Από την Αραβική Ανοιξη στον ισλαμικό χειμώνα
Οι δυνάμεις που πρωταγωνίστησαν στις εξεγέρσεις των Αράβων βρίσκονται αποκλεισμένες
Του Πετρου Παπακωνσταντινου
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Όταν άρχιζε το ντόμινο των αραβικών εξεγέρσεων, με πρώτους σταθμούς την Τυνησία και την Αίγυπτο, η αμηχανία της Δύσης έδωσε γρήγορα τη θέση της σε δύο διαμετρικά αντίθετες αντιδράσεις.
Στον ένα πόλο συσπειρώθηκαν οι αισιόδοξοι, σαν τον Βρετανό ιστορικό Τίμοθι Γκάρτον Ας και το αμερικανικό περιοδικό Foreign Affairs, που έβλεπαν αυτό που ήξεραν από το παρελθόν κι αυτό που επιθυμούσαν για το μέλλον: Ενα «Αραβικό 1989», όπου η ανατροπή των παλιών, απολυταρχικών καθεστώτων θα έδινε τη θέση τους στους Αραβες Βαλέσα και Χάβελ, επικεφαλής Δημοκρατιών δυτικού τύπου, με αραβικό εσάνς.
Στην απέναντι όχθη παρατάχθηκαν οι Ισραηλινοί και οι πιο πραγματιστές στα επιτελεία της Δύσης, που φοβούνταν ότι, αντί για Αραβικό 1989, αυτό που εκτυλισσόταν θα θύμιζε περισσότερο «Σουνιτικό 1979», παραπέμποντας στις τύχες της ιρανικής επανάστασης: Οπως η πολύχρωμη, δημοκρατική εξέγερση των Ιρανών εναντίον της δικτατορίας του Σάχη «απήχθη» από το σιιτικό ιερατείο για να δώσει τη θέση της στη θεοκρατία, έτσι και η Αραβική Ανοιξη θα δώσει τη σκυτάλη στον ισλαμικό χειμώνα. Δύο χρόνια αργότερα, η Ιστορία δεν έχει δώσει ακόμη τελεσίδικη απάντηση, πάντως δεν μοιάζει να δικαιώνει το στρατόπεδο των αισιόδοξων.
Σε Τυνησία και Αίγυπτο, οι κάλπες έφεραν στην εξουσία τους μετριοπαθείς ισλαμιστές - «Αναγέννηση» και «Αδελφοί Μουσουλμάνοι» αντίστοιχα- με τη στήριξη των πιο σκληροπυρηνικών, «σαλαφιστών» συμμάχων τους. Τι κι αν οι ισλαμιστές αντιμετώπιζαν μέχρι την τελευταία στιγμή με καχυποψία τη δημοκρατική, λαϊκή εξέγερση; Αντίθετα, οι δυνάμεις που πρωταγωνίστησαν στην Αραβική Ανοιξη -φιλελεύθεροι ακτιβιστές, αριστεροί, συνδικαλιστές- περιορίστηκαν σε ελάσσονες, αντιπολιτευτικούς ρόλους.
Οι ισλαμιστές διεκδικούν με αξιώσεις την εξουσία σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο, ιδιαίτερα στις χώρες της πρώτης γραμμής στην αραβο-ισραηλινή διένεξη. Στη Συρία, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι είναι η δύναμη με την καλύτερη οργάνωση και την ισχυρότερη επιρροή στους κόλπους της Εθνικής Συμμαχίας, του ετερόκλητου συνασπισμού της αντιπολίτευσης. Στην Ιορδανία, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι οργάνωσαν πρόσφατα τεράστια συλλαλητήρια με αφορμή τις αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων, θέτοντας για πρώτη φορά ζήτημα ανατροπής της μοναρχίας. Είναι βέβαιο ότι θα επικρατούσαν πανηγυρικά, αν διεξάγονταν ελεύθερες εκλογές.
Στη Λιβύη, μπορεί η αδύναμη κεντρική κυβέρνηση να απολαμβάνει της εμπιστοσύνης του ΝΑΤΟ, ωστόσο η πραγματική δύναμη μοιράζεται ανάμεσα στις διάφορες παραστρατιωτικές οργανώσεις, όπου κυριαρχούν οι ισλαμιστές. Οσο για την Παλαιστίνη, η πρόσφατη σύγκρουση στη Γάζα ενίσχυσε τη διεθνή αναγνώριση και την εσωτερική επιρροή της Χαμάς, που διεκδικεί ηγεμονικό ρόλο στο πλαίσιο της PLO. Αυτός ήταν άλλωστε ο βασικός λόγος που οι Ευρωπαίοι έσπευσαν να στηρίξουν τον εξασθενημένο πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς, στη διπλωματική μάχη που έδωσε με επιτυχία στον ΟΗΕ για αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους.
Ωστόσο, η ηγεμονία των ισλαμιστών κάθε άλλο παρά είναι εδραιωμένη. Το Προεδρικό Διάταγμα της 22ας Νοεμβρίου, με το οποίο ο ισλαμιστής πρόεδρος Μοχάμεντ Μόρσι σφετερίστηκε υπερεξουσίες και η προώθηση νέου Συντάγματος με έντονες ισλαμικές αποχρώσεις, με δημοψήφισμα-εξπρές στις 15 Δεκεμβρίου, έφεραν και πάλι την Αίγυπτο στο χείλος εμφυλίου πολέμου.
Ασφαλώς, ούτε ο Μόρσι είναι Χομεϊνί, ούτε οι αντίπαλοί του άγγελοι. Το επίμαχο Προεδρικό του Διάταγμα ήταν περισσότερο αμυντική κίνηση απέναντι στο βαθύ κράτος των δικαστών. Τα διορισμένα από τον δικτάτορα Μουμπάρακ ανώτατα δικαστικά όργανα διέλυσαν τη δημοκρατικά εκλεγμένη Βουλή, αθώωσαν αξιωματούχους του παλιού καθεστώτος που είχαν βάψει τα χέρια τους με αίμα και απειλούσαν να ακυρώσουν τη Συντακτική Συνέλευση που επεξεργαζόταν το νέο Σύνταγμα, εκτροχιάζοντας την όλη πορεία προς τον εκδημοκρατισμό.
Ωστόσο, οι αιφνιδιαστικοί χειρισμοί του Μόρσι, χωρίς κανένα διάλογο με την αντιπολίτευση, κατάφεραν να συσπειρώσουν σε ενιαίο μέτωπο φιλελεύθερους, αριστερούς, νασεριστές, χριστιανούς, που υποπτεύονταν ότι οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι επιδιώκουν να εγκαθιδρύσουν θεοκρατικό καθεστώς.
Οι αιματηρές συγκρούσεις αυτής της εβδομάδας στο Κάιρο και σε όλα τα αστικά κέντρα ανέδειξαν τη βαθύτατη πόλωση μιας κοινωνίας στα πρόθυρα του εμφύλιου σπαραγμού. Ο στρατός παραμένει για την ώρα αυστηρά ουδέτερος, αλλά ουδείς μπορεί να προεξοφλήσει την τελική του στάση. Με το τηλεοπτικό του διάγγελμα, το βράδυ της Πέμπτης, ο Μόρσι προσέφερε μόνο ελάσσονες υποχωρήσεις στην αντιπολίτευση, επιμένοντας στο δημοψήφισμα. Απομένει να αποδειχθεί αν αυτό είναι ικανό να εκτονώσει την ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα ή αν θα οδηγήσει την κρίση στη δραματική της κορύφωση.
Eντονη ανησυχία της Ουάσιγκτον για τις ανεξέλεγκτες εξελίξεις
Η εσπευσμένη αποστολή της Χίλαρι Κλίντον στη Μέση Ανατολή για την κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, όπως και η παρέμβασή της για συνδιαλλαγή μεταξύ Μόρσι και αντιπολίτευσης στην Αίγυπτο προδίδουν την έντονη ανησυχία της Ουάσιγκτον για τις ανεξέλεγκτες εξελίξεις στον αραβικό κόσμο.
Ολα δείχνουν ότι η κυβέρνηση Ομπάμα θα ενισχύσει τον παρεμβατισμό της στην περιοχή, πρώτα απ’ όλα στο συριακό εμφύλιο πόλεμο. Ηδη, η Ουάσιγκτον κατάφερε να αλλάξει την ηγεσία της συριακής αντιπολίτευσης με την πρόσφατη διάσκεψη στο Κατάρ, με αντάλλαγμα τον αποτελεσματικότερο εξοπλισμό της, παρά το γεγονός ότι ο αντάρτικος στρατός των αντικαθεστωτικών έχει διαπράξει φριχτά εγκλήματα πολέμου, όπως κατήγγειλε ο ΟΗΕ. Η απόφαση του ΝΑΤΟ να εξοπλίσει την Τουρκία με πυραύλους PATRIOT εναντίον της Συρίας δημιουργεί εύλογες υπόνοιες για ανοιχτή στρατιωτική επέμβαση, στο πρότυπο της Λιβύης. Παρόμοιους συνειρμούς προκαλεί η επίκληση, από πλευράς Ομπάμα, του υποτιθέμενου κινδύνου να χρησιμοποιήσει ο Ασαντ χημικά όπλα εναντίον ομοεθνών του - ενός «κινδύνου», που απ’ ό, τι φαίνεται θα αποτελέσει το casus belli, όταν έρθει η ώρα.
Στο μεταξύ, οι Αμερικανοί έστειλαν επίλεκτη στρατιωτική δύναμη στην Ιορδανία, υποτίθεται για να την προστατεύσουν από ενδεχόμενη διάχυση του συριακού εμφυλίου πολέμου στη χώρα - ίσως, όμως, και για να προστατέψουν την ιορδανική μοναρχία από μια πιθανή εξέγερση των ισλαμιστών, που φαίνεται να σιγοβράζει.
