπτυξε σοβαρό διάλογο με το κόμμα ΡΚΚ των Κούρδων αυτονομιστών, αλλά την ίδια ώρα ο ίδιος παρουσιάζει τους Κούρδους ως ίδιους με τους φανατικούς του Ισλαμικού Κράτους που προελαύνουν στη Συρία και το Ιράκ και καταγγέλλει τη Δύση για τη βοήθεια που παρέχει στους Κούρδους.
Ο Πάπας, αφού επισκέφθηκε το μαυσωλείο του ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, την Παρασκευή στην Αγκυρα, έθεσε άμεσα στον Ερντογάν το θέμα που τον απασχολεί. «Εχουμε ανάγκη έναν διάλογο. Μουσουλμάνοι, Εβραίοι και Χριστιανοί πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις σύμφωνα με τους νόμους», είπε ο προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ο πρώτος ξένος επισκέπτης στο νέο παλάτι του Τούρκου προέδρου. «Ο φανατισμός και ο φονταμενταλισμός, καθώς και οι παράλογοι φόβοι που καλλιεργούν τις παρεξηγήσεις και τις διακρίσεις, πρέπει να αντιμετωπιστούν από την αλληλεγγύη όλων των πιστών», πρόσθεσε. Η αναφορά στην ανάγκη διαλόγου δεν ήταν τυχαία: το 2011 το αιγυπτιακό πανεπιστήμιο Αλ Αζάρ, το οποίο θεωρείται κορυφαίο κέντρο της διδαχής του σουνιτισμού, διέκοψε διάλογο με το Βατικανό, καταγγέλλοντας τον προηγούμενο Πάπα για παρέμβαση στα εσωτερικά της Αιγύπτου επειδή ζήτησε να προστατευθεί η μειονότητα των Κοπτών.
Με την αναφορά στην «αλληλεγγύη όλων των πιστών», ο Πάπας υπονόησε ότι οι πιστοί των τριών μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών είναι ενωμένοι από το γεγονός ότι πιστεύουν, και ας διαφέρει η θρησκεία τους. Η αντίληψη αυτή αντιτίθεται στο ρεύμα των ακραίων σουνιτών Μουσουλμάνων, οι οποίοι θεωρούν εχθρό τον αλλόθρησκο και αποστάτη όποιον ανήκει σε άλλη σέχτα του Ισλάμ. Αυτοί θέλουν να αναπαραστήσουν τα πρώτα χρόνια της θρησκείας τους με την επέκταση του Ισλάμ μέσω πολέμου, αγνοώντας το μάθημα της ειρήνης και της ανοχής. Ο Χριστιανισμός, τους πρώτους αιώνες, επεκτάθηκε μέσω του λυτρωτικού μηνύματος της προσωπικής σωτηρίας που υποσχόταν – προσφέροντας παρηγοριά σε ελεύθερους και δούλους, πλούσιους και φτωχούς, γυναίκες και άνδρες όλων των εθνών. Οταν κυριάρχησε, μετατράπηκε σε όχημα οικονομικού, κοινωνικού και πολιτικού ελέγχου του πληθυσμού και επέκτασης μέσω πολέμου. Σήμερα, ο Χριστιανισμός φαίνεται να έχει κάνει μεγάλο κύκλο και είναι πάλι κυρίως προσωπική υπόθεση – μεταξύ του πιστού και του Θεού. Ετσι, ο πιστός μπορεί να σέβεται την πίστη του άλλου, χωρίς να παρεμβάλλεται η καχυποψία και η έχθρα που απορρέουν από τις διαχωριστικές γραμμές μεταξύ ομάδων.
Ο Πάπας Φραγκίσκος, γεννημένος στην Αργεντινή, επικεφαλής μιας πάμπλουτης γεωπολιτικής δύναμης με έδρα το Βατικανό, εκπροσωπεί αυτή την οικουμενικότητα της πίστης. Οπως και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος - γεννημένος στο νησί της Ιμβρου, του οποίου το ποίμνιο στην Κωνσταντινούπολη δεν φθάνει τους 3.000. Σήμερα οι δύο θα συλλειτουργήσουν στο Πατριαρχείο, στην εορτή του Αγίου Ανδρέα, εκπέμποντας παγκοσμίως ένα μήνυμα ενότητας που ξεπερνά την Ιστορία, τα δόγματα και τα σχίσματα. Αυτό θα ενοχλήσει φανατικούς όλων των δογμάτων. Αλλά η πίστη εδράζεται στην αγάπη του ατόμου για το Θείο, για το Θείο που σέβεται την πίστη του άλλου, για τη ζωή και την κοινωνία. Και όσο η περιοχή μας και ο κόσμος όλος ταράσσονται από διενέξεις, η επιμονή στην ενότητα και στην ανοχή είναι παρηγοριά και ελπίδα.
