Οι άλλες μεγάλες «προφητείες» του παρελθόντος
Του Πάσχου Μανδραβέλη
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Στον διεθνή Τύπο και στους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, όλοι προσπαθούν να προβλέψουν τρία πράγματα: α) Πότε χρεοκοπεί η Ελλάδα, β) πότε φεύγει από την Ευρωζώνη η Ελλάδα, γ) πότε διαλύεται η Ευρωζώνη.
Αν πάρουμε τοις μετρητοίς όλες αυτές τις προβλέψεις, η Ελλάδα έχει χρεοκοπήσει κι έχει βγει εκτός ευρώ πέρυσι, τον περασμένο Μάρτιο, τον Σεπτέμβριο ή, όπως λένε κάποιοι άλλοι, εντός του 2012. Δεν ξέρουμε τι θα γίνει στους επόμενους δύο μήνες (υπάρχει και η προφητεία των Μάγια, που λέει ότι ο κόσμος επρόκειτο να τελειώσει στις 21 Δεκεμβρίου), αλλά φαίνεται ότι κανείς δεν θέλει να ακούσει τον μεγάλο Δανό φυσικό Νιλς Μπορ, ο οποίος προειδοποιούσε ότι η «πρόβλεψη είναι πολύ δύσκολη. Ειδικά σε ό,τι αφορά το μέλλον». Ή έστω ξέχασαν τον κανόνα του Economist για τις προφητείες. Η οικονομική αυτή επιθεώρηση, έχοντας διαψευσθεί σε μια πρόβλεψη περί της τιμής του πετρελαίου, ξεκινούσε το διορθωτικό άρθρο ως εξής: «Το μυστικό μιας επιτυχημένης πρόβλεψης είναι να πεις το πότε ή το πόσο. Ποτέ και τα δύο μαζί».
Το άλλο μυστικό της καλής πρόβλεψης είναι «ποτέ μην πεις ποτέ» και «πάντα να αποφεύγεις τη λέξη “πάντα”». Ο Βρετανός χειρουργός της βασιλικής οικογένειας σερ Τζον Ερικ Ερικσεν ήταν πεπεισμένος το 1873 ότι «η κοιλιακή χώρα, ο θώρακας και ο εγκέφαλος θα μείνουν πάντα κλειστά στον σοφό και ανθρωπιστή χειρουργό». Η προφητεία του βγήκε αληθής μέχρι το 1920, όταν ο Αμερικανός χειρουργός Χάρβεϊ Κάσινγκ ανακάλυψε νέες τεχνικές στη χειρουργική του εγκεφάλου. Το 1967, ο Nοτιοαφρικανός χειρουργός Κρίστιαν Μπάρναρντ έκανε την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς.
Ο μεγάλος Bρετανός μαθηματικός και φυσικός Λόρδος Κέλβιν είχε προβλέψει το 1895 ότι «βαρύτερες του αέρα μηχανές που θα πετάνε είναι αδύνατον να υπάρξουν». Οκτώ χρόνια αργότερα, στις 17 Δεκεμβρίου του 1903, η «βαρύτερη του αέρα μηχανή» με το όνομα «Κίττι Χοκ» των αδελφών Ράιτ κατάφερε να πετάξει. Ενας από τους κατασκευαστές της έμαθε το μάθημά του όσον αφορά τις προφητείες: «Oμολογώ», είπε ο Γουίλμπουρ Ράιτ, «ότι το 1901 είπα στον αδελφό μου Orville ότι ο άνθρωπος δεν πρόκειται να πετάξει πριν περάσουν πενήντα χρόνια... Aπό τότε απέφυγα όλες τις προβλέψεις». Aλλά κι ο πατέρας τους, Μίλτον Ράιτ, είχε πει: «Oι άνθρωποι δεν θα πετάξουν ποτέ. Aυτό είναι αποκλειστικό προνόμιο των αγγέλων».
Το αεροπλάνο ήταν προφανώς τόσο εκπληκτική εφεύρεση που κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τις χρήσεις του. Υπήρξαν όμως πολλοί που προφήτευσαν λανθασμένα τι δεν μπορεί να κάνει. Ο Γάλλος στρατάρχης Φέρντιναντ Φος είπε, το 1911, ότι «τα αεροπλάνα είναι ενδιαφέροντα παιχνίδια, αλλά δεν έχουν καμιά στρατιωτική αξία». Ενα χρόνο πριν, το 1910, ο αστρονόμος Γουίλιαμ Πίκερινγκ έψεγε διάφορους που «φαντάζονταν γιγάντιες ιπτάμενες μηχανές να διασχίζουν τον Aτλαντικό μεταφέροντας αμέτρητους επιβάτες, όπως κάνουν σήμερα τα μοντέρνα ατμόπλοια. Eίναι ασφαλές να πούμε ότι τέτοιες ιδέες είναι εντελώς εξωπραγματικές».
Υπήρξαν κι άλλες προβλέψεις του Λόρδου Κέλβιν που έμειναν στην ιστορία. «Δεν υπάρχει τίποτε που να μην έχουμε πλέον ανακαλύψει στη φυσική. Το μόνο που απομένει είναι να κάνουμε όλο και πιο ακριβείς μετρήσεις» (1900) και «το ραδιόφωνο δεν έχει κανένα μέλλον» (1897). Μαζί του συμφώνησε και ο σύμβουλος επενδύσεων Ντέιβιντ Σάρνοφ, που συμβούλευε: «Tο “ασύρματο μουσικό κουτί” δεν έχει καμιά εμπορική χρησιμότητα. Ποιος θα πλήρωνε για ένα μήνυμα που δεν στέλνεται σε συγκεκριμένο αποδέκτη;».
Η τηλεόραση επίσης είχε την τιμητική της. Ο Αμερικανός εφευρέτης, πρωτοπόρος στην ανάπτυξη του ασύρματου τηλεγράφου και του ραδιοφώνου, Λι Ντε Φόρεστ έλεγε το 1926: «Aν θεωρητικά και τεχνικά η τηλεόραση μπορεί να είναι εφικτή εμπορικά και οικονομικά, θεωρώ ότι είναι αδύνατον να επιτύχει». Eίκοσι χρόνια αργότερα, το 1946, όταν η τηλεόραση έμπαινε σε κάθε σπίτι, ο πρόεδρος της 20th Century Fox Ντάριλ Ζανούκ έβαζε στοίχημα ότι: «H τηλεόραση δεν θα μπορέσει ποτέ να κρατηθεί στην αγορά πάνω από έξι μήνες. Oι άνθρωποι θα βαρεθούν πολύ γρήγορα να κοιτούν ένα κουτί από κόντρα πλακέ κάθε βράδυ».
Ανευ αξίας το τηλέφωνο
Η ιστορία των προβλέψεων σε ό,τι αφορά την τεχνολογία έχει πολλές ιλαρές στιγμές. Ο διευθυντής των Bρετανικών Ταχυδρομείων, σερ Γουίλιαμ Πρις, δήλωνε το 1876: «Oι Αμερικανοί μπορεί να χρειάζονται αυτήν τη νέα εφεύρεση που ονομάζεται τηλέφωνο. Eμείς όμως όχι! Εχουμε πολλά παιδιά για να μεταφέρουν μηνύματα...». Αλλά ούτε στην Αμερική μπορούσαν να δουν τη δυναμική του νέου αυτού «μαραφετιού». Μία εσωτερική έκθεση της τηλεγραφικής εταιρείας Γουέστερν Γιούνιον έκρινε ότι «το τηλέφωνο έχει πολλές ατέλειες και δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστη συσκευή επικοινωνίας. Αυτή η συσκευή από τη φύση της δεν έχει καμιά απολύτως αξία για εμάς». Την άποψή τους ενστερνίστηκε και ο πρόεδρος της εταιρείας, Γουίλιαμ Ορτον, ο οποίος το 1876 απαξίωσε την προσφορά του Γκράχαμ Μπελ να πουλήσει τα δικαιώματα της εφεύρεσής του έναντι 100.000 δολαρίων: «Tι χρησιμότητα μπορεί να έχει στην εταιρεία μας αυτό το ηλεκτρικό παιχνίδι;».
Το 1919, ο καθηγητής Ρόμπερτ Γκοντάρ δημοσίευσε ένα άρθρο με τον τίτλο: «Mια μέθοδος για να φτάσουμε σε εξαιρετικά μεγάλα ύψη». Περιέγραφε σ’ αυτό τις βασικές αρχές της πυραυλικής. H απάντηση ήταν μια σειρά χλευαστικών δημοσιευμάτων για την «τρελή ιδέα» του καθηγητή από το Κολέγιο Κλαρκ. «Eλπίζουμε», έγραφαν οι «Νιου Γιορκ Τάιμς» το 1920, «ότι ο καθηγητής του Clark College απλώς υποκρίνεται ότι αγνοεί στοιχειώδη φυσική, αν πιστεύει πως ένας πύραυλος μπορεί να λειτουργήσει στο κενό».
H ιστορία των κοντόφθαλμων προβλέψεων φτάνει μέχρι τις μέρες μας, με τον μεγάλο Μπιλ Γκέιτς να γράφει στο βιβλίο του «The Road Ahead», το 1996: «Δεν νομίζω ότι μπορούν να υπάρξουν modem ταχύτερα των 33.6 ή έστω 38.4 kbps που να χρησιμοποιούν τις κοινές τηλεφωνικές γραμμές». Ενα χρόνο μετά, βγήκαν στην αγορά τα πρώτα μόντεμ που έφταναν στην ταχύτητα των 56 kbps κι ας μη μιλήσουμε για τις σημερινές ταχύτητες που διαφημίζονται στην τηλεόραση.
Το τέλος των πάντων γίνεται μπεστ-σέλερ
Αν ψάξει κανείς στο ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο Amazon.com με τη λέξη κλειδί «The end», θα διαπιστώσει ότι όλα έχουν τελειώσει. Στα 41.000 αποτελέσματα θα βρει το τέλος της Ιστορίας, της εργασίας, του καπιταλισμού, της σοσιαλδημοκρατίας, του πετρελαίου, της αφθονίας, της Δύσης, του ευρώ, της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και φυσικά του κόσμου. Ειδικά το τελευταίο έρχεται κάθε χρόνο. Φέτος είναι η τιμητική των «κοσμικών κύκλων των Μάγια». Σύμφωνα με τον συγγραφέα Ρόναλντ Μπόνιγουιτς τώρα διανύουμε την περίοδο του 5ου κύκλου, ο οποίος άρχισε το 3114 π.Χ. και τελείωσε στις 21 Δεκεμβρίου του 2012.
Δεν είναι η πρώτη φορά που «τελειώνει ο κόσμος». Οι πρώτοι Χριστιανοί πίστευαν ότι θα ζήσουν το τέλος του κόσμου, ότι η Δευτέρα Παρουσία θα γίνει τον πρώτο ή δεύτερο μ.Χ. αιώνα. Ο Τσαρλς Τέιζ Ράσελ που ήταν ο ιδρυτής της αίρεσης των «μιλενιαριστών» (ή χιλιαστών) μελετούσε τη Βίβλο και σύμφωνα με τους υπολογισμούς του το τέλος του κόσμου θα ερχόταν το 1914. Μετά το 1915, μετά το 1918, 1920, 1925, 1941, 1975 και 1994. Ο Τζόσεφ Σμιθ άκουσε μια φωνή από το υπερπέραν που του έλεγε ότι «θα δει τον Υιό του Ανθρώπου» (δηλαδή τη Δευτέρα Παρουσία) το 1890, όταν θα γινόταν 85 ετών. Δεν πρόλαβε διότι δολοφονήθηκε στα 39 του.
Πολλοί χριστιανοί αγάπησαν τους στρογγυλούς αριθμούς. Κάποιοι πίστεψαν ότι το τέλος του κόσμου θα γίνει το 500 μ.Χ., αλλά το μεγάλο πανηγύρι έγινε παραμονές του 1000 μ.Χ. Οπως γράφει στην «Ιστορία της πρώτης Σταυροφορίας» ο Χ. φον Σίμπελ: «Καθώς η πρώτη χιλιετία έφτανε στο τέλος της, οι λαοί σε όλες τις χώρες της Ευρώπης περίμεναν με βεβαιότητα το τέλος του κόσμου. Κάποιοι ξόδευαν την περιουσία τους σε αχαλίνωτες διασκεδάσεις, άλλοι την δώριζαν για τη σωτηρία της ψυχής τους σε εκκλησίες και μοναστήρια, ενώ πλήθη ανθρώπων ξημεροβραδιάζονταν σε ναούς θρηνολογώντας και αναμένοντας με τρόμο -αλλά πολλοί και με μια κρυφή ελπίδα- το ολοκαύτωμα της Γης και τη Δευτέρα Παρουσία». Το 2000 δεν είχαμε τόσο έντονα φαινόμενα, αλλά υπήρξε ο τρόμος της χιλιετίας με το λογισμικό των υπολογιστών όπως και η προφητεία του Νοστράδαμου ότι ο κόσμος θα τελείωνε το 1999.
Δεν υπάρχουν όμως μόνο θρησκευτικές προβλέψεις για το τέλος του κόσμου. Το 1972 μια ομάδα οικονομολόγων του ΜΙΤ δημοσίευσε μελέτη υπό τον τίτλο «Τα όρια της Ανάπτυξης» που έκανε πάταγο. Η έκθεση που κατόπιν έγινε βιβλίο (μεταφράστηκε σε 30 γλώσσες και πούλησε πάνω από τριάντα εκατομμύρια αντίτυπα) προέβλεπε την καταστροφή του πολιτισμένου κόσμου μέχρι το τέλος του 20ού αιώνα. Το καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης, έγραφαν, οδηγεί σε εξάντληση των φυσικών πόρων. Στην αυγή του 21ου αιώνα ο πληθυσμός της Γης θα έφτανε τα 10 δισεκατομμύρια. Μέχρι το 1990 θα είχε εξαντληθεί το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Η μόλυνση του πλανήτη θα αυξανόταν κατά δέκα φορές, κάτι που θα περιόριζε δραστικά την καλλιεργήσιμη γη, με τελικό αποτέλεσμα να μειωθεί η κατά κεφαλήν τροφή κατά 15%-25%. Ολες αυτές οι ελλείψεις θα δημιουργούσαν περιφερειακές συγκρούσεις που αναγκαστικά θα οδηγούσαν στον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι προβλέψεις, αλλά και η ζωή συνεχίζονται...
Διαβάστε
- Eric Chaline, «Οι χειρότερες προβλέψεις της Ιστορίας και οι άνθρωποι που τις έκαναν», εκδ. Κλειδάριθμος.
