Το Όσλο είναι νεκρό
Πώς θα διορθωθεί η ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων
Salam Fayyad
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Παρά το γεγονός ότι απομένουν ακόμη πολλά που πρέπει να γίνουν για να διασφαλιστεί ότι η κατάπαυση πυρός τού Αυγούστου μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων δεν θα είναι απλώς μια ανάπαυλα στις εχθροπραξίες, πολλοί έχουν ήδη αρχίσει να ψάχνουν πέρα από αυτή την βασική προϋπόθεση, υποστηρίζοντας ότι είναι καιρός να αντιμετωπιστούν οι βαθύτερες αιτίες τής σύγκρουσης.
Συμφωνώ. Αλλά δεν πιστεύω ότι αυτό θα πρέπει να σημαίνει μια βιασύνη για να πατηθεί το κουμπί τής επανεκκίνησης στην αδιέξοδη ειρηνευτική διαδικασία. Αυτό έχει αποτύχει επανειλημμένα, και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα συνεχίσει να αποτυγχάνει απόντων θεμελιωδών προσαρμογών στο υπάρχον πρότυπο, στο πλαίσιο του Όσλο.
Οι προσαρμογές που προτείνω αφορούν κυρίως σε δύο τομείς. Η πρώτη αφορά στην παλαιστινιακή εκπροσώπηση στο πλαίσιο τόσο της ειρηνευτικής διαδικασίας όσο και στην εθνική διακυβέρνηση. Το δεύτερο αφορά στο ζήτημα της ανανέωσης της ισχύος τού πλαισίου τού Όσλο, ειδικά δεδομένου ότι σχεδιάστηκε με βάση ένα χρονοδιάγραμμα που έχει προ πολλού λήξει, το 1999.
Το ερώτημα ποιος έχει ακριβώς την δύναμη ή το προνόμιο να εκπροσωπεί τον παλαιστινιακό λαό ήταν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τής πολιτικής συζήτησης των Παλαιστινίων και των Αράβων από τις πρώτες ημέρες τής σύγχρονης παλαιστινιακής επανάστασης. Ωστόσο, ξεκινώντας στα μέσα τής δεκαετίας τού 1970, η κίνηση να κατοχυρωθεί αυτή η εξουσία αποκλειστικά στην Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) κέρδισε δυναμική, και τελικά κατέληξε στην αναγνώριση της PLO από το Ισραήλ το 1993 ως «τον εκπρόσωπο του παλαιστινιακού λαού» στο πλαίσιο της εξαιρετικά ασύμμετρης διατύπωσης της αναγνώρισης στις Επιστολές Αμοιβαίας Αναγνώρισης. Εμφανώς, αλλά όχι συμπτωματικά, αυτό που λείπει από την διατύπωση ήταν ο χαρακτηρισμός τού «εκπροσώπου» ως «μοναδικός νόμιμος» εκπρόσωπος.
Αλλά αυτό δεν είναι ο λόγος για τον οποίο η συμφωνία θα πρέπει να θεωρείται ως εξαιρετικά ασύμμετρη. Το πιο σημαντικό γεγονός είναι ότι η PLO έλαβε μόνο μια ειδική αναγνώριση από το Ισραήλ, με την έννοια ότι η PLO αναγνωρίζει «το δικαίωμα του κράτους τού Ισραήλ να ζει σε συνθήκες ειρήνης και ασφάλειας» ενώ η PLO τακτοποιείται με πολύ λιγότερα από μια αμοιβαία αναγνώριση του δικαιώματος των Παλαιστινίων για ένα δικό τους κράτος. Αυτό στην ουσία σηματοδότησε την αποδοχή τής ισραηλινής ιστορικής αφήγησης εις βάρος τής Παλαιστινιακής αφήγησης. Επιπλέον, η αναγνώριση είχε διατυπωθεί με τέτοιο τρόπο που αναμφισβήτητα έδωσε στο Ισραήλ δικαίωμα βέτο για την πιθανή εμφάνιση ενός παλαιστινιακού κράτους, στην περίπτωση που θα μπορούσε να παρουσιάσει την δημιουργία τού Παλαιστινιακού κράτους ως ότι με οποιονδήποτε τρόπο υπονομεύει την δική του ασφάλεια. Παρ’ όλα αυτά, και παρά την ασυμμετρία αυτή, η αμοιβαία αναγνώριση του 1993 άνοιξε τον δρόμο ώστε η PLO να γίνει καθολικά αποδεκτή ως εκπρόσωπος του παλαιστινιακού λαού.
Ένα μειονέκτημα σε αυτή την επιτυχία, ωστόσο, ήταν ότι, με την υπογραφή των συμφωνιών τού Όσλο, η PLO κρίθηκε όχι πια βάσει τού ένδοξου παρελθόντος της, αλλά εξ ολοκλήρου από την επιτυχία τού πλαισίου τού Όσλο για την δημιουργία ενός πλήρως κυρίαρχου παλαιστινιακού κράτους στο έδαφος που κατέλαβε το Ισραήλ το 1967. Δυστυχώς, όταν κρίνονται με αυτό το κριτήριο, οι επιδόσεις τής PLO πρέπει να θεωρηθούν ως οικτρή αποτυχία. Το Όσλο έχει προφανώς αποτύχει να παραδώσει παλαιστινιακού κράτους με το τέλος τής «ενδιάμεσης περιόδου». Επιπλέον, οι προοπτικές να συμβεί αυτό σύντομα είναι αναμφισβήτητα λιγότερες σήμερα από ό, τι ήταν τότε. Αυτό συνέβαλε σε μια σταδιακή υποχώρηση της αίσθησης της δυνατότητας για παλαιστινιακό κράτος, με την επακόλουθη αίσθηση της κατήφειας να ενισχύεται αναμφισβήτητα από μια εντελώς αφόρητη κατάσταση ανθρώπινων συνθηκών στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, τόσο στην Γάζα (όπου, εκτός από την τραγωδία που σχετίζεται με την περιοδική στρατιωτική κλιμάκωση, οι άνθρωποι έπρεπε να επιβιώνουν πάντα με σοβαρές ελλείψεις νερού και ενέργειας, ανεπαρκείς δημόσιες υπηρεσίες, και μια σχεδόν πλήρη απαγόρευση ταξιδίων) όσο και στην Δυτική Όχθη, όπου το δικαίωμα των Παλαιστινίων να ζήσουν με αξιοπρέπεια στην γη τους υπονομευόταν συνεχώς και σοβαρά από μια πολύ ιδιότροπη και καταπιεστική στρατιωτική κατοχή, μαζί με τον εξτρεμισμό των εποίκων και τις ευθείες πράξεις τρομοκρατίας.
Οι παράγοντες αυτοί, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η Παλαιστινιακή Αρχή δεν κυβερνούσε πάντα καλά, έκαναν μεγάλη ζημιά στην PLO. Ωστόσο, ίσως περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, το κύρος τής PLO τελικά διακινδύνευσε από την ήττα τής πλατφόρμας της περί μη βίας. Με την πάροδο του χρόνου, η άποψη ότι «η βία αποδίδει» άρχισε να ευνοείται από το ευρύ κοινό, με αποτέλεσμα οι αντιστασιακές φατρίες που δεν ανήκαν στην PLO να γίνουν πιο δημοφιλείς.
Συνεπώς, μια προσαρμογή στην παλαιστινιακή εκπροσώπηση είναι απαραίτητη. Αλλά μια τέτοια προσαρμογή θα μπορούσε επίσης να διευκολύνει την αντιμετώπιση του θεμελιώδους προβλήματος του πλαισίου τού Όσλο - δηλαδή, ότι έχει μετατραπεί από μια προσωρινή ρύθμιση σε μια de facto εις το διηνεκές ρύθμιση. Η αποτυχία να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα, θα διαιωνίσει μια παράλογη κατάσταση κατά την οποία οι Παλαιστίνιοι θα συνεχίσουν να έχουν να επιλέξουν είτε να αποδεχθούν όσα το Ισραήλ είναι διατεθειμένο να προσφέρει σε διαπραγματεύσεις είτε να ζουν κάτω από την καταπιεστική κατοχή του.
Στην ουσία, οι προσαρμογές που προτείνω αποσκοπούν στην αποκατάσταση της θεμελιώδους ασυμμετρίας στην ισορροπία δυνάμεων μεταξύ της κατοχικής δύναμης και του κατεχόμενου. Θα αποτελείται από τα ακόλουθα βασικά στοιχεία. Πρώτον, 21 χρόνια αφότου οι Παλαιστίνιοι χορήγησαν στο Ισραήλ την αναγνώριση του δικαιώματός του να ζει με ειρήνη και ασφάλεια, το Ισραήλ θα πρέπει να ανταποδώσει συμμετρικά, αναγνωρίζοντας το δικαίωμα των Παλαιστινίων για ένα κυρίαρχο κράτος στο σύνολο του εδάφους που κατέλαβε το 1967. Δεύτερον, το Ισραήλ θα πρέπει να είναι έτοιμο να δεχθεί υπό την εντολή τής διεθνούς κοινότητας μια ημερομηνία για τον τερματισμό τής κατοχής και μια αμοιβαία συμφωνηθείσα πορεία για να φθάσει εκεί. Τρίτον, στο μεσοδιάστημα, οι Παλαιστίνιοι δεν θα πρέπει να συνεχιστεί να εμποδίζονται στην προσπάθειά τους για την επίτευξη εθνικής ενότητας από την επιμονή, εκ μέρους τής διεθνούς κοινότητας, για την αυστηρή εφαρμογή των «αρχών τού Κουαρτέτου». Όπως απαιτούν από οποιαδήποτε παλαιστινιακή κυβέρνηση να αποδέχεται πλήρως τις Επιστολές Αμοιβαίας Αναγνώρισης, οι προϋποθέσεις αυτές αντλούν προφανώς το κύρος τους από ένα πλαίσιο του οποίου η βάση δεν είναι πλέον έγκυρη. Τέταρτον, οι Παλαιστίνιοι έχουν ανάγκη να δουν μια παύση όλων των πρακτικών που υπονομεύουν το δικαίωμά τους να ζουν με αξιοπρέπεια στην γη τους, καθώς προχωρούν προς την επίτευξη πλήρους εθνικής ενότητας και επιμένουν στην προσπάθειά τους να οικοδομήσουν το κράτος τους και να προετοιμαστούν για την κρατική υπόσταση.
Το κλειδί για μια γρήγορη προώθηση προς την εξασφάλιση αυτών των προσαρμογών βρίσκεται σε μια πλήρως αποφασιστική παλαιστινιακή προσπάθεια που αποσκοπεί στην επίτευξη της ενότητας μέσα από ένα πλαίσιο αντιπροσώπευσης χωρίς αποκλεισμούς. Προς τον σκοπό αυτό, πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα στοιχεία.
Μέχρις ότου καταστεί δυνατόν να επεκταθεί η συμμετοχή τής PLO, είτε μέσω εκλογών είτε κάποιου άλλου αντικειμενικού μηχανισμού που μπορεί να συμφωνηθεί, θα ήθελα να προτείνω ότι η PLO, μαζί με την πλατφόρμα της, να μείνει μόνη της, ενώ θα της επιτραπεί να διατηρήσει τον τίτλο του «μοναδικού νόμιμου εκπρόσωπου του παλαιστινιακού λαού». Το Ενιαίο Πλαίσιο Ηγεσίας (Unified Leadership Framework, ULF), το οποίο περιλαμβάνει όλες τις φατρίες τής PLO και εκείνες που δεν συνδέονται με αυτήν, θα πρέπει να επιφορτιστεί με το έργο τής συλλογικής ενημέρωσης των αποφάσεων της εκτελεστικής επιτροπής τής ΟΑΠ σε θέματα υψηλού εθνικού ενδιαφέροντος. Η συμμετοχή στο ULF παρατάξεων που δεν ανήκουν στην PLO δεν απαιτεί την αποδοχή από μέρους τους της πλατφόρμας τής PLO. Θα πρέπει, ωστόσο, να δοθεί προσοχή στο να υιοθετήσει το ULF μια χρονική δέσμευση από όλες τις παρατάξεις για την μη βία, έχοντας κατά νου ότι το νόημα είναι η δέσμευση για την μη βία να αντιστοιχεί στον χρόνο που θα κριθεί ότι απαιτείται για να καταστεί δυνατή για την κυβέρνηση η ενοποίηση των κρατικών θεσμών και των νόμων μετά από περισσότερα από επτά χρόνια διαχωρισμού.
Θα ήταν επίσης σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η κυβέρνηση είναι αντιπροσωπευτική τού πλήρους πολιτικού φάσματος και της πλήρους εξουσίας που της παρέχεται από τον Βασικό Νόμο. Η κυβέρνηση θα πρέπει να δεσμευτεί να διεξάγει δίκαιες, ελεύθερες και χωρίς αποκλεισμούς εκλογές το αργότερο έξι μήνες πριν από την λήξη τής περιόδου κατά την οποία η δέσμευση για μη βία, οικοδόμηση, και επανένωση πρόκειται να τερματιστεί. Εν τω μεταξύ, το σημερινό κοινοβούλιο της Παλαιστίνης θα πρέπει να συγκληθεί εκ νέου και το πολιτικό σύστημα πρέπει να ανοίξει σε μια ευρύτερη συμμετοχική βάση.
Εκείνο που είναι αυστηρά απαραίτητο σε τούτο το στάδιο είναι μια εθνική συναίνεση σε αυτά και ενδεχομένως και σε άλλα θέματα. Αλλά αυτή η εθνική συναίνεση, ειδικά το χρονοδιάγραμμα που ενσωματώνεται σε αυτήν, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βάση για την προσέγγιση του Ισραήλ και της διεθνούς κοινότητας με τον κύριο στόχο να βρεθεί ημερομηνία ορισμένη για τον τερματισμό τής ισραηλινής κατοχής και την κίνηση για την επίλυση όλων των εκκρεμών ζητημάτων.
Ωστόσο, πέρα από την προσπάθεια να δημιουργηθεί μια παλαιστινιακή εθνική συναίνεση για τα θέματα που περιγράφονται παραπάνω, θα ήταν σημαντικό για αυτήν την συναίνεση να αντανακλά μια επαρκή εκτίμηση δύο άλλων στοιχείων. Πρώτον, η καλή διακυβέρνηση είναι πάντα και παντού σημαντική. Στο παλαιστινιακό πλαίσιο, είναι επίσης εξαιρετικά σημαντική ως στοιχείο διευκόλυνσης στην επιδίωξη μεγαλύτερης νομιμότητας και διεθνούς προσοχής και υποστήριξης. Δεύτερον, απέναντι στο σκηνικό μιας περιοχής τραγικά παγιδευμένης σε πρωτοφανή εξτρεμισμό και βία, οι θεμελιώδεις αρχές στις οποίες θα πρέπει να στηθεί το παλαιστινιακό κράτος αποκτούν μεγαλύτερη σημασία. Έτσι, εναπόκειται στους Παλαιστίνιους, και ως θέμα συνειδητής λήψης αποφάσεων, να οικοδομήσουν ένα κράτος που θεμελιώνεται με βάση τις παγκόσμια κοινές προοδευτικές αξίες τής ισότητας, της ανοχής, της μη διάκρισης, της διαφάνειας, και της πλήρους ευαισθησίας στα αμιγή δικαιώματα και τα προνόμια του πολίτη. Σε κάθε περίπτωση, αυτό, για μένα, είναι το μόνο είδος τού κράτους που θα είναι αντάξιο των προσδοκιών και των πολλών θυσιών τού παλαιστινιακού λαού.
* Ο SALAM FAYYAD είναι πρώην πρωθυπουργός τής Παλαιστινιακής Αρχής και τώρα υπηρετεί ως Εξέχων Πολιτικός στο Atlantic Council.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/142134/salam-fayyad/oslo-is-dead
