Διδάγματα από τη χρηματοπιστωτική κρίση
ΖΕΖΑ ΖΗΚΟΥ
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
«Κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης για ένα διάστημα κρατικοποιήθηκαν τράπεζες στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, με την πολιτεία να πουλάει στη συνέχεια τις συμμετοχές της», είπε για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών ο υπουργός Οικονομικών Γιάννης Στουρνάρας, στη συνέντευξη που έδωσε στους «Φακέλους» και στον Αλέξη Παπαχελά, την περασμένη Τρίτη.
«Το ίδιο θα συμβεί και εδώ», πρόσθεσε.
Προφανώς, η προσωρινή κρατικοποίηση (δηλαδή η κεφαλαιακή ενίσχυση) των ελληνικών τραπεζών θεωρείται μία από τις απαραίτητες ενέργειες. Πρέπει να τις κρατικοποιήσουμε και να τις πουλήσουμε ξανά το ταχύτερο, μου είπε εξέχων πολιτικός, και ίσως δεν πρέπει να το λέμε «κρατικοποίηση» αλλά «προ-ιδιωτικοποίηση». Και μου θύμισε το σλόγκαν της κρίσης του 2008: «Ιδιωτικοποιούμε τα κέρδη και κρατικοποιούμε τις ζημίες των τραπεζών...». Πάντως, οι τραπεζίτες της Wall Street και του Σίτι είναι πανευτυχείς. Οι λαοί εργάστηκαν γι’ αυτούς. Πολύ λίγοι θα διαφωνούσαν με την άποψη ότι οι τραπεζίτες της Wall Street και του Σίτι χρωστούν τεράστια ευγνωμοσύνη στους φορολογουμένους.
Πάντως, μπορεί να αντληθούν πολύτιμα διδάγματα από την εμπειρία της Βρετανίας. Ομως, ο αρχιτέκτονας της στρατηγικής αυτής, ο (τότε) πρωθυπουργός της Βρετανίας, Γκόρντον Μπράουν, υπέστη ταπεινωτική ήττα στις εκλογές του 2010. Ο Πολ Κρούγκμαν διατύπωσε τότε το περίφημο ερώτημά του: «Εσωσε, άραγε, ο Γκόρντον Μπράουν το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα;».
Το 2008 το κράτος -στις ΗΠΑ και τη Βρετανία- είχε να επιλέξει ανάμεσα στην πανούκλα (χρεοκοπία) και τη χολέρα (κρατικοποίηση). Παρηγοριά: μπορεί κανείς να επιβιώσει της χολέρας, όχι της πανούκλας». Από τη Βρετανία ώς την Αμερική, περνώντας από όλες τις μεγάλες πρωτεύουσες, η συζήτηση για την κρατικοποίηση του τραπεζικού συστήματος είχε κάνει βίαια και απρόσκλητα την εμφάνισή της, καθώς τα τεράστια πακέτα δημοσίου χρήματος επενδύθηκαν στη σωτηρία του τραπεζικού συστήματος. Ακόμη και στην Αμερική, όπου η κρατικοποίηση ξορκίζεται ως λέξη, συνειδητοποιήθηκε ότι το ιδιωτικό τραπεζικό σύστημα, με όλα του τα παρακλάδια, δεν μπορούσε να επιβιώσει μόνο του. Οι αμερικανικές τράπεζες δεν είχαν αρκετά κεφάλαια για να αντιμετωπίσουν τις δεσμεύσεις τους. Πολλές βρέθηκαν, στην πραγματικότητα, σε κατάσταση όπου θα έπρεπε να κηρύξουν πτώχευση. Και για να αποφευχθούν οι κατά συρροήν χρεοκοπίες θα πρέπει να γίνουν μαζικές ανακεφαλαιοποιήσεις, δηλαδή να ενισχυθούν με δημόσιο χρήμα. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για την εισβολή του Δημοσίου στον χώρο της πίστης. Μια «προσωρινή» αλλά σαφής κρατικοποίηση ήταν το σχέδιο που επικράτησε. Να επισημανθεί, πάντως, ότι ο «έλεγχος του κράτους» είναι το σημείο κλειδί, όχι η ιδιοκτησία. Το να γίνει το κράτος ιδιοκτήτης και να μπει τέλος στη μετοχική ιδιοκτησία δεν αποτελούσε λύση. Οι τράπεζες έδωσαν στο κράτος, σε αντάλλαγμα, προνομιούχες μετοχές τους και εγγυητικούς τίτλους. Ακόμη θυμάμαι πως ένας καθηγητής τής πολύ ελιτίστικης Science-Ρo του Παρισιού, ο Μπερτράν Ζακιγιά, έφτασε να γράψει στη «La Τribune»: «Το τραπεζικό σύστημα δεν είναι μια δραστηριότητα όπως οι άλλες (...). Είναι ένα είδος δημόσιας υπηρεσίας για την οικονομία».
Το τραπεζικό σύστημα έχει πάντα ισχυρούς προστάτες. Προφανώς ούτε το ίδιο το ήξερε σε αυτή την έκταση, αλλά το έμαθε το 2008. Οι τριγμοί από το κραχ της διαβόητης αμερικανικής subprime αγοράς ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων ανύπαρκτης φερεγγυότητας, που δημιούργησαν μια άκρως επικίνδυνη παγκόσμια πιστωτική ασφυξία (δηλαδή το φαινόμενο της credit crunch), διέλυσε τον ιστό του τραπεζικού συστήματος της Δύσης. Οι Κεντρικοί Τραπεζίτες της FED, της ΕΚΤ και της Τράπεζας της Αγγλίας με συνεχείς δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων «ενέσεις» ρευστότητας στο τραπεζικό τους σύστημα βομβάρδισαν το «τοξικό μείγμα» της credit crunch, όμως οι βαριά εκτεθειμένες τράπεζες αδυνατούσαν να συνέλθουν, παραμένοντας ευάλωτες μέχρι σήμερα. Οι αμερικανικές επενδυτικές τράπεζες -θύτες και θύματα- είχαν πλημμυρίσει τον κόσμο με τα διάσημα πλέον «τοξικά απόβλητα», όπως ευφυώς αποκλήθηκαν τα CDOs (Collateralised-Debt Obligations).
Το πρόβλημα όμως δεν λύθηκε ριζικά. Το γεγονός ότι οι Κεντρικές Τράπεζες της Δύσης δεν ελέγχουν πλέον τη ρευστότητα του παγκόσμιου συστήματος, έχει αναδειχθεί μείζονος σημασίας. Μπορούν να δώσουν αφειδώς ρευστότητα στο σύστημα (και το έκαναν ήδη επί μακρόν), προκειμένου να αποφύγουν την ανοιχτή εκδήλωση της κρίσης και τη δημιουργία πανικού...
Η δεξιά... πολιτική κρατικοποιεί σήμερα τις τράπεζες που κινδυνεύουν, για να τις παραδώσει πάλι αύριο μεθαύριο στους τραπεζίτες, κατήγγειλε τότε ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν. Και αντί να μεταβιβάσει εισόδημα από τους τραπεζίτες, οι οποίοι κάθονταν πάνω στο χρήμα που τους δίνει το κράτος, σε εκείνους που θα το ξόδευαν αλλά που σήμερα δεν έχουν ούτε για να ζήσουν, προτιμά να κλείνει τα μάτια. Η βασική... αιτία του σημερινού οικονομικού χάους είναι η εγγενής αδυναμία του χρηματοπιστωτικού συστήματος να ανταποκριθεί στις ανθρώπινες ανάγκες, όχι μόνο στις φτωχές αλλά και στις πλούσιες χώρες. Ωστόσο, όποια ταμπέλα κι αν κρεμάσει ένα κράτος απέξω από τις τράπεζές του, τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει αν δεν πάρει από τους πλούσιους για να τα δώσει στους φτωχούς.
Ο κρατικός έλεγχος μπορεί να αποφέρει καρπούς ως τακτικός ελιγμός. Οι κρατικοποιήσεις μεγάλων τραπεζών δεν αντέχουν για πολλά χρόνια.
