Δικαιοσύνη με κινεζικά χαρακτηριστικά
Γιατί το ανθηρό νομικό σύστημα του Πεκίνου έχει ακόμα δρόμο.
Jerome Alan Cohen
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr/articles)
Ακριβώς πριν από 40 χρόνια, καθώς η οικογένειά μου και εγώ ολοκληρώναμε μια πολύ ευχάριστη και παραγωγική ακαδημαϊκή χρονιά στην Ιαπωνία, είχαμε την πρώτη μας ευκαιρία να επισκεφθούμε την Κίνα.
Περιμέναμε για αυτό το ταξίδι περισσότερο από μια δεκαετία. Για μένα, το αποκορύφωμα της επίσκεψης ήταν μια τετράωρη συνομιλία σε δείπνο με τον πρωθυπουργό Τσου Εν Λάι. Χωρίς ποτέ να χάνει χρόνο, και πάντα καλά ενημερωμένος για κάθε έναν από τους επισκέπτες του, με κάποιο ύφος σύγχυσης ο Τσου μου είπε, «Καταλαβαίνω ότι έχετε κάνει πολλά βιβλία για το νομικό μας σύστημα». Με τη χώρα του να εξακολουθεί να αναδύεται από το χάος της Πολιτιστικής Επανάστασης, σκέφτηκα ότι ο Τσου θα μπορούσε να υπονοεί ευγενικά ότι είχα εκτιμήσει περισσότερο το κινεζικό νομικό σύστημα από ό, τι η ίδια η Κίνα.
Όπως και οι δύο γνωρίζαμε, το επίσημο νομικό σύστημα της χώρας, το οποίο είχε βασιστεί στο σοβιετικό μοντέλο, ήταν σε δεινή κατάσταση και ήταν έτσι για πολλά χρόνια. Το Εθνικό Λαϊκό Κογκρέσο, το υψηλότερο κρατικό σώμα της Κίνας, δεν λειτουργούσε. Το υπουργείο Δικαιοσύνης και η Εισαγγελία, που ήταν υπεύθυνοι για την άσκηση ποινικών διώξεων και την εποπτεία της κυβέρνησης σε νομικά θέματα, ήταν εν υπνώσει. Τα δικαστήρια ήταν σε κατάσταση κατάρρευσης. Η «αντι-δεξιά» εκστρατεία του 1957-58 είχε καταργήσει το νομικό επάγγελμα. Οι λίγες νομικές σχολές της χώρας και τα νομικά περιοδικά είχαν κλείσει. Οι θεσμικοί φορείς για την διαιτησία σε διαφορές ξένων επιχειρήσεων είχαν ατροφήσει και η Λαϊκή Δημοκρατία ήταν παθητικός παρατηρητής στους διεθνείς οργανισμούς και τις συμφωνίες που συνήθως ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ των εθνών.
Σήμερα, περισσότερα από 30 χρόνια αφότου ο ρεφορμιστής αρχηγός του κόμματος Ντενγκ Ξιαοπίνγκ (Deng Xiaoping) οδήγησε τη χώρα στην τρέχουσα πορεία της, η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική. Η Κίνα έχει τώρα ένα επίσημο, λειτουργικό νομικό σύστημα. Το Λαϊκό Κογκρέσο, μαζί με διάφορους νομικούς ειδικούς και υπηρεσίες, έχει αναπτύξει μια τεράστια ποσότητα κανόνων που καλύπτουν τους περισσότερους τομείς της δημόσιας δραστηριότητας. Η Κίνα έχει επίσης αναστήσει και ενισχύσει το δικαστικό σύστημά της, επανίδρυσε την Εισαγγελία και το Υπουργείο Δικαιοσύνης, και έχει αποκαταστήσει το νομικό επάγγελμα. Έχει τώρα περίπου 200.000 δικαστές, σχεδόν άλλους τόσους εισαγγελείς και πάνω από 215.000 δικηγόρους. Η νομική εκπαίδευση έχει ακμάσει. Υπάρχουν τώρα σχεδόν 700 νομικές σχολές και νομικά τμήματα, και αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι περνούν εξετάσεις κάθε χρόνο για να πάρουν άδεια εξάσκησης δικηγορίας. Τα νομικά περιοδικά και τα σχετικά βιβλία έχουν πολλαπλασιαστεί.
Η Κίνα έχει επεκτείνει επίσης τις διεθνείς νομικές συνεργασίες της. Συμμετέχει σε πολλές από τις παγκόσμιες πολυμερείς συνθήκες και οργανισμούς που κάποτε απέφευγε. Οι οργανισμοί αυτοί και οι συνθήκες ρυθμίζουν τα πάντα, από το εμπόριο και τις επενδύσεις ως τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Κίνα έχει επίσης ένα όλο και πιο πυκνό δίκτυο διμερών συμφωνιών. Και, από την έναρξη των μεταρρυθμίσεων της Ανοικτής Πολιτικής του Ντενγκ το 1978, νομικοί ειδικοί από τα Ηνωμένα Έθνη, διεθνείς οργανισμούς, ξένες κυβερνήσεις, πανεπιστήμια και δικηγορικά γραφεία έχουν έρθει για να συμβάλουν στην προώθηση του εκκολαπτόμενου νομικού συστήματος της χώρας. Κορυφαίοι Κινέζοι δικαστές, επίσημοι και επιστήμονες παρακολουθούν συνέδρια σε όλο τον κόσμο για να διαδώσουν το ότι η Κίνα έχει επιτέλους πετύχει τον στόχο της δημιουργίας ενός «σοσιαλιστικού νομικού συστήματος με κινεζικά χαρακτηριστικά».
90% ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ
Αυτή είναι μια ενθαρρυντική εικόνα. Αλλά είναι, επίσης, σοβαρά ελλιπής, αφού παραλείπει εντελώς την δύναμη ελέγχου που διαθέτει το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα, όχι μόνο όσον αφορά τη μεγάλη εικόνα – δηλαδή την ιδεολογία, τις συνταγματικές αρχές, την νομοθεσία και τον σχεδιασμό της νομικής εκπαίδευσης. Έχει επίσης έναν ασφυκτικό έλεγχο στις παραμικρές λεπτομέρειες: την επιλογή, την κατάρτιση, την προώθηση, και την απομάκρυνση των δικαστών και των άλλων νομικών υπαλλήλων. Υπάρχει, επίσης, η χορήγηση αδειών, ο περιορισμός, η διαγραφή από τα μητρώα και η δίωξη των δικηγόρων. Και, φυσικά, το Κόμμα μπορεί να υπαγορεύσει τα αποτελέσματα σε μεμονωμένες δικαστικές περιπτώσεις.
Μια σειρά από προβεβλημένες περιπτώσεις αφήνει ελάχιστες αμφιβολίες ότι «η πολιτική διοικεί» στην Κίνα. Σκεφτείτε τις δίκες γνωστών προσωπικοτήτων όπως ο Λιού Ξιαομπό (Liu Xiaobo), ο κάτοχος του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης, ο τυφλός «ξυπόλητος δικηγόρος» Τσεν Γκουανγκτσένγκ (Chen Guangcheng), ο Άι Γουέιγουέϊ (Ai Weiwei), ο αδάμαστος καλλιτέχνης και ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα ή η Γκου Καϊλάι (Gu Kailai), η καταδικασθείσα δολοφόνος και σύζυγος ενός έκπτωτου πλέον πολιτικού ηγέτη, του Μπο Ξιλάι (Bo Xilai). Το ΚΚΚ αγγίζει πολλές ποινικές και αστικές υποθέσεις, καθώς και εμπορικές και διοικητικές διαφορές.
Αλλά η κυριαρχία του Κόμματος δεν περιορίζεται στις περίβλεπτες δίκες. Είτε η διαφορά σχετίζεται με την προστασία του περιβάλλοντος, την ασφάλεια των τροφίμων, την ιδιοκτησία, την αναγκαστική κατεδάφιση σπιτιών, είτε την ελαττωματική κατασκευή των σχολείων που κατέρρευσαν κατά τον σεισμό στο Σιτσουάν (Sichuan) το 2008, το ΚΚΚ έχει συχνά δώσει την εντολή ότι τα δικαστήρια πρέπει να βγάζουν αποφάσεις ευνοϊκές για την κόμμα. Το κόμμα ούτε καν επιτρέπει στα δικαστήρια να ακούσουν τα παράπονα των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουν απαχθεί από την αστυνομία ή φυλακιστεί στο ίδιο τους το σπίτι. Σε ελάχιστους από τους εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που η αστυνομία στέλνει κάθε χρόνο σε τριετή προγράμματα «επανεκπαίδευσης μέσω εργασίας» για μη ποινικά αδικήματα, τους επιτρέπεται δικαστική αναθεώρηση.
Ο JEROME ALAN COHEN είναι επίκουρος βασικός συνεργάτης για Ασιατικές Σπουδές στο Council on Foreign Relations.
