Ο δύσκολος δρόμος για πολιτική μεταρρύθμιση
Η «πέμπτη γενιά» ηγετών της Κίνας αναλαμβάνει τα ηνία κατά το 18ο συνέδριο του Κ.Κ.
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, τα συνέδρια των κομμουνιστικών κομμάτων εξουσίας αποτελούσαν σκηνοθετημένες τελετές μικρού πολιτικού ενδιαφέροντος. Διθυραμβικοί απολογισμοί, υπεραισιόδοξοι σχεδιασμοί και «ομόφωνη» επικύρωση ήδη ειλημμένων αποφάσεων.
Οι σοβιετολόγοι έπρεπε να βγάλουν το ψωμί τους ψάχνοντας για υποψίες «παρεκκλίσεων» πίσω από τις γραμμές των επίσημων ντοκουμέντων, καταγράφοντας πόσο μακριά από τον απερχόμενο ηγέτη κάθονταν οι διάφοροι δελφίνοι και διατυπώνοντας τολμηρές εικασίες για το τι προοιωνίζονταν όλα αυτά.
Το 18ο συνέδριο του ΚΚ Κίνας, που ξεκίνησε την περασμένη Πέμπτη και θα ολοκληρωθεί στις 14 Νοεμβρίου, στο Πεκίνο, απέχει αρκετά από αυτό το πρότυπο. Ασφαλώς, το τελετουργικό στοιχείο είναι έντονο και η βασική απόφαση του συνεδρίου ήδη ειλημμένη: Το ηγετικό δίδυμο Χου Ζιντάο-Γουέν Τζιαμπάο θα παραδώσει τα ηνία στην «πέμπτη ηγετική γενιά» του κόμματος, με τον 59χρονο Σι Τζινπίνγκ στο ρόλο του γενικού γραμματέα και τον 57χρονο Λι Κετσιάνγκ στο αξίωμα του πρωθυπουργού. Ωστόσο, η μονολιθικότητα και η γραφειοκρατική νωθρότητα της εποχής Μπρέζνιεφ δεν έχουν βάλει τη σφραγίδα τους στο κόμμα του Μάο.
Μόνο αυτοϊκανοποίηση δεν ακτινοβολούσε η εισήγηση του Χου Ζιντάο ενώπιον 2.000 και πλέον συνέδρων. Η διαφθορά κρατικών αξιωματούχων αναδεικνύεται σε μέγα πρόβλημα, που «μπορεί να αποβεί μοιραίο για το κόμμα, ακόμη και να προκαλέσει την κατάρρευσή του και τη διάλυση του κράτους», προειδοποίησε ο απερχόμενος γενικός γραμματέας. Απροσδόκητα τολμηρή αυτοκριτική από έναν ηγέτη στη δεκαετία του οποίου η χώρα του ξεπέρασε, ως οικονομικό μέγεθος, τη Βρετανία, τη Γερμανία και την Ιαπωνία, για να αναδειχθεί στην υπ' αριθμόν δύο παγκόσμια δύναμη.
Η αλήθεια είναι ότι η διαφθορά έχει λάβει ενδημικές διαστάσεις, όπως μαρτυρεί η πρόσφατη διαγραφή του Μπο Σιλάι, μέχρι πρότινος ενός εκ των ισχυρότερων μελών του Πολιτικού Γραφείου. Δύσκολα μπορεί, ωστόσο, να φαντασθεί κανείς ότι το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί με ηθικές Σταυροφορίες, αν δεν κοπούν οι ρίζες που το εκτρέφουν και κυρίως η συγκέντρωση όλης της εξουσίας σε μικρούς κύκλους ανεξέλεγκτων αξιωματούχων. Οχι απροσδόκητα, η πολιτική μεταρρύθμιση, μέχρι πρότινος θέμα ταμπού, βρέθηκε στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης.
Το ιδιότυπο κοινωνικό συμβόλαιο που πρότεινε επί δεκαετίες το ΚΚ Κίνας στους πολίτες έλεγε περίπου τα εξής: «Εσείς θα είσθε νομιμόφρονες στο Κόμμα και εμείς θα εξασφαλίσουμε ότι θα γίνετε πλουσιότεροι -άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο- και η χώρα μας ισχυρότερη». Τα τελευταία χρόνια, απεργιακά κύματα, αγροτικές ταραχές και η δυσφορία της διευρυνόμενης μεσαίας τάξης μαρτυρούν ότι αυτό το μοντέλο εξαντλεί τα όριά του. Κατά την προσυνεδριακή περίοδο, εκπρόσωποι της «φιλελεύθερης» πτέρυγας διατύπωσαν τολμηρές προτάσεις: καθιέρωση της εσωκομματικής δημοκρατίας, ή ακόμη και διαφορετικών τάσεων, ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, ακόμη και μεταμόρφωση της Κίνας σε «συνταγματική, σοσιαλιστική δημοκρατία».
Στην εισήγησή του, ο Χου Ζιντάο υιοθέτησε τις εκκλήσεις για «μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος», χωρίς να περιγράψει τι ακριβώς εννοεί. Φρόντισε πάντως να χαράξει σαφή κόκκινη γραμμή, διευκρινίζοντας ότι η Κίνα δεν μπορεί να «αντιγράψει» τα δυτικά πρότυπα. Ολα δείχνουν ότι το στοίχημα της πολιτικής μεταρρύθμισης θα κριθεί μετά το συνέδριο. Πολλά θα εξαρτηθούν από τον συσχετισμό δυνάμεων, στα κορυφαία κομματικά όργανα που θα εκλέξει το συνέδριο, ανάμεσα στους δύο κυριότερους πόλους ισχύος: Στον ένα πόλο, συσπειρώνονται στελέχη που προέρχονται, όπως ο Χου Ζιντάο, από την Κομμουνιστική Νεολαία Κίνας και επιθυμούν ισορροπημένη οικονομική ανάπτυξη, με μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Στον δεύτερο πόλο κυριαρχεί η «ομάδα της Σαγκάης» και γενικά των πιο πλούσιων, παράκτιων περιοχών που «βλέπουν» προς τη Δύση, υπό τον προκάτοχο του Χου, Ζιανγκ Ζεμίν.
Ακμαίος στα 86 του χρόνια, ο Ζιανγκ καθόταν δίπλα στον Χου κατά την πανηγυρική έναρξη του συνεδρίου. Αν η σημειολογία των συνεδρίων έχει κάτι να μας πει, πρέπει να υποθέσουμε ότι οι δύο άνδρες θα «οδηγούν από το πίσω κάθισμα», τουλάχιστον στο πρώτο διάστημα της εποχής Σι Τζινπίγνκ.
Ο αινιγματικός Σι Τζινπίνγκ
Ο άνθρωπος που θα αναλάβει την ηγεσία της υπ' αριθμόν δύο παγκόσμιας δύναμης πέρασε σημαντικό μέρος της εφηβείας του στην ύπαιθρο, όπου την ημέρα έσκαβε αρδευτικά κανάλια και το βράδυ κοιμόταν σε σπηλιά. Η ζωή είχε ανατείλει ρόδινη στα μάτια του Σι Τζινπίνγκ, γιου ενός εκ των θεμελιωτών της Λαϊκής Κίνας και αντιπροέδρου της χώρας, του Σι Ζονγκσούν. Ολα άλλαξαν το 1962, όταν ο πατέρας του ήρθε σε ρήξη με τον Μάο, για να οδηγηθεί στη φυλακή, τα ταραγμένα χρόνια της Πολιτιστικής Επανάστασης. Σε ηλικία 15 ετών, ο υιός Σι στάλθηκε στην ενδοχώρα για «αναδιαπαιδαγώγηση», μέσα από σκληρή, αγροτική δουλειά. Εκ των υστέρων, αυτός ο σπάνιος συνδυασμός -ένα τέκνο των κινεζικών ελίτ που αισθάνεται τον σφυγμό των μαζών- αποδείχθηκε πολύτιμος για την καριέρα του Σι. Αφού απέκτησε διδακτορικά διπλώματα χημικού μηχανικού και πολιτικού επιστήμονα από τα καλύτερα πανεπιστήμια, αναρριχήθηκε στα κομματικά αξιώματα και απέκτησε ισχυρούς δεσμούς με τον στρατό.
Στις δυτικές πρωτεύουσες ουδείς δύναται να προεξοφλήσει τι πολιτική θα χαράξει ο Σι στο εσωτερικό της Κίνας. Οσο για την εξωτερική πολιτική, οι περισσότεροι προεξοφλούν ότι θα ακολουθήσει μια πιο αποφασιστική, διεκδικητική γραμμή. Αλλωστε, εδώ και λίγο καιρό η Κίνα διαθέτει το πρώτο αεροπλανοφόρο της, ενώ ο Χου Ζιντάο τόνισε, στο 18ο συνέδριο, την ανάγκη να γίνει γρήγορα «μεγάλη ναυτική δύναμη», κάτι που μάλλον δεν χαροποίησε ιδιαίτερα ούτε τους Γιαπωνέζους, ούτε τους Αμερικανούς.
